Жетекші ылыми ызметкері

Бгінгі кні алпауыт мемлекеттерді саяси-экономикалы мдделері тоысан Сирия мен Ирак жеріндегі лакестік рекеттер кллі лемді бігерге салып, кптеген елдерді ауіпсіздік шараларын ныайтуа мжбрлеуде. Олар Ирак пен Сирия кіметіні скери кштерімен оса Ливан, Ауанстан, Алжир, Пкістан, Ливия, Египет, Йемен жне Нигерия елдерінде, сонымен атар, здерін птамайтын баса да мемлекеттерге арсы анды ырын соыс жргізуде.

ДАИШ (Дул Исламия Ирак уа Шам – Ирак пен Шамдаы ислам мемлекеті) Сирия мен Иракты біраз аумаын басып алып, лемні біратар елдерінде орын алан терактілерді з мойынына алып отыр. Оларды аталан айматардаы аса атігез жауызды рекеттері лем жртшылыыны тыныштыын ашыруда, лемдік оамдастыты бір блігі ретінде бізді де бан бей-жай арай алмайтынымыз аны.

Біріккен лттар йымына мше кптеген мемлекеттермен бірге азастанда ДАИШ лакестік йымын террористік йым ретінде танып, оны ел аумаында ызмет етуіне зады трде тыйым салды. Белгілі бір сырты кштерді ыпалымен рылып, жауызды іс-рекетін шариатпен атаысы келетін, транслтты арулы топты пайда болуында лкен саяси астар жатаны байалады.

Сондытан кез келген дін атын жамылан топтарды кзбояушы рандарына емес, шынайы іс-имылына арап баа беру маызды. Бндай топтарды тпкі ой-ниеттерін білу шін оларды андай басты мселелерге назар аударатынын, ай істе белсенділік білдіретінін танып-білу ажет.

Сзі мен ісі йлеспейтін бл йымны кздегені ислам дініні мддесі емес екенін лемні баралы апарат ралдары жаана жар салып жарыса жазуда. Олар ДАИШ-ты жауызды арекеті мен саяси станымдарыны дінмен еш байланысы жо, исламды тек бетперде ететін террорлы топ екенін йгілесе де, аталан йыма осылуа ниет білдірушілер легі толастар емес.

ДАИШ лакестері уатты ару жара, озы заманауи техникалы ралдармен жан-жаты жабдыталан. ы орау йымдарыны мліметі бойынша, пайда болан 2 жыл ішінде ДАИШ 1 млн-а жуы бейбіт трынды ырып салан. Олар арттар мен йелдерге де, тіпті бейкн балалара да аяушылы танытпаан.

Ислам шын мнінде ділеттілік, айрымдылы, сабырлылы, жомартты, кішіпейілдік, арапайымдылы, кешірімшілік, сияты асиеттерді насихаттайтын дін. Ал, «халифатшыл» ДАИШ з іс-рекеттерімен лемге исламофобиялы кзарас ана алыптастыруда. ркениет біткенні бріне арсы соыс жариялап, басып алан елдердегі лемдік маызы бар тарихи ескерткіштерді иратып, тіпті асиетті абаны жермен жексен ететіндіктерін млімдеді. Шариат аидаларын рескел бза отырып, з діни станымдары бойынша ортаасырлы варварлы тртіпті орнатуды дрыстыын ала тартады. Мндай смдыты орын алуына жол беріп, бкіл лемні тыныштыын алып отыран арулы топты діни йым немесе «Халифат» деп атауа сте болмайды.

Астана аласында ткен «Халыаралы терроризм: лемдік ауымдасты алдындаы жаа сын-атерлер» атты сарапшылар талылауында лемдік содырлар арасында жиадшы йелдерді саны артып бара жатандыы жне оны 20 пайызы ДАИШ йымыны атарында жргендігі жайлы млімдеме жасалан еді. лтты ауіпсіздік комитетіні ресми сайтындаы млімет бойынша, кплтты лакестер армиясыны саны бгінде жз мынан артып жыылады. Оларды арасында «ха» жолына тсуді асап, шан опен жанан отты ортасына бала-шаасымен «жиад» жасау шін Сирияа кеткен, діни сауаты тмен 400 азастанды та бар. Дін, дай, бейбіт мекен – з елімізде. ркімні жрегінде, танымында болатын, ата-бабадан асыл мра болып, дстрімізбен жараса санамызда орныан дінді Сириядан іздеген кез келген мсылман содырлар ран тзаты рбаны болма.

Терроризм таырыбын кеінен зерттеп жрген саясаттанушы Ерлан арин оамдаы радикалдану рдісін арапайым ндылытарды лдырауымен байланыстырады. Сирияа ару асынып, аттанып жатандарды 10-15 пайызы ана діни фанаттар болса, аланы кімдер деген зады сратар туындайды. Таразыны бір жаында рухани лдырау, жан дниесін аласртан сратара діннен жауап таба алмайтын діни сауатсыздыы болса, екінші жаында – жмыссызды, леуметтік дадарыс (ділетсіздік), жеморлы сияты дендеген дерттерді салдары да бар.

Ел ттастыына тта болатын жастарды тлім–трбиесін ел болып назарда стау аса маызды. Таза пейілмен имандылыа бет бра бастаан кейбір жастар, блікшіл топтарды арам пиылына арбалып, соыр фанатизмге, агрессияшыл, зорлы-зомбылыа толы лакестікті ыпалына ілесіп адасушылыа бой алдыруда.

Діни соыр сенімге алдануды соы – ата-анаа деген арым-атынасты шпенділікке ласуына, білім алудан, ебек етуден, медициналы кмектен бас тартуа, газет-журнал оудан, телеарналар круден жиіркенуге, аайын-туыс, дос-жаранмен араласпауа апарып сотырады.

Жастарды еліктіруді басты ралы ретінде Сириядаы жапа шегіп жатан жазысыз жандар туралы бейнероликтерді аламтор арылы жариялап, оларды кмегіне зру екендігіне сендіреді. «Дниедегі ділетсіздікпен» шайасып жріп жараланан сарбаздара жрдем керектігін дінні атын жамылып ала тартады. Олара жан-жаты кмек крсету – Алла жолында «жиад» жасаумен те. лемде орнаан ділетсіздікпен кресіп, ха дінді орнату жолында «шейт» болу рбір жанны басты парызы, – деп рандайды. Экранны ары бетінде отыран ксіби білікті арбаушылар осылай албырт жастарды санасына «иял-ажайып ертегілерді» сііруде. Экстремистік баыттаы бейнежазбалара аны болан жастар ойынан, станымынан, мір сру салтынан жаылып, экстремистік-терроршылы алыпа бейім бола бастайды. Соны салдарынан аарманды танытып, зіне дды жанашыр тапандай «барса келмеске» бет алуда.

Ал ДАИШ-ты масаты – оларды адