Лизинг инвестицияны аржыландыру кзі ретінде

Лизинг – аылшын тіліні сзі жне 1еазе («млікті уаытша алу жне беру») етістігінен туындайды.

Лизинг – бл бір йымны (пайдаланушы-лизинг алушы) екінші йыма (лизингтік компания) ажетті млікті сатып алып, оны олдануа беру тінішімен байланысты мліктік атынастар.

Лизинг– уаытша бос немесе тартылан арыз аражаттарын инвестициялау баытталаан инвестициялы ызмет трі; аржылы жал (лизинг) келісім шарты бойынша жал беруші (лизинг беруші) аныталан сатып алушыдан млікті сатып алуа жне осы млікті ксіпкерлік масаты шін аы негізінде жал алушыа (лизинг алушы) уаытша пайдалануа беруді арастырады.

Жала берілген млікке атысы (немесе ызмет крсету клемі бойынша) лизинг жіктеледі:

Таза лизинг, мнда млікті ызмет етуі бойынша барлы шыындар лизинг алушы тлейді. Лизинг алушы лизинг берушіге таза немесе нетто тлем аударады. Отанды нарыта негізінен таза лизинг крініс табады.

Толы, немесе «ылалды» лизинг. Лизинг беруші млік бойынша барлы шыындар зіне алады. Мндай дісте негізінен млікті ндірушілері олданады. ны бойынша толы лизинг е ымбат ызмет трі. Себебі, лизинг берушіде техникалы ызмет крсету, білікті мамандарды тарту, жндеу, ажетті шикізат пен рылы бйымдарды сатып алу бойынша шыындар жоарлайды.

Жекелей (жеке ызмет трі), лизинг берушіге млікті ызет етуі бойынша жекелей ызметтер аударылады.

Лизинг аржыландыру трлері бойынша келесі топтара жіктеледі:

• мерзімді, мнда млікті бір реттік жал орын алады.

• жааратын (револьвердік), мнда лизинг келісім шартыны бірінші аяталу мерзімінен кейін лизинг келісімі келесі кезеге жаласады. Белгілі бір уаыттан кейін, тозуа жне лизинг алушыны алауы бойынша лизинг объектісі жетілдірілген лгілерге ауыстыруы ммкін. Лизинг алушы млікті алмастыру бойынша барлы шыындарды тейді. Лизинг объектілер саны жне оны олдану мерзімі лизингті тараптарын арасында алдын-ала арастырылмайды.

айталанатын лизингті трі бас лизинг болып табылады. Бас лизингте жаа келісім шартын жасаспай-а лизинг беруші жала алу млігіні тізімін толытыра алады. Мндай жадай зіліссіз ндірістік циклді ксіпорындары шін маызды. Бас лизинг лизингтік млікті жедел жеткізу немесе ауыстыру, ал жаа келісім-шартты жасасуа уаыт жо кезде олданылады. Бас лизинг шартына сйкес, лизинг алушы жоспарланбаан жылдам ажеттілік туындаан кезде лизинг берушіге осымша млікті жеткізу туралы сранысты жіберу жеткілікті болып табылады. Келісім-шарт жасалан кезе аяында лизинг беруші шыындарыны р трлігіне байланысты лизингтік тлемдер айта есептеледі жне жаа келісім-шарта отырады.

Ммілені атысушылар (субъектілер) рамына байланысты лизингті келесідей трлері бар:

1. Тура лизинг – млікті меншік иеленушісі (жеткізуші) объектіні лизингке (екі жаты мміле) береді. Аталан ммілені дстрлі лизингтік мміле деп айту иын, себебі мнда лизингтік компания атыспайды.

2. Жанама лизинг – лизингке млікті беру делдал арылы жргізіледі. Аталан мміле дстрлі лизингтік ммілеге жатызылуы ммкін, себебі мнда жеткізуші, лизинг беруші жне лизинг алушы атысады.

3. Блінген лизинг (кп жаты атысуымен лизинг) — «левердж лизинг». Лизингті трі крделі, ірі масштабты объектілерді аржыландыруда танымал болып келеді: авиатехника, теіз бен зен кемелері, теміржол, бры тырнамасы жне т.б.

