Бюджеттік жоспарлау (болжау): масаттары, міндеттері, аидалары

Мемлекеттік бюджетті жоспарлау процесінде келесі негізгі масаттар шешіледі: Орталытандырылан жне орталытандырылмаан аржылы жоспар арасындаы ажетті араатынас пен жалпы аржылы атынастарды анытау; Бюджеттік процесіні рбір атысушыларыны елді дамуын аржылы амтамасыз етудегі атысу дрежесін таайындау; аржы ресурстарыны жалпы клемін таайындау мен оларды мемлекеттік мекемелер мен бюджеттік бадарламалар кімшіліктері бойынша блу; Салалар, іс-ркет салалары мен экономика секторларыны аржы жоспарлары негізінде мемлекеттік бюджет кірістеріні жалпы клемі мен р трлі кздер арылы тсетін кірістер клемін анытау; Бюджетті жалпы жне шыын трлері бойынша шыындар клемін анытау. Бюджетті жоспарлау процесінде осы масаттарды шешу блек бюджеттер арасында мемлекеттік бюджетті кірістері мен шыыстарын тиімді блуді, рбір бюджетті наты тегерушілігін, жыл бойы кірістерді біралыпты тсуін жне арастырылан шараларды уаытында аржыландыруды амтамасыз етеді. Сонымен бірге мемлекеттік материалды жне аржы резервтер, жоспарларды орындау мен бюджетті атару барысына аржылы баылы арастырылады.

Мемлекеттік бюджетті болжамдау маында бюджетті кірістік жне шыысты блімдеріні дамуыны ытимал баыттарына наты бааларын анытау процесі тсіндіріледі. Бл экономика дамуын болаша жоспарлауына негізделеді, себебі натуралды крсеткіштерді болаша суіні есепсіз бюджеттік ресурстарды сапалы ылыми болжамдау ммкін емес

