Таырып. Теодолит, оны рылысы, тексермелері жне олармен брышты лшеу

Дрістер жоспары

1.Теодолитті рылысы, тексермелері жне тзетулері

2.Есеп алу тетігі, дегей

3.Кру дрбісі, вертикаль брыштарды лшеу

 

Теодолиттi лимб деп аталатын металл немесе шыны дгелегi бар, оны иаш шетiне Оº-тан 360º-а дейiнгi блiктер тcipiлгeн. Лимбаны стіндe тік сызыты тiрегiнде айналатын теодолиттi жоары блiгi орналыстырылан, бл блiктi iшiнде алидада жане дрбi (4) бар. Дрбi тырыа (2) горизонталь болатын НН1 осіні тірегінде айналанда , оны колимациялы деп аталатын жазытары тсіріледі. Лимба мен алидаданы осьтері сйкес келуі керек , бл арада алидаданы 1 айналу осі аспапты негiзгi немесе вертикаль oci деп аталады. Лимба мен алидада алидадаа бекiтiлген металл апта­мамен жабылан. Теодолиттi негiзгi oci цилиндрлiк дегей (5) арылы ш ктеру винттерiнi (1) кмeгiмeн вертикаль жадайа келтiрi­ледi. Heri­зiнде вертикаль дгелек гори­зонталь дгелек трiздi жасал­ан; ол вертикаль брыштарды (клбеу брыштарды) лшеугеарналан. Егер теодолитке окуляр жаынан араса вертикаль д­гелек дрбiнi о немесе сол жа­ында орналасуы ммкін. Бiрiншi 5 орны «о дгелек» (OD), екiншi­ci - «сол дгелек» (CD) деп ата­лады. Теодолит буссоль, штатив ж­не тiктеуiштен трады. . Теодолитті айналатын бліктерін озалмайтын жадайа келтіру ысу винттерімен, ал біралыпты немесе баяу айналдыру микрометрлік (жетекші) винттерімен жасалады.

Теодолиттi жасауда саталуа тиicтi геометриялы шарттар горизонталь брышты лшеудi принциптi схемасынан шыады, Аспапты конструкциясына ойылатын шарттарды сата­луын анытау масатында жргiзiлетiн рекеттер тексерулер деп аталады. Аспапты бзылан шарттарыны орындалуын амтамасыз ету шiн жндеулер (реттеулер) жасалынады Тексеруге ажеттi шарт толы орын­ далана дейiн айталай бередi.

1. Цилиндрлiк дегейдi oci UU₁, теодолиттi айналу ociнe FF₁, перпендикуляр болуы тиiс.

2. Дрбiнi нысаналау oci VV теодолиттi горизонталь ociнe НН (дрбiнi айналу oci) перпендикуляр болуы тиiс

3. Теодолиттi горизонталь oci ННоны айналу ociнe FF₁ перпендикуляр болуы тиic. Осыны тексеру шiн теодолиттен

Брыштарды лшеудi тексерiлген теодолитпен атаран жн. лшеудi бастамас брын теодолиттi лшенiлетiн брышты тбесiне орнатып, оны жмыс жадайына келтiредi. Теодолиттi жмыс жадайына келтipy шiн осы нктені стіне центрлеу жне горизонтальдау керек

Горизонталь дгелектi лимбасы­ны центрiн аспапты тру нктeci арылы тeтін тік сызыпен сйкестендiру peкeтін центрлеу деп атайды. Теодолиттi айна­лу оciн вертикаль жадайа, демек, лимба жазытыын гори­зонталь жадайына келтiру теодолиттi горизонтальдау болып саналады

Аспаптарды конструкциясына, лшеулердi шарттарына жне олара ойылатын талаптара байланысты горизонталь брыштарды лшеудi мына тмендегiдей трлерi олданылады:

1. Жеке брыш дiсi теодолиттiк жрiстердi салуда, жобаны жергiлiктi жерге шыаруда жне т. с. с. жеке брыштарды л­шеу шiн олданылады.

2. айталаулар дiсi есептеатe­лiгiнi cepiн азайту мacaтымен л­шеудi aыpы нтижесiнi длдiгiн арттыру ажет болан кезде брыш­тарды лшеу шiн олданылады.

3. Айналма тсiлдер дici триангу­ляция жйесi мен екiншi полигонометрияда немесе тeмeнгi класс жйелерiн­де бiр нктеден ш жне одан да кп баыттар арасындаы брыштарды л­шеу кезiнде олданылады.

Дрбiнi нысаналау oci горизонталь, ал алидадаы дегей­дi лбiреуiгi нл-пунктте болан уаыттары вертикаль дге­лектегi есептеудi вертикаль дгелектi нлдiк орны деп атай­ды, оны НО деп белгiлейдi. Ендi клбеу брыштарды алай лшейтiнiн арастыралы. Вертикаль брыштарды есептеу олайлы болу шiн верти­каль дгелектi нлдiк орны нлге жуы болуы тиic. Осы шарт­ты орындау шiн бiрнеше рет нлдiк орнынын мнін дрбi то­рыны горизонталь сызыын р трлi нктелерге вертикаль дгелектi eкi орнында нысаналау арылы анытайды. Вертикаль брыштарды лшеудi длдiгi негiзiнен есептеу кезiнде жiберiлетiн aтeciмeн сипатталады. Вертикаль брыштарды лшеудi орташа квадратты ателiгi есептеу рылы­сыны длдiгiнi жартысына те деп абылданады.

Т30-теодолиті :

1 — кремальера; 2 — диоптрлі саина; 3 — жіпті тор тзету брандасы орналасан жерді апаы; 4 — оптикалы нысана; 5 — вертикальды дгелек; 6 — тыр; 7 — лимб брандасы; 8 — апа негізі; 9 — бранда; 12 — дегей; 13 — кру дрбісіні бекіту брандасы; 14 — дрбі; 15 —жетекші бранда; 16 — алидаданы жетекші брандасы; 17 —тыр; 18 — ктеру брандасы; 19 — лимбты жетекші брандасы; 20 — окуляр; 21 — айна.

 

сынылатын дебиеттер

1. [2] бет 66-68

2. [2] бет 68-69

3. [2] бет 70-71

4. [1] бет 66-72

 

СЖ шін баылау тапсырмалар (2-таырып) [1,2,3]

1.Жай сигнал, крделі сигналдара сипаттама.

2.Мемлекетік геодезиялы торды ру шін андай дайынды жмыстарды жасау керек.