Азастандаы тікелей шетелдік инвестициялар, оларды экономикадаы рлі мен орны

Шетелдік инвестициялар – бл Р аумаында ксіпкерлік ызметті объектісіне шетелдік инвестора тиесілі азаматты ытар ды, соны ішінде аша аражаттарыны, баалы ааздарды, мліктік, интеллектуалды ндылытарды жне апарат нтижелеріне ерекше ытарды ашалай баасына ие млік тік ытар объектісі трінде шетелдік капитал салу. Сырты инвестициялауды негізгі кзі шетелдік тікелей инвестициялар болып табылады. Шетелдік тікелей инвестициялар тек ішкі капитал салымдарыны осымша кзі ретінде ана емес, сонымен атар жаажетілдірілген технологиялара, сырты арыздарды ткізужйесіне, аржыландыруды жаа кздеріне ол жеткізу дісіретінде арастырылуы жне жаа ндірістерді руа кмектесуіммкін.Шетелдік инвестиция:+ Халыарлы аржы институтары;+транслтты компаниялар;+Коммерциялы банктер.Негізгі шетелдік инвесторлар – АШ, Отстік Корея, Жапония, лыбритания, ытай, Еуропа мемлекеттері болып табылады.лемде 20000-нан астам транслтты компания бар. азастанаумаында оларды ызметтері біріккен ксіпорындардырылуымен байланысты дамыды.:1. Е ірі транслтты компаниялар – Шеврон, Brіtіsh gas,ытай лтты компаниясы, Тексака, Филип Морис болып табылады. 2. Халыаралы аржы институттары:1) Халыаралы айта ру жне даму банкі;2) Азия айта ру жне даму банкі;3) Еуропа айта ру жне даму банкі;4) Жапонияны Эксим банкі;5) Жапонияны халыаралы серіктестік оры.3. Шетелдік коммерциялы банктер. Мемлекеттік портфельді инвестициялау кезінде оларды иесі шін тек табыс маызды болады, ал ксіпорындарды баылау оларды мддесіне жатпайды. азастан экономикасына шетелдік инвесторларды тарту келесідей леуметтік-экономикалы дамудаы мселелерді шешуге кмектеседі: Шетелдік инвестиция тартуды объективті алышарты:нарыты атынастара ту халыаралы атынастарды амтылуын жне лтты экономиканы лемдік экономикалы кеістіктегі интеграциясын анытайды. Осыан байланысты 1994жылы 27 желтосан айында «Шетелдік инвестициялар туралы»За абылданды. Бл за шетелдік инвесторларды ыын жне Р аумаында инвестициялы ызметті йымдастыруа ойылатын талаптарды бекітті. Негізінен барлы инвестицияны 80%-ы шикізата, мнай деу, газ, ара жне тсті металлургия мен энергетика саласынакеледі.

Шетелдік инвестиция – шет ел инвесторы жзеге асыратын инвестиция лемдік экономикалы жйені жаїандандыру жадайында, сондай-а, азастанны мемлекеттік туелсіздік алуына жне ашы нарыты экономиканы алыптасуына байланысты шетелдік инвестиция объективті ажеттілікке айналып отыр. тпелі кезеде экономикалы рлеу мен нарыты реформаларды аржыландыру шін елді ішкі орланымдарыны жеткіліксіздігі себепті оны рлі мен мні арта тсуде. Шетелдік инвестицияа тікелей шетелдік инвестиция (яни аражатты ксіпорындарды немесе компанияларды жарылы орына не акцияларына салу), оржынды шетелдік инвестиция, сондай-а, сырты несиелер, арыздар, дамуа ресми кмек, гуманитарлы кмек жатады. Нарыты экономика жадайында шетелдік инвестицияны тарту жне пайдалану тек аражатты ана емес, сонымен бірге шетелдік технологияларды, басару тжірибесіні де аылып келуін амтамасыз етеді, жаа рыноктара жол ашады, ірі рылымды згерістерге, нарыты инфрарылымны алыптасуына, инновациялы процестерді кееюіне, экономиканы жекеше секторыны алыптасуына серпін береді. азастан шін тікелей шетелдік инвестиция нерлым тиімді. Ол абылдаушы елді шаруашылы ызметінде инвесторды за мерзімді мддесін анааттандырады жне сырты борышты алыптастырмайды.