Таырып. Горизонталь жне вертикаль брыштарды лшеу дістері

Дрістер жоспары

1.Горизонталь брышты жеке діспен лшеу

2.Вертикаль дгелекті нлін анытау

3.Вертикаль брышты лшеу

 

Жеке брыш дici. Горизонталь брыштарды жеке брыш дiciмен лшеу мынадай жйелiлiкпен жргiзiледi:

1) сол жатаы дгелек кезiнде (CD) жетекшi Винттердi кмeгiмен дл нысаналааннан кейiн алидаданы бекiтiп,аыры нктенi (А) нысаналайды даесептеуiн алады (46-сурет);

2) алидаданы босатып, алдыы нктенi (В) нысаналап b есептеуiн алады; Сонда вертикаль дгелектi (1) орны кезiнде (CD) жрicтi сол жаындаы орна­ласан брышты мaнi алдыы жне арты нктелердi есеп­теулерiнi айырымы болып табылады:

_сd=b-, (49)

осы рекеттер бiрiншi жартылай тсiлдi райды;

3) аспапты aтe жiберуiн азайту шiн лимбаны орнын шамамен 90º-а з­гертедi де дрбiнi зенит арылы ауыстырып, оны о жатаы дгелек (OD) жадайына келтiредi;

4) о жатаы дгелек (OD) кезiнде екiншi жартылай тсiлдi орындайды, яни 1-жне 2-пункттерде крсетiлген рекеттердi айталайды; содан кейiн брышты _OD мнін шыарады. Егер алдыы нктедегi есеп­теу арты нктедегiден кем болан жадайда, онда брышты есептегенде оан 360º-ты осады. Eкi рет жартылай брыш лшеу тсiлi толы брышты райды. Бiрiншi жне екiншi жартылай брыштарды лшеу нтижелерiнi айырмашылыы теодолиттi есептеу рлысыны eкi есе длдiгiнен артып кетпеуi керек, яни

Егер айырмашылыы арнайы рсат етiлген саннан артпа­са, онда брышты орташа арты мaнi былайша табылады

Барлы есептеулер лшеу журналына жазылады (5-кесте)

Жрiстi о жаындаы горизонталь брышты лшеу жне есептеу жоарыдаы жйелiлiкпен жргiзiледi, тек мнда ж­рiстi о жаындаы брышты мнi рбiр жартылай тсiлде арты жне алдыы есептеулердi айырымы болып табылады

лшенген брыштарды рбiр жартылай тсiлдегi мнін ж­не брышты орташа мнін теодолит станциядан алып ойыл­анша есептеп шыаран жн.

Ендi клбеу брыштарды алай лшейтiнiн арастыралы.

Дрбiнi дгелектi о жатаы (OD) кезiндегiciмен кез келген М нктeciнe нысаналайды, дегейдi лбiреуiгiн ампуланы ор­тасына келтiргеннен кейiн вертикаль дгелектен есептеу (OD) алады.

НО шамасына арты болады. Сондытан

Вертикаль дгелек сол жата (CD) орналасанда да жо­арыдаыа сас рекеттер орындалады. CD есептеуi мнда да клбеу брыштан НО шамасына арты болады, яни

=3600-CD+HO (60)

немесе

=HO-СD. (61)

Вертикаль брыштарды есептеу олайлы болу шiн верти­каль дгелектi нлдiк орны нлге жуы болуы тиic. Осы шарт­ты орындау шiн бiрнеше рет нлдiк орнынын мнін дрбi то­рыны горизонталь сызыын р трлi нктелерге вертикаль дгелектi eкi орнында нысаналау арылы анытайды. Егер нлдiк орнынын. есептелген мнi верньердi eкi есе длдiгiнен арты болса, онда оны былайша азайту керек болады. Вертикаль д­гелектi алидадасындаы жетекшi винттi кмегімен дегейдi лбiреуiгiн ортасына келтiредi. Дрбiнi жетекшi винтiмен ж­мыс iстеп, вертикаль дгелектегi есептеудi нлдiк орныны есептелген орташа мнінe ояды. Осы жадайда дрбiнi ны­саналау oci горизонталь орнына келедi. Ендi дегейдi oci мен дрбiнi нысаналау oci горизонталь орнында туранда алидаданы верньердегi есептеу Оº-а те боланша бру ажет. Ол шiн алидаданы жетекшi винтiмен вер­тикаль дгелек пен верньердi нлдерiн беттестiредi (дегей­дi лбiреуiгi, рине ортасынан жылжиды). Дегейдi жндеу винттерiмен жмыс icтеп лбiреуiктi ампуланы ортасына кел­тiредi. Дрыстыын бiлу шiн тексерудi айталайды.

 

сынылатын дебиеттер:

1. [1] бет 69-73

2. [1] бет 73-75

3. [2] бет 75-76

4. [2] бет 76-78

 

СДЖ арналан баылау тапсырмалары (5,6 -таырыптар) [1,7,13]

1. Теодолиттер, оларды тексермелері

2. Аспапты горизонтальдау

3. Горизонталь брышты лшеу

4. Вертикаль брышты лшеу.