Аржыны экономикалы категорияларымен зара байланысы: нмен, ашамен, баамен, несиемен, жалаымен, сатандырумен
оамды німді блу дерісі те крделі, мны барысында ндірісте жасалан н шаруашылы жргізуші субъектілер арасында, ал оларды райсысында масатты арналым бойынша блінеді. Осыан байланысты ол трлі экономикалы категорияларды кмегімен жзеге асады, бларды райсысы ерекше, тек зіне тн рлдерді орындайды. аржы нды блу дерісіне атыса отырып, баа, ебекке аы тлеу, кредит, сатандыру жне баса категориялармен зара тыыз байланыста болады жне зара іс-рекет жасайды. Аша жне аржы.оамды дайы ндіріске ызмет крсететін аша жалпы категория ретінде нны жай-кйін (баалануын) жне озалысын ауыштырады, ал оны негізінде іс-рекет ететін осалы категориялар – баа, аржы, кредит, ебекке аы тлеу, сатандыру оны (нны) озалысын нерлым натылы баытта жне айрышалыты нысандарда натылы трде крсетеді, яни осалы жйелер тауар-ашалай атынастарды – ашаны жмыс істеуіні жалпыа орта нысанын реалды мазмнымен толтырады. Сйтіп, аша бастапы категория болып табылады, ал оны функциялары (н лшемі, айналыс аражаты, тлем аражаты, орланым аражаты, лемдік аша) негізінде атынастарды амтуды трлі дрежесімен алан, баынышты категориялар (осалы категориялар) іс-рекет етеді.Баа жне аржы.Баа – жрта млім, тауар ныны ашалай тлалануы. Баа нім иесіне оны ткізуден тсетін ашаны млшерін алдын ала анытайды жне одан ары блінетін дерісті алашы негізі болып саналады.аржы баамен негізі аланан йлесімдерді натылайды. аржылы блуді баамен блуден айырмашылыы сол, баамен блу тек блумен, ал аржылы блу блумен жне айта блумен сипатталады. Баа амортизациялы аударымдарды клемін анытауда ерекше рл атарады. сіре инфляция жадайында азастанда баа кшті сті жне бааны блгіштік функциясы кшейе тсті. Баа сонымен атар тауарлара деген сраным мен сынымды да реттейді, сйтіп, дайы ндіріске, шыынны орнын толтыру орыны млшері мен рылымына ыпал жасайды.аржы жне кредит.оамды нім нын блуге кредит те атысады. рі айта блгіштік дерістер кредиттік атынастарды сферасында аылып жатады. аржыдаы сияты кредиттік атынастарда да шаруашылы жргізуші субъектілерді, халыты, мемлекетті за мерзімді жне ыса мерзімді несиелендіру масаттары шін кредиттік деп аталатын ашалай орлар алыптасып, пайдаланылады. Екі категория да оамды шаруашылыта аражаттарды алыпты, здіксіз ауыспалы айналымы шін жадайлар жасауа бейімделген. Бл категорияларды материалды сферадаы кешенді ыпал жасауыны объектілері ндірістік капитал болып келеді. аржы жне кредит крделі жмсалымдар мен айналым аражаттарын алыптастыруды кздері болып табылады. Бірге йлесе отырып, олар шаруашылы жргізуші субъектілерді ашалай орларыны айналымын лаймалы негізде амтамасыз етеді.аржы жне ебекке аы тлеу. аржыебекке аы тлеумен тыыз байланысты. Бааны ізінше аржылы блуді ішінде жалаы жмыс істей бастайды. аржы жалаы оры мен ебекке аы тлеуді баса орларыны ошаулануы шін жадайлар жасайды. Бл категориялар жмыс кшіні дайы толытырылуы шін алышарттар жасайды, зара іс-имылда дайы ндіріс дерісін ынталандырады. Жалаы мен аржыны іс-рекет етуіні айырмашылыы:1) аржылы блуді шекарасы анарлым ке; жалаы тек ебек шыындарын теуге атысты;2) аржы нны біржаты озалысына атысады, ал жалаы оны ыайласпа озалысына – ебек нына жне оны ашалай темаысына атысты.аржы жне сатандыру.Сатандыру – оамны экономикалы атынастарыны айрыша сферасын бейнелейтін кне категорияларды бірі. Сатандыру сферасы адам міріні, ндірістік жне леуметтік-экономикалы ызметті барлы жаын амтиды. Сатандыруа трткі болатын басты себеп – бл ндіріс пен адам міріні ауіп атерлі сипаты. оамды-экономикалы атынастар адам мен табиатты объективті арама-айшылытарыны болуымен, оамды ндірісті атерлі сипатымен байланысты, бл атынастарды кездейсоты, кп жадайларда брын ойда болмаан сипаты болады. оамды ндіріс дерісінде белгілі бір ауіпатерді болуымен байланысты сатандыру кезінде ашалай айта блгіштік атынастар пайда болады. оамды ндіріс здіксіздігіні объективті талаптары, бір жаынан, орану, осы трізді жадайларды намсыз салдарларынан сатану жне баса жаынан, бл былыстардан болан шыасыларды теу ажеттігін тудырады. Сондытан ндірістік дерістерді жаластыру, азаматтарды жекелеген санаттарыны мір тіршілігі мен л-ауатын олдап отыру масатында оларды сатып алу шін оамны, жеке ндірушілерді, оларды топтарыны (салалы немесе ауматы аспектілерде) натуралды-заттай босалы орларында немесе резервтерін де, сондай-а ашалай ресурстарды да кіріктіретін ажетті аражаттары болуы тиіс. Мндай ашалай аражаттар детте резервтік жне саты орлары трінде алыптасады. Сатандыруды масатыоамды дайы ндірісті здіксіздігін амтамасыз ету шін азаматтарды, мліктерді, ндірістік дерістерді оамды жне жымды орау болып табылады.Сатандыру категориясыны аржылы категориямен ортазгешебелгілерібар:1саты атынастарыны ашалай сипаты;2сатандыруды оамды німні нын айта блуге атысуы;3оны іс-рекеті ашалай орларды жасап, пайдаланумен осарланып отырады;4саты атынастарыны бір блігіні міндетті сипатыны болуы;5ашалай орларды жасап, пайдалану кезіндегі саты баламалыы барлы жадайда бола бермеді (атынастарды баламасыздыы)
Билет