Коммерциялы банктерді валюталы операциялар тсінігі жне трлері
Валюталык операцияларды жіктелуі. олма-ол жне мерзімді валюталы операциялар Валюталы операциялар – бл аша нарытарында айналымда жрген шетел валюталарымен жне шетел валютасында шыарылан тлем ралдармен болатын операциялар. Р-ны территориясында валюталы операцияларды резидент жне резидент емес тлалар, соан кілетті банктер мен банктік емес аржы йымдары, сонымен атар оларды айырбас орындары арылы жзеге асыруы ммкін. Жоарыда крсетілген мекемелерден тыс шетел валютасын сатуа, сатып алуа жне айырбастауа Р-да тыйым салынан.Валюталы операцияларды келесідей критерилер бойынша жіктеуге болады:1) объектісі бойынша:Шетел жне лтты валютамен операциялар;Шетел валютасындаы баалы ааздармен операциялар;Баалы металдар жне тастармен операциялар.2) субъекті бойынша:Зады жне жеке тлаларды орындайтын операциялары;Мемлекеттік, кімшілік-айматы жне жергілікті (муниципалды) рылымдарды жргізетін операциялары.3) жзеге асыру режимдеріні саны бойынша:мбебап операциялар, яни ыты режимі резиденттік статуса туелді емес операциялар;жеке (индивидуалданан), яни ыты режимі резиденттік статуса туелді болатын операциялар.4) жзеге асыру аймаы бойынша операциялар:ішкі;шет елдік (сырты).5) з ішінде валюталы операцияларды орындауды амтитын ыты араатынас трлері бойынша операциялар:аржы-ыты – салы тлемдерін теу шін аударымдар;кімшілік-ыты – шетел валютада айыпплдарды тлеуді жзеге асыру;халыаралы жеке-ыты – аударым келісімшарты негізінде кліктік йым-резидентті пайдасына резидент-импорттаушыны валюталы тлемдері;халыаралы жалпы-ыты – халыаралы йымдар пайдасына жргізілетін валюталы аударымдар. Елімізді занамасына сйкес валюталы операцияларболып табылады:1жеке меншік ыыны жне баса да ытарыны валюталы ндылытара туімен байланысты операциялар;2кез келген тсіл арылы валюталы ндылытарды Р-на енуі мен айта жнелтілуі, сондай-а Р-нан шыарылуы мен айта жнелтілуі. Валюталы ндылытар – бл здерімен жретін операциялар мен резидент жне резидент емес тлалармен жзеге асырылан жадайда ана валюталы ндылы болатын, номиналы шетел валютасында крсетілген шетел валютасы, баалы ааздары мен тлем жаттары; жне номиналы лтты валютада крсетілген аффинирленген ймадаы алтын, лтты валюта, баалы ааздар мен тлем жаттары.«Валюталы реттеу туралы» Р-ны Заына сай валюталы операциялар екі категорияа блінеді:аымды операциялар;капитал озалысымен байланысты операциялар.Аымды операциялара жатады:180 кннен аспайтын мерзім ішінде тауарлар, жмыстар мен крсетілген ызметтер шін берілетін тлемді кейінге алдыруды немесе авансты тлемді оса арастыратын экспорт-импорт келісімдері бойынша есеп айрысуларды орындау шін ажетті аударымдар;180 кннен аспайтын мерзімге несиелерді сыну мен алу;Салымды, инвестициялы, займды жне зге де операциялар бойынша дивиденттерді, сыйаыны жне баса да кірістерді алу мен аудару;Саудалы емес нысандаы аударымдарды жргізу, олара гранттармен оса мрагерлік, ебекаы, зейнетаы, алимент жне т.б. соммаларды аудару жатады.Капитал озалысымен байланысты операциялара жатады: Инвестицияларды жзеге асыру;Интеллектуалды меншік объектілерімен байланысты ытырды толытай берілуін кздейтін келісімдер негізінде есепайрысуларды жзеге асыру шін ажет болатын аударымдар;Жылжымайтын заттара теестірілген мліктен баса, сол жылжымайтын млікпен байланысты меншік ытарды тобын жзеге асыру шін ажетті аударымдар;180 кннен аспайтын мерзім ішінде тауарлар, жмыстар мен крсетілген ызметтер шін берілетін тлемді кейінге алдыруды немесе авансты тлемді оса арастыратын экспорт-импорт келісімдері бойынша есеп айрысуларды орындау шін ажетті аударымдар;180 кннен аспайтын мерзімге несиелерді сыну мен алу;Валюталы операцияларды кбісі тмендегідей типтерге блінетін келісімдер шеберінде жзеге асады:1 келісімді жзеге асыру мерзіміне байланысты:шыл – «форвард» келісімдері; кассалы – «спот» операциялары; айырбас – «своп» операциялары; арбитражды келісімдер.2келісімдерді жасау орнына байланысты:биржалы;биржадан тыс.Шыл келісімдер – бл келісімге отыру уаыты мен оны орындау уаыты бір-біріне сйкес келмейтін келісімдер, яни жзеге асыру шарттары мен баа бгін келістіріліп, ал операция тікелей белгілі бір уаыт ткеннен кейін болашата орындалады. Форвардты келісім белгілі бір мерзім ткеннен кейін, алдын ала аныталан баада, алдын ала белгіленген валюта санын (клемін) сату немесе сатып алуды кздейді.Кассалы – бл келісімді жасау уаытынан бастап, оны тікелей жзеге асыру уаытына дейін 3 жмыс кннен аспайтын мерзімде орындалатын келісімдер. «Спот» келісімі – бл белгіленген баам бойынша белгіленген валюта санын (клемін) айырбастау туралы келісім, ол оны жасасу уаытынан бастап 2 жмыс кнінен кеш емес мерзім ішінде жзеге асырылуы тиіс.«Своп» келісімі айырбас операциясы болып табылады. Ол з ішіне «спот» шарттарыны негізінде валютаны сатып алуды жне оны бір уаытта «форвард» шарттарыны негізінде сатуды амтиды. Сонда бл жерде «зын» да, «ыса» да позиция пайда болмайды, себебі валютаны алу мен оны сату бір уаытта орындалады.Арбитражды келісімдер – бл пайда табу масатында атысушыларды р трлі валюта нарытарында орнатылатын валюта баамдарындаы айырмашылытарды пайдалана тоырып жргізетін операциялары. Арбитражды келісімдер кеістігі мен уаыты бойынша валюталы арбитраждар крделі жне арапайым, пайызды болып блінеді.Бан оса, ткізілу тртібіне орай олар олма-ол жне шыл валюталы операциялара жіктеледі. олма-ол валюталы операциялар кезінде валюталар мміле жасалан стте не одан бір жмыс кні ткен со айырбасталады