Азастан экономикасына инвестицияны тартуды жаымсыз факторлары

Шетелдік инвестициялар – бл Р аумаында ксіпкерлік ызметті объектісіне шетелдік инвестора тиесілі азаматты ытар ды, соны ішінде аша аражаттарыны, баалы ааздарды, мліктік, интеллектуалды ндылытарды жне апарат нтижелеріне ерекше ытарды ашалай баасына ие млік тік ытар объектісі трінде шетелдік капитал салу. Сырты инвестициялауды негізгі кзі шетелдік тікелей инвестициялар болып табылады. Шетелдік тікелей инвестициялар тек ішкі капитал салымдарыны осымша кзі ретінде ана емес, сонымен атар жаажетілдірілген технологиялара, сырты арыздарды ткізужйесіне, аржыландыруды жаа кздеріне ол жеткізу дісіретінде арастырылуы жне жаа ндірістерді руа кмектесуіммкін.Шетелдік инвестиция:+ Халыарлы аржы институтары;+транслтты компаниялар;+Коммерциялы банктер.Негізгі шетелдік инвесторлар – АШ, Отстік Корея, Жапония, лыбритания, ытай, Еуропа мемлекеттері болып табылады.лемде 20000-нан астам транслтты компания бар. азастанаумаында оларды ызметтері біріккен ксіпорындардырылуымен байланысты дамыды.:1. Е ірі транслтты компаниялар – Шеврон, Brіtіsh gas,ытай лтты компаниясы, Тексака, Филип Морис болып табылады. 2. Халыаралы аржы институттары:1) Халыаралы айта ру жне даму банкі;2) Азия айта ру жне даму банкі;3) Еуропа айта ру жне даму банкі;4) Жапонияны Эксим банкі;5) Жапонияны халыаралы серіктестік оры.3. Шетелдік коммерциялы банктер. Мемлекеттік портфельді инвестициялау кезінде оларды иесі шін тек табыс маызды болады, ал ксіпорындарды баылау оларды мддесіне жатпайды. азастан экономикасына шетелдік инвесторларды тарту келесідей леуметтік-экономикалы дамудаы мселелерді шешуге кмектеседі: Шетелдік инвестиция тартуды объективті алышарты:нарыты атынастара ту халыаралы атынастарды амтылуын жне лтты экономиканы лемдік экономикалы кеістіктегі интеграциясын анытайды. Осыан байланысты 1994жылы 27 желтосан айында «Шетелдік инвестициялар туралы»За абылданды. Бл за шетелдік инвесторларды ыын жне Р аумаында инвестициялы ызметті йымдастыруа ойылатын талаптарды бекітті. Негізінен барлы инвестицияны 80%-ы шикізата, мнай деу, газ, ара жне тсті металлургия мен энергетика саласынакеледі.

Шетел капиталын тарту жне оны пайдалануды тиімділігін ктеру, мемлекетті лтты мдделері мен шетел инвесторлары мдделеріні келісімді болуын амтамасыз ету масатында, йымдастырушылы, экономикалы жне ыты механизмді жетілдіру, инвестициялы ызмет шін жалпы олайлы жадай мен экономиканы басым салаларын дамыту преференциялы режим руды талап етеді.

Іс жзіндегі механизмге толытырулар мен згерістер шаруашылы жадайы мен оны икемділігін ктеруге байланысты енгізілуі тиіс. Шетел инвестицияларын тарту мен олдану процесін тежеуші бюрократиялы процедураларды жеілдету жне шетел инвесторларыны ытарын орау бойынша кепілдемені ктеру аса маызды рлге ие.

азастан экономикасына шетел капиталын тартуды негізгі формаларыны бірі – сырты несиелер.

Несиелік келісім шарттара ол оюда, сонымен бірге, кзделген инвестициялы жобаларды жзеге асыруда, дефольттарды, яни сырты арызды жабумен байланысты біратар иындытар туу ммкін.

Дефольт себептеріне барлы кезедерде шетелдік несиелік тізбектер есебінен аржыландырылатын инвестициялы жобалар озалысы механизміні жотыы немесе сйкес болмауы жатады: келісім шарта ол ою, айма, йым немесе кімет дегейінде жоба бойынша шешім абылдау, несиені игеру жне ол бойынша арызды теу. лемдік бизнесте ксіпорындар мен йымдарды тжірибесіні болмауы арыз алушы шін пайдасыз жне кемсітушілік келісім шарттар жасауа келеді. Оларды жзеге асырылуы наты ксіпорындар мен йымдарды, жалпы республика айматары мдделеріне зиян келтіруі ммкін.

Басым инвестициялы жобаларды тадап алу механизміні басты кемшілігі – тадауды наты белгілері мен арапайым баыт — бадарды жотыы. Жобаларды кпшілігі экономикалы тиімділік, валюталы айтарымдылы, ішкі арыз абілеттілігі жаынан толы длелденбеген. леуметтік сипаттаы кптеген жобалар экономикалы пайдалылыа зиян келтіруде. азіргі тада тартылан несиелер бойынша тлемдер телуде. Шетел несиелері бойынша телмеген тлемнен алыптасан соммаларды шінші блігі тлем абілеттілігі жо шаруашылы субъектілерге келеді.

Ммкін боларлы дефольттара жол бермеу шін аржылы, кімшілік, ыты сипаттаы шаралар жиынтыын олдану ажет. Е алдымен, баылау жне жоспарлау сенімді негізге ие болуы шін лтты экономиканы барлы секторлары мен барлы формасында сырты ресурстар тсімі клемін сипаттаушы негізгі статистикалы крсеткіштер жйесі зірленіп енгізілуі тиіс.

Пайдасыз келісім шарттар жасау, орларды шамадан тыс жмсалуы, ескірген техника жне технологияны сатып алуды тудыран несиелерді жабы трде блу сияты алыптасан тжірибеде згерістер мен толытырулар енгізуді ажет етеді.

азастан экономикасына лемдік инвестициялауды ынталандыруды маызды факторы – саяси, леуметтік — экономикалы жне коммерциялы туекелдерді ксіби жне толы сатандыру. Бізді елімізді осы саладаы инвестициялы тартымдылыы инвесторлар ытарыны дегейін ктеретін біратар маызды жаа занамалы ережелерге ие. азастан Республикасы “Тікелей инвестицияларды мемлекеттік олдау туралы” Заыны баптарына сйкес, инвесторлар мдделерін орау бойынша келесі кепілдемелер арастырылан:

1) шаруашылы серіктестікті жарылы оры мен акцияларындаы з лесіне басшылы жасауда немесе салытар мен баса да міндеттемелік тлемдерді тлеу шартында, капитал, табыс немесе пайданы еркін аударуа бекітілген инвесторды ыын шектеуге жол бермеу;

2) республика территориясында инвестормен ндірілетін тауарды сату мен шикізатты жеткізуді баылайтын мемлекеттік монополияны руа тиым салу;

3) инвестормен ндірілетін тауар немесе шикізатты ткізуде бааны баылау жне реттеу шараларын олдануа жол бермеу;

4) либералды валюталы реттеу;

5) инвесторды орау бойынша кедендік баылау шаралары;

6) инвесторды зады мдделерін, инвестиция, табыс дивиденттері мен ытарын орау;

7) азастан Республикасы Задарыны негізінде инвесторлара з млкіне басарушылы танытуа жол беру.