Банктерді лизингтік операциялары, оларды трлері жне табыстылыы

Лизинг – lease («млікті уаытша пайдалануа алу жне беру») етістігінен шыатын аылшын сзі. Лизинг бір йымны (пайдаланушы-лизинг алушы) баса йыма (лизингтік компанияа) ажетті рал-жабдыты сатып алу жне оны оан пайдалануа беру тінішімен баран кезде болатын мліктік атынастар деп аталады.

Лизинг – бл аржылы жала беру келісім-шарты (лизинг) бойынша жала беруші (лизинг беруші) келісім-шартта кзделген млікті белгілі бір сатушыдан меншікке сатып алуа жне осы млікті жалгерге (лизинг алушыа) ксіпкерлік масаттар шін уаытша пайдалануа тлемаыа беруге міндеттенуі кезінде уаытша бос немесе тартылан арыз аражаттарын инвестициялауа баытталан инвестициялы ызметті трі.

Лизинг объектісі жіктелуі бойынша негізгі ралдара, жер учаскелерінен жне баса табии ресурстардан баса, кез-келген жылжымалы жне жылжымайтын млік, сонымен бірге нарыта ерікті айналыма тсуге тыйым салынан объектілер болуы ммкін. Лизингке берілген млік лизинг келісім-шартыны бкіл рекет ету мерзімі кезінде лизинг берушіні, бюджеттік аражаттар есебінен сатып алынатын мліктен баса меншігі болып табылады.

Лизингтік млікті лизинг беруші немесе лизинг алушыны балансындаы шарттары лизинг келесім-шарты жатарыны арасындаы келісім бойынша аныталады. Лизинг келісім-шартында лизинг алушыны келісім-шартыны мерзімі біткеннен немесе біткенге дейінгі лизингтік млікті сатып алу ыы арастырылан. Лизинг беруші лизингтік млікті, егер лизинг келісім-шартында ескерілмесе, кепіл ретінде пайдалануа ылы. Лизинг беруші лизинг алушы шін млікті сатып ала отырып, сатушыны осы млікті белгілі бір тлаа жала (лизингке) беруге арналаны туралы ескеруі ажет. Лизинг алушыа лизингтік млікті жеткізу стінен бастап сатушыа млікті сапасы, жинатылыы, жеткізу мерзімі жне сатушы мен лизинг алушы арасындаы сатып алу-сату келісім-шартын дрыс орындамау жадайларында шаым беруге ылы болады. Егер лизинг келісім-шартында кзделмеген жадайда, біра сатушыны тадау жауапкершілігі лизинг алушыда болан жадайларда лизинг беруші лизинг алушыны алдында сатушыны сатып алу-сату келісім-шартынан шыатын шарттарын орындауына жауап бермейді. Соы жадайда лизинг алушы зіні тадауы бойынша сатып алу-сату келісім-шартынан шыатын талаптарды млікті сатушыа сияты лизинг берушіге де оя алады. Лизингтік ызмет нарыы лизинг нысандарыны кптрлілігімен, лизингтік келісім-шарттар мен лизингтік операцияларды реттейтін за нормаларыны моделдерімен сипатталады.

Лизинг трлерін блген кезде жала алынатын млікті; лизингтік операцияны аржыландыру типін; лизингтік млікті типін; лизингтік ммілені атысушыларыны рамын; лизингтік млікті телу дрежесін; лизингтік операциялар жргізілетін нары секторын; салыты, кедендік жне амортизациялы жеілдіктер преференциялара атынасты; лизингік тлемдерді тртібін сипаттайтын жіктелу белгілерінен шыады.

Лизингті кеінен таралуыны басты себебі - оны арапайым ссудалардан келесідей артышылытарыны болуына байланысты:*Лизинг кмегімен кепілге беретін млкі жо, са ксіпорындарды несиелеуге болады. Бл былай: лизингтік мміле жасалан мерзім бойына лизинг объектісі лизингке берушіні меншігінде алады да, лизинг алушы банкрота шыраан жадайда несиелік туекел деген болмайды (натыра айтанда, несиелік туекел бл сол рал-жабдыты жала алуды жаластыратын баса ксіпорын іздестіруге кетеді);*Лизинг 100 %-а дейін несиелеуді сынады, яни ксіпорына ыса мерзім ішінде зіні меншікті капиталын жмсамай-а, жаа рал-жабдыты пайдалана отырып, нерксіптік нім шыаруа жне пайда табуа ммкіндік береді;*Ксіпорына млікті ссудаа сатып аланнан, лизинг бойынша алан олайлы, себебі, бл жерде ол млік кепіл ретінде болады.*рал-жабдыты лизинг берушіні меншігінде болатындыына байланысты, німні нына лизингтік тлемдер ана осылып, млікке салынатын салыты жала берушіні зі тлейді. Сйтіп, лизинг алушы салыты жеілдіктер алады;*Несие берушіні кзарасымен араанда, несиені масатты пайдалануына ешандай да адаалау болмайды.Лизинг операцияларына тн кемшіліктер мыналар: *жала алушы рал-жабдыты алды ныны жоарылауынан (сіресе инфляциядан) ештее тпайды; *йымдастыруды крделілігі; *лизинг ны ссудаа араанда жоары, біра та ескірген рал-жабдытан туындайтын туекелді лизинг берушіні басында болатынын мытпау ажет, сондытан да ол осындай шыынны орнын толтыру шін комиссияны кбірек алуа тырысады.