Мндай лизингті топты немесе акционерлік лизинг деп те атайды. Оны сипаты – бірнеше компанияларды (жеткізуші, лизинг беруші) атысуы, бантерден несие аражаттарын тартуы, лизингтік млікті сатандыру жне сатандыру пулдары арылы лизингтік тлемдерді айтаруы. Лизингті бл трі крделігімен тн. Сонымен атар, блінген лизингті ерекшелігі ретінде лизинг беруші лизинг объектісін сатып алу шін тек соманы бір блігін амтамасыз етуін атап туге болады. Бл аражаттар акциялар шыару, оларды ммілені аржыландыруа атысатын лизинг берушілер арасында тарату арылы тартылады жне шоырландырады. Лизинг объектісіні алан ны арыз берушілермен (банктер, баса инвесторлар) аржыланады. арыз берушілерде лизинг берушіні несиелері бойынша берешекті талап ету ыы жо. з кезегінде, атысушылар тараптарды кп болуына байланысты мндай ммілелерде арыз берушіні сенімді тласы (арыз берушілерді рекетін координациялау шін) жне лизинг берушіні сенімді тласы (контрагенттерді біріккен іс-рекетін басару) атысады. Лизинг берушіні сенімді тласы номиналды лизинг беруші ретінде ызмет атарады жне млікті меншік иеленуші мртебесін алады. Сондай-а, ол акция стаушылар арасында пайданы бледі.

Активке меншік ыы жне активті пайдалану ыыны блінуі – лизингтік операцияны келесідей элементтерін амтитынын сипаттайды: несие, жал жне инвестициялар. Лизинг баса аржыландыру формаларына салыстыранда біратар артышылытар бар екенін длелдейді. дебиеттерде крсетілген лизингті артышылытары жнінде пікір-талас бар. Тменде дебиеттерде сипатталан артышылытар тізімі келтірілген.

Жал алушылар шін лизингті артышылытары.

Лизинг 100% аржыландыруды арастырады жне борышты барлы сомасын тез айтаруды талап етпейді.

Жал аржылы активтер ажеттілігіне сйкес жал алушыны аржылануын амтамасыз етеді. Бл сіресе кішігірім арыз алушылар шін тиімді. Себебі олар ірі компаниялар сияты несие арылы аржыландыру ыайлы жне икемді емес. Лизингтік келісім жал алушыны ерекшеліктері ескеріле отырып жасалуы ммкін.

Кптеген жал алушыларда за мерзімді аржылы жоспарлары бар. Олар жоспарды орындау бойы аржылы ммкіндіктері шектелген. Лизинг осындай шектеулерді жеуін кмектесе отырып, инвестициялы пен аржылы жоспарлауда жоары жылдамдыпен жргізуге ммкіндіктер береді.

Лизинг кезінде активтерді иемдену мен аржыландыру сратары бірге шешіледі.

Лизинг арылы активтерді иемдену кезінде лизинг алушы «аржыландыруды алтын ережесін» орындайды. Ережеге сйкес, аржыландыру активті олдану мерзімі бойы жргізілу ажеттілігін анытайды. Егер активті сатып алса, онда арыз капиталы олданылады. Ал бл активті жойылу мерзіміне араанда арызды жылдам теуді талап етеді.

Лизинг жал алушыны шешім абылдауыны икемділігі жоарлайды. з кезегінде сатып алу кезінде тек бір балама шешім – «сатып алмау» бар. Ал лизинг кезінде тадау нсалары бар. р трлі шарттаы лизингтік келісім-шарттарды ішінен жал алушы оны ажеттілігіне жне ммкіншілігіне сай болатын нсаны тадай алады;

Лизингтік тлемдер бекітілген кесте бойынша жргізілгендіктен, жал алушы ммкіндіктері жоарлайды – капитал жмсалымын аржыландыруа шыындарды жне німді ткізуден тскен тсімдерді йлестіруін баылау, аржылы жоспарларды тратылыын амтамасыз етеді;

Активтерді сатып алу шін арызды алуа араанда, сол млікті лизинг келісім-шарты арылы алу ыайлы;

Активті сатып алуа араанда, лизингті пайдалану кезінде жал алушыда ндірістік уатты олдануы жоары болады. Уаытша бос аржылы ресурстарды баса масаттара жмсауа баыттары бар;

Лизинг за уаыт бойы ндірісті німін ткізу ралы боландытан, мемлекеттік саясат лизингтік операцияларды олдауа жне дамытуа баытталады;

Тмен табыстылыты сипат алуы кезінде жал алушы айтарымды лизингті олдануына болады. айтарымды лизинг пайдаа салы салу кезінде біратар салыты жеілдіктерден трады;

Лизинг оматы аржылы ресурсы жо жал алушыа жаа жобаны бастауа ммкіндік береді;

Келісім-шартты аяталуынан кейін лизинг пніні жоары жою нын алу ммкіндігі жал алушыларды лизингке атысуды шешуші факторы болып есептеледі.

