Корпоративтік арыз алушыларды несие абілеттілігін талдау ерекшеліктері

Банктер арыз алушы жне алынатын несие туралы мліметтер жинааннан кейін арыз алушыларды несие жне тлем абілеттерін сипаттайтын крсеткіштерді анытайды. арыз алушыларды жеке немесе зады тла боландыына байланысты оларды несие жне тлем абілеттері де ртрлі аныталады.

Зады тла болып табылатын арыз алушыларды несие абілетін анытауда баса крсеткіштер пайдаланады. арыз алушыны несие абілетін баалайтын негізгі крсеткіштерге жатады:

¨ Аымдаы тімділік коэффициенті

¨ Жалпы теу коэффициенті

¨ Меншікті айналым аражаттарымен амтамасыздану крсеткіші.

Р Б несие абілетті баалауда банктерге келесідей осымша крсеткіштерді анытауды сынады. Олар ш топа блінеді:

1) аржылы тратылы коэффициенттері жоарыда аталандармен бірге:

Ø аржылы тта коэффициенті

Ø Жалпы айналым аражаттарыны ішіндегі меншікті аражаттарды лесі

2) Ксіпорынны рентабельділік крсеткіштері, соны ішінде:

Ø Сату рентабельдігі

Ø Ксіпорынны рентабельдігі

Ø Меншікті капитал рентабельдігі

3) Айналымдылы крсеткіштері, соны ішінде:

Ø Сатудан тскен 1 кндік орташа тсім

Ø Айналым аражаттарыны айналымдылы мерзімі (кнмен)

Ø Дебиторлы арыз айналымыны мерзімі (кнмен)

Ø Кредиторлы арыз айналымыны мерзімі (кнмен)

Енді осы аталан крсеткіштерді сипаттауа келейік. Е алдымен аржылы тратылы коэффициенттеріне тоталамыз.

Аымдаы тімділік коэффициенті арыз алушы ксіпорыны айналым аражаттарыны бір блігін сату арылы зіні ыса мерзімді міндеттемелерін орындауын крсетеді.

Аымдаы тімділік коэффициенті = (ашалай аражаттар + ыса мерзімді аржылы жмсалымдар + дебиторлы арыз) / ыса мерзімді міндеттемелер

Бл коэффициентті мні 0,75-тен кем болмауы керек.

Екінші крсеткіш – жалпы теу коэффициенті. Бл крсеткіш арыз алушы ксіпорынны ыса мерзімді міндеттемелерін орындау шін ажетті тімді аражаттарды жеткіліктілігін крсетеді.

Банктік несиелеуді траты ксіптік ызмет ретінде іске асыру міндеттемелерді тиісті дрежеде орындауды амтамасыз ететін механизмні болуын талап етеді. Іс жзінде несиені айтармау азастан Республикасында кнделікті іске айналып отыраны практикадан белгілі. Бл-міндеттемелерді орындалуын амтамасыз ету тсілдеріні ажеттігін растайтын айа. Осындай мн-жайларды ескеріп, банк несиесіні андай жадайларда жне не себепті айтарылмауы ммкін екендігін, несие толы айтарылмаса банк пен оны салымшыларыны мдделері алайша амтамасыз етілетіндігін тере талдап, алдын-ала анытауы керек. Банктер здеріні мдделерін анааттандыру шін міндеттемелерді амтамасыз ететін, азаматты ыпен кзделген, клиентпен шартта бекітілген кез келген тсілді немесе замен тиым салынбаан баса да тсілдерді олдана алады.

Банкті мдделерін орау шін тадайтын діс-тсілдерді ыты табиаты алуан трлі. Осыан байланысты ыты институттарды ш топа блуге болады:

1. Міндеттемелерді орындауды амтамасыз етуді дстрлі тсілдері азастан Республикасы Азаматты кодексіні 18-тарауымен кзделген.Олара: айып тлету, кепіл, борышорды млкін алып алу, аманат, кепілдік, кепілпл жне замен немесе шартпен кзделген баса трлері жатады.

2. Банкті жне оны салымшыларыны мдделерін анааттандыруа ыты кепілдік болатын сатандыру шарты.

3. Банкті жне оны салымшыларыны мдделерін амтамасыз етуді стандартты емес тсілдері (арызды теуді кейінге алдыру, арызын кешіру, новация).

шінші тлаларды міндеттемелерін орындауын амтамасыз етуде олданылатын андай да бір млікті жне аша аражатын пайдалануды ыты ммкіндігін ескеру ажет. Себебі, зады тлаларды барлыы бірдей мбебап ы абілеттілігін иеленбейді.Демек, шінші тлалар шін несиелік шартты орындауды амтамасыз етуге здеріні мліктерін пайдалануа оларды барлыыны ммкіндігі бола бермейді.

Банктік несиелеуде айып тлетуді олдану барысындаы аса маызды сттерді бірі – оны амтамасыз ету міндеті жне шыына сйкес млшердегі сипаты болып табылады.