Сатандыру туекелдерді тмендету дісі ретінде

Сатандыру – оамны экономикалы атынастарыны айрыша сферасын бейнелейтін кне категорияларды бірі. Сатандыру сферасы адам міріні, ндірістік жне леуметтік-экономикалы ызметті барлы жаын амтиды. Сатандыруа трткі болатын басты себеп – бл ндіріс пен адам міріні ауіп-атерлі сипаты. оамды-экономикалы атынастар адам мен табиатты объективті арама-айшылытарыны болуымен, оамды ндірісті атерлі сипатымен байланысты, бл атынастарды кездейсоты, кп жадайларда брын ойда болмаан сипаты болады. оамды ндіріс дерісінде белгілі бір ауіп-атерді болуымен байланысты сатандыру кезінде ашалай айта блгіштік атынастар пайда болады. оамды ндіріс здіксіздігіні объективті талаптары, бір жаынан, орану, осы трізді жадайларды намсыз салдарларынан сатану жне баса жаынан, бл былыстардан болан шыасыларды теу ажеттігін тудырады. олайсыз табии, длей кштерді, кездейсо жадайларды, ндірістік факторлары жне ашалай жарналарды есебінен залал шыасылардан шеккендерді теу іс-рекетімен байланысты экономикалы атынастар дербес сатандыру категориясына блінеді. Сатандыруды масаты оамды дайы ндірісті здіксіздігін амтамасыз ету шін азаматтарды, мліктерді, ндірістік дерістерді оамды жне жымды орау болып табылады. Сатандыру категориясы шін мына белгілер оан тн болып келеді: 1) атынастарды ытималды сипаты;2) атынастарды ттенше (жай емес) сипаты (кез келген ауымдa мемлекеттік, ірлік дегейде, ксіпорын немесе оны блімшесі, жеке адам дегейінде). Сатандыруды экономикалы мні барлы атысушыларды тлемдері есебінен оыс оиаа шыраана кмек крсетілетіндігінде. Сатандыруды экономикалы мніне бл категорияны оамды арналымыны крінісі ретінде оны блу, темдік, жинаты жне баылау функциялары сай келеді. Блу функциясы: бл функцияны згешелігі айта блгіштік функция ретінде крінуі. Сатандыру кезінде оамды ндіріс дерісінде белгілі бір ауіп-атерді болуымен байланысты ашалай айта блгіштік атынастар пайда болады. Баылау функциясы саты тлемдерін жмылдыруды жне саты орын ата масатты пайдалануды амтамасыз етуге байланысты болатын тараптарды наты атынастарында крінеді. Саты атынастарыны бір блігіні салыстырмалы жалпы баыттылыы мен (ке арналымдаы резервтік орларды пайдалана отырып) оамды орауды жйесі арылы тиісті ашалай аражаттарды арналымы болады. Бл атынастар мен орлар байланан жне жалпылтты сипаты бар ттенше уаиаларды ескертуге жне жоюа баытталан.Сатандыруды жалпы жйесіні салыстырмалы дербес блігі медициналы сатандыру болып табылады. Сатандыру кезінде саты резервтері мен орларын алыптастыруды екі негізгі дісі олданылады, олар: бюджеттік жне саты дістері.Саты дісі орларды шаруашылы жргізуші субъектілер мен халыты жарналары есебінен жасауды алдын ала арастырады; жарналарды млшері жне оларды тлеуді тртібі сатандыруды тріне арай немесе замен не саты атынастарыны атысушылары арасындаы арнайы келісімшартпен аныталады. Саты атынастарыны бірінші блігінде – оамды орауда бюджеттік діс пайдаланылады, екінші блікте – леуметтік сатандыруда – ос діс, шінші блікте – мліктік жне жеке басты сатандыруда тек саты дісi пайдаланылады. Саты орлары – оамны лтты шаруашылыындаы сан алуан, алдын ала болжануы ммкін емес жайттардан сатандыруа арналан оамны резервтік орлары жйесіні ажетті рамды блігі, материалды-заттай иелері, саты атынастарды негізі. Саты орларыны баса орлардан ерекшелігі: олар алдын ала ттыну орларына да, жинатау орларына да жатпайды. Ол – табыс ретінде ттынылмайтын жне орлануа міндетті ызмет етпейтін табыстарды бірден-бір блігі. Саты орлары лтты шаруашылытаы саналуан клдене йлесімсіздікдерді ескертуге арналан оамны резервтік орларыны анарлым ке жйесіні ажетті рамды блігі болып табылады. Саты ор саты тлемдері деп аталатын шаруашылы жргізуші субъектілерді жне халыты жарналары есебінен рылады. Сатандырылушыларды жарналары есебінен жасалынатын саты орлары белгілі бір уаытта тікелей арналымында – саты тлемдерін тлеу шін пайдаланылмауы ммкін. Мндай жадайларда саты орларыны аражаттары осымша табыс алу шін коммерциялы айналыма жіберілуі ммкін. з кезегінде, бл табыстарды бір блігін клиенттерді тарту шін саты ызметтеріні баасын тмендетуге баыттаан орынды. Саты йымдарыны осыан сас операциясы саты рыногында пайдалыра шарттарда олайсыз трлі жадайларды салдарлары кезіндегі ысыраптар мен залалдардан ашысы келетін клиенттерді тарту жніндегі бсекені пайда болуына жрдемдеседі. Сатандыру табыс (пайда) тсіру масатымен коммерцияны шектес сфераларына аражаттарды инвестициялау жніндегі саты йымдарыны ызметі саты ісі ретінде болады. Сатандыру келісімшарты бойынша бір тарап (сатанушы) саты сыйаыларын тлеуге міндеттенеді, ал екінші тарап (сатандырушы) саты жадайы пайда болан кезде сатанушыа немесе оны пайдасына келісімшарт жасалан зге де тлаа (пайда алушыа) келісімшартта белгіленген соманы (саты сомасыны) шегінде саты темін тлеуге міндеттенеді. Саты ызметі – саты (айта сатандыру) йымыны сатандыру (айта сатандыру) келісімшарттарын жасау мен орындауа байланысты азастан Республикасы занамаларыны талаптарына сйкес укілетті органны лицензиясы негізінде жзеге асырылатын ызмет. міндеттілік дрежесі бойынша – ерікті жне міндетті; сатандыру объектісі бойынша – жеке басты жне мліктік; саты темді жзеге асыру негіздері бойынша – жинатаушы жне жинатаушы емес. Ерікті сатандыру – тараптарды еркін білдіруіне орай жзеге асырылатын сатандыру. Міндетті сатандыру – занамалы актілер талаптарына орай жзеге асырылатын сатандыру. Ол сатанушыны есебінен жзеге асырылады. Міндетті сатандыру кезінде сатанушы сатандырушымен осы саты атынастарды реттейтін ыты актімен белгіленген жадайларда келісімшарт жасасуы міндетті.