Жоарыда аталандармен атар жал алушыда жала алатын млікті есепке аланда келесідей артышылытар болады. Атап айтанда:

1) жал алушы тлейтін лизингтік тлемдер зіндік нда ескеріледі, яни оны тлеу шін аражаттар пайда салынатын салыа дейін алыптасады;

2) жал алушыны балансында лизинг борышты жоарлатпайды жне меншік пен арызды аражаттарды атынасына араласпайды. Осыан сйкес, осымша арызды тарту бойынша ммкіндіктерді тмендетпейді;

3) лизингтік млікті есебі мен амортизациясы лизинг берушіні балансында жргізіледі. Лизингті мерзімі лизинг пнін амортизациялау кезеіне сай келеді, біра лизингтік келісім-шарт мерзімі тмен болады. Лизинг мерзімі жоары болан сайын, сорлым млікті жою жне оны ары арай олдану шарттары жоары болады.

Лизингтік компаниялар шін лизингті артышылытары:

1) лизингке берілген млікті меншік ыына салыты жеілдіктер беріледі;

2) лизингке берілген млік лизинг беруші меншігінде аландытан, лизинг беруші осы млікті ндірістік емес масаттарда (мысала, несие ресурстарын айтаруды осымша амтамасыз ету-кепіл ретінде) олдануа ммкіндігі бар;

3) жылдам амортизациясынан кейін лизинг пніні жоары жою ныны болуы. Лизинг пніні ауымды блігі айтарылуы жоары пайдаа келуі ммкін;

4) лизинг беруші тарапынан сатушыа лизинг пнін сатуа кмектесу. Осындай келісімдерге сйкес, лизинг беруші атынан сатушы клиентерге лизинг арылы з німіні жеткізілімін аржыландыруа сыныс береді;

5) млік формасындаы инвестициялар аша несиесіне араанда аражаттарды айтарылмау туекелін тмендетеді, себебі лизинг беруші лизингке берілген млік меншігін ыын сатайды;

6) лизингтік операцияларды дайындау мен жргізу кезінде негізгі рлді лизинг берушіде болады. Аталан ызмет ны лизинг берушіні комиссиялы сыйаысында лкен блігін алады;

7) лизинг беруші з ызметін жаластыру мен кеейту шін осымша аржылы ресурстарды табу ммкіндігін береді;

8) лизинг аржылы ресурстарды материалды активтерді сатып алуа тікелей баыттайды, осыдан несие аражаттарынны масатсыз олдану мселесін шешеді;

9) лизинг арылы ндірістік ралдара инвестициялау лизинг бойынша міндеттемелерді жабатын табыстарды генерациялау, табысты жинауа кмектеседі.

Лизингтік млікті сатушы шін лизингті артышылытары:

- лизинг пніні сатушысы з німін ткізуді осымша ммкіндігін алады;

- сатушы шін мміле туекелі тмен, себебі лизинг беруші лизингтік тлемдер арылы млік нын айтару туекелін зіне алады.

Лизингтік операциялара атысатын банктер шін келесідей артышылытар бар.

Е біріншіден, мміле нын тмендетуге келетін салыты артышылытарды болуы. Осы фактора байланысты батыс мемлекеттерде лизингті дамуына лес осты. Мміле ныны тмендеуі – жобаны жзеге асыруды ытималдылыын жоарлатуа ммкіндік береді, арыз алушылар шін борыш ауыртпалыын тмендетеді, сынылан арыздарды сапасын жоарлатады.

Лизинг — бізді еліміз шін аржыландыруды жаа трі боланмен лемдік тжірибеде аржыландыруды дстрлі трлеріне жатады. Лизинг йымдара (банк клиенттеріне) айналым аражаттарынан аша ресурстарын алмай, ндірісті айта йымдастыруына кмектеседі.