Бюджеттік болжамдауды негізгі масаты – ол экономикада азіргі кезеде пайда болан тенденцияларды, наты леуметті экономикалы шарттарды жне оларды згерістеріні болаша баалауланынесепке ала отырып, бюджетті отайлы дамуын жасау мен дйектемелеу. Мндай болжамдау нтижесіні мемлекетті аржы-бюджеттік саясатында тиімді шаралар абылдауда те маызды мні бар. Мемлекетті бюджетін жоспарлау мен болжауды ш маызды баыттарда жмыс істеуді арастырады: Кірістер мен шыындарды барлы трлері бойынша континенттерді болжамды млшерін анытау; рекеттегі занамалара сйкес бюджет жйесіні дегейлері бойынша реттеуші кірістерді блісі; аржылы жрдем,бюджеттік амсыздандырулыты теестіру себебін жоары,тмен тран бюджеттер арасында араатынасты таайындау; Бюджеттік жоспарлау іс-рекетіні негізгі шарты – ол жалпымемлекеттік мтаждыа ажетті бюджеттік ралдарды траты жне біралыпты тсуін амтамасыз еру. Бюджеттік жоспарлау бірлестік, жаластырушылы, басымдылы, тегерушілік жне дйектемелік принциптер талаптарына сйкес іске асылылады. Бюджеттік жоспарлауды бірлестік принципі рамына республикалы жне жергілікті бюджеттер кіретін елді мемлекеттік бюджетін румен амтамасыз етіледі. рекеттегі занамалара сйкес бл принцип республикалы жне жергілікті бюджеттерден аржыландырылан бюджеттер дегейлері арасындаы кірістер блісу нормативтері мен за мерзімді субвенциялар жне блісу нормативтері мен за мерзімді субвенциялар жне бюджеттік алымдар млшерін таайындау негізделеді. Жоспарлауды жаластырушылы принципі орта мерзімді фискалды саясатты баыттары мен елді леуметтік-экономикалы даму болжамдарына негізделген аымдаы жне болаша бюджеттік жоспарлау тіркемесімен амтамасыз етіледі. Басымдылы принцип елді орта мерзімді леуметтік-экономикалы даму жоспарыны басымдылыты баыттары негізінде бюджеттік жоспарлаумен амтамасыз етіледі. Бюджетті кірістері мен шыындарыны тегерушілік принципі бюджетті алыптастыруда балансты дісті пайдалану негізі арылы амтамасыз етіледі. Бюджетті тегерушілігіні ажеттілігі айбір дегейдегі бюджетті атару масатымен длелденеді жне ол немесе жоары бюджеттен субввенция беру арылы немесе бюджет шыындарын ысаарту арылы немесе мемлекеттік берешекті алыптастыру арылы не болмаса баса да занамалармен арастырылан дістер арылы амтамасыз етіледі. Дйектемелік прицип бюджет жобасына осы немесе баса тсімдер не шыындарды енгізу ажеттілігін анытайтын нормативті ыты актілер негізі арылы бюджет жоспарлаумен амтамасыз етіледі. Бюджетті жоспарлаанда айматар арасындаы табиатты климатты жне леуметтік-экономикалы ерекшеліктерді есепке алу ажет, себебі олар р айма трындары жадайларыны негізгі жне анытаушы факторлары. Сондытан бюджетті жоспарлауда нормалар мен нормативтер пайдаланады. Бюджеттік кодекске сйкес натуралды нормативтер – ол бюджетті жоспарлау мен атаруда міндетті трде пайдаланатын материалды немесе материалды емес ажетті байлыты ттынуды натуралды крсеткіштері. Олар кіметпен жасалады жне бекітіледі. Жергілікті бюджеттерде олданатын кірістерді блісу нормативтер – ол р дейгейдегі бюджеттер арасындаы кірістерді пайызды арасалмаы. Бл нормативтер траты сипаты бар, себебі олар орта мерзімді фискалды саясатты негізінде аныталады жне оларды пайдалану бюджет жйесі бойынша шыынды кілеттілікті шектеуде байланысты. Мемлекетті алдаы жылы бюджетке кірістерді тсуін болжамдау Салы, Бюджет кодекстер мен баса да нормативтік ыты актілерге сйкес іске асырылады. Сонымен атар республика мен айматарды орта мерзімді леметтік-экономикалы даму жоспарларыны макроэкономикалы крсеткіштері, елді ортамерзімді фискалды саясатты ережелері мен крсеткіштері, аымдаы мерзімні баалау мен салыты тсімдерге сер ететін негізгі крсеткіштерді болаша згерістері есепке алынады. Бюджетті болжамдауда пайдаланатын негізгі макроэкономикалы крсеткіштер ретінде жалпы ішкі нім клемі, аша ралдарыны клемі, ебекаы орыны млшері, инфляция индексі, тауар айналымыны клемі, импортты-экспортты операцияларды клемі, лтты валюта курсы олданылады. Бюджет кодексі мемлекетті экономикалы саясатына сйкес орта мерзімді бюджеттік жоспарлау негізінде бюджеттік процесті іске асыруын анытайды. Ал бюджеттік жоспарлауа стратегиялы баытты беретін кімет тарапынан жасалып, алдымыздаы шжылды мерзімге салыты-бюджеттік бадарламаны анытайтын арнайы жат – ол кіметті Орта мерзімді фискалды саясат атты жат. Бл жат елді Орта мерзімдік леуметтік-экономикалы даму жоспары мен баса да стратегиялы жне бадарламалы жаттар негізінде жыл сайын бір жыла зартылып отыратын шжылды мерзімге жасалады. Бл жатты маыздылыы мен ажеттілігі, е алдымен елді экономикалы дамуы кп жадайда оны аржы жйесіні даму баыттарына туелді екенімен, жргізіп жатан салыты-бюджеттік саясатты ахуалы мен оны бгінгі талаптара сйкестігімен длелденеді. Республикалы бюджетті атарылуын азастан Республикасыны кімет амтамасыз етеді. За актілерінде кзделген жадайларда републикалы бюджетке тауарлы немесе заттай бліктегі тсімдерге жне оларды республикалы бюджеттен аржыландырылатын мемлекетті мекемелерді жмсауына байланысты операциялар республикалы бюджетте ашалай нысанда крсетіледі

Билет