Азастанды зейнетаы нарыыны рылымы

олданыстаы зейнетаы жйесі кемшіліктері боланына арамастан республикада зейнетаы жинатайтын орларды, зейнетаы активтерін инвестициялы трыдан басаратын компанияларды, кастодиан-банктерін, баалы ааздар бойынша брокерлік компанияларды, екінші дегейлі депозиттік банк­терді, ор биржасын, орталы депозитарийді, мемлекеттік рет­теуші органдарды амтитын атысушыларыны айтар­лытай йлесімді институционалды рылымы рылды.

Айтылып ткендей, азастанда Зейнетаы тлеу бойын­ша мемлекеттік орталы (ЗТМО) рылды. ЗТМО-дан зейнетаы алуды ыына мына категориядаы азаматтар ие болады:

- 1998 жылды 1 атарына дейін зейнетаы аландар;

- скери ызметкерлер, ішкі істер органдарыны, Р ділет министрлігіні ылмысты атару комитетіні аржылы полиция органдарыны ызметкерлері жне ебек сіірген жылдары бойынша зейнетаыны алуа ыы бар ішкі істер органдарыны ызметкерлері шін Р заымен белгіленген ережеге сай скери атаы бар мемлекеттік рт сндіру ызметіні ызметкерлері;

- 1949 жылды 29 тамызынан 1963 жылды 5 шілдесіне дейін е аз дегенде 10 жыл радиациялы аупі жоары жне ттенше айматарда тран азаматтар: жалпы ебек тілі 25 жылды райтын ерлер 50 жасында, жалпы ебек тілі 20 жылды райтын йелдер 45 жасында зейнетке шыып, ЗТМО-дан зейнетаы алады;

- 5 жне одан да кп балалы рі оларды 8 жасына дейін трбиелеген йелдерді 1998 жылды 1 шілдесінен бастап жыл сайын 6 айа аталмыш зейнетаы жасын біртіндеп арттырумен (алайда бл тек 3 жылдан арты болмауы тиіс) жасына арай зейнетаы алуына ы бар.

ЗТМО мемлекеттік ксіпорын формасында рылды. Бл органны негізгі функцияларына мыналар жатады:

- республикалы бюджетті аражат есебінен зейнет­аымен амтамасыз етілу ы бар азаматтара зейнетаы тлеуді жзеге асыру;

- азаматтара ЖК беру;

- міндетті зейнетаы жарнасыны дербестендірілген есебі;

- міндетті зейнетаы жарнасын агенттерден ЗЖ-а ау­дару жне т.б.

Республикада ЗТМО-дан зге мемлекеттік жне мемлекеттік емес зейнетаы жинатаушы орлары бар. ЗЖ халыты мін­детті жне ерікті зейнетаы жарналарын тартады рі бл ресурс­тарды бл арада атаулы ие ретінде ала шыатын кастодиан-банкті шотына аударады. Зейнетаы орларыны зейнетаы активтерін инвестициялы трыдан басаруды жзеге асыра­тын йым басарады (ЗАИБЖ) немесе тиісті лицензиясы болса, зейнетаы орлары дербес басарады. ЗАИБЖ касто­диан-банкті шотына зейнет­аы жарнасы тскен кннен бастап 3 кнні ішінде бл аражатты тиісті баалыааздара орна­ластыруа міндетті.

Зейнетаы жинатаушы орды, зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын йымны жне кастодиан-банкті бір-біріне атысты ызметтерінде пайда болан барлы ыты атынастарында — тараптарды ытары мен міндеттері толы айтылатын ш жаты касто­дианды келісім-шартты ережесі басшылыа алынады. Халыа зейнетаы ызметін крсететін осы ш зады атысушыны арасындаы зара рекет мына сызба бойынша жзеге асады: зейнет­аы оры мен салымшыны арасындаы зейнетаы келісім-шар­тына сйкес салымшы-алушыны жарнасы орды кастодиан-банктегі арнайы ашылан инвести­циялы зейнетаы шотына тседі. Мнда зейнетаы оры банкпен кастодианды келісім-шарт жасаан.

Келешекте рбір атысушыны кілеттілігі мен міндеттерін ата шектеу зейнетаы жйесіне оны сенімді жмыс істеуін жне жинаталан зейнетаыны саталуын амтамасыз ету масатында енгізілетін негізгі принциптерді бірі болма. Сондай-а зейнетаы орлары мен мірді сатандыру жніндегі компания­лар арасындаы зара рекетті тетігі де арастырылуда. Зейнетаыны жзеге асыру бойынша зейнетаы орыны сызбасы мен мірді аыры мерзіміне дейін сатандыруды жинатау-айтару сызбасы мні жаынан бір-біріне сас. мірді сатандыру жніндегі сатандырушы компанияларды одан ары дамуы мен алыптасуы жне оны зейнетаы реформасына осу — зейнеткерлерді тлемі болып табылатын зейнетаыны сенім­ділігін амтамасыз ету бойынша проблемаларды шешуді бір нсасына айналуы ммкін. рі ол зейнетаымен амтамасыз етуді олданыстаы институционалды рылымына жне азастан­даы инвестициялы саясатты шешілуіне осымша орнытылы пен сенімділік дарытады.

Зейнетаыны жинатауды жаа жйесі 1998 жылды а­тар айынан бастап жмыс істесе де тек апан айында ана зейнетаы жйесіні барлы буындарыны кімгерлігі (адми­нистраторы) толытай рылып, аныталды. 2004 жылды 1 атарына дейін зейнетаы жарналарын тарту жне зейнет­аымен амтамасыз ету бойынша ызметті жзеге асыруа берілетін лицензияа Мемлекеттік зейнетаы жинатаушы оры (МЗЖ) мен 15 мемлекеттік емес зейнетаы жинатаушы оры (МЕЗЖ) ие болды. Мемлекеттік емес зейнетаы жина­таушы орларды біреуі корпорациялы болып табылды. “Акционерлік оамдар туралы” жаа Заа сйкес барлы зейнетаы оры алушыны жмыс орны мен мекен-жайына арамастан салымшылардан зейнетаы жарнасын абылдауды жзеге асыра алады, яни А-ты ашы жне жабы боп бдан былай блінбейтіндігіне байланысты ЗЖ ашы жне кор­порациялы зейнетаы жинатаушы орлары деп блін­бейтін болды.

Билет