ТМД елдеріні арасында азастан экономикаа тартылан шетелдік инвестицияны клемі бойынша кш бастап келеді. Крделі рылыса салынан инвестицияны жалпы клеміндегі шетелдік инвестицияны лесі 1995 ж. 1,5%-дан 2000 ж. 38,6%-а артты. 2000 ж. 2751 млн. долл. шет ел аражаты тартылды, мны зі 1999 жылымен салыстыранда 48,6% жоары. Тек 1993 – 99 ж. тартылан тікелей шетелдік инвестицияны клемі 9700 млн. долл. болды, бл ретте оны жалпы клеміні 54,4%-ы мнай-газ секторына, 20,1%-ы тсті металлургияа, 3,8%-ы ара металлургияа, 3,7%-ы энергет. кешенге, 3,4%-ы тама нерксібіне салынды. Осы кезеде тартылан тікелей шетелдік инвестицияны е кп клемі АШ-ты лесіне тиеді – жалпы клеміні 33%-ы, Отстік Кореяны лесі – 15,4%, лыбританияны лесі – 12,5%, Тркияны лесі – 4,9%, ытайды лесі – 4,7%. азастан шет ел капиталын несие мен арыз нысанында да тартты. азастанаАвстрияны, АШ-ты, ытайды, Тркияны, Еуропалы Одаты жне баса елдерді несие желілері ашылды, осы желілерді шеберінде 90-нан астам келісімге ол ойылды. азастанны сырты арызы шекті ркениетті шеберден шыан жо, яни тікелей мемл. жне азастан Республикасыны кіметі кепілдік берген сырты борыш оны жалпы клеміні 25,5%-ы ана болды. Борыша ызмет крсету нормасы сырты борыштар бойынша тлемдерді экспорт клеміне атынасы ретінде 2000 ж. 32,6% болды. 2000 ж. азастан ТМД елдеріні арасында сырты борыш бойынша міндеттемелерін мерзімінен брын тлеген жалыз ел болды, мны зі елімізді халыаралы инвестициялы беделін ктерді. оржынды инвестиция – за мерзімді борышорлы міндеттемелер мен баалы ааздара салынан аражат; капитала атысуды жне салынан капитала шаанда табыс алуды амтамасыз етеді. лемдік практикада капитал орланымы мен халыты жина ашасыны кп блігі баалы ааздар мен баса да аржы ралдары арылы жанама трде ндірісті инвестициялауа атысады. Мысалы, лемдік инвестициялы байлыты жалпы клеміндегі аржы байлыыны лесі кп – 57,7%. Халыты ашалай аражатыны орланымына келетін болса, мысалы, АШ-та баалы ааздара (негізінен, акциялара) салынан инвестицияны жалпы клемдегі лесі 50%-дан асады. азастанда халыты акциялар, облигациялар, баса да баалы ааздар сатып алуа жмсаан шыыны оларды жалпы клеміні 3%-ынан аспайды. Мндай жадайды себебі ор рыногі мен аржы ралдарыны дамымаандыында. Мемлекеттік баалы ааздар рыногі (МБР) баалы ааздар рыногіні нерлым серпінді трде дамып келе жатан буыны болып табылады. Мндай ааздарды е маыздылары: мемлекеттік азынашылы міндеттемелер (ММ), оларды айналыс мерзімдері 3, 6, 12, 24 айдан 10 жыла дейін, Мемл. ыса мерзімді азынашылы міндеттемелер (МЕККАМ), Мемлекеттік индекстелетін азынашылы міндеттемелер (МЕИКАМ), Мемлекеттік орта мерзімді азынашылы міндеттемелер (МЕОКАМ), Мемлекеттік арнаулы азынашылы міндеттемелер (МЕАКАМ), Арнаулы валюталы мемлекеттік азынашылы міндеттемелер (АВМЕАКАМ), Мемлекеттік ыса мерзімді азынашылы валюталы міндеттемелер (МЕКАВМ); лтты жина облигациялары (ЖО), лтты банкті ноталары, муниципалды нды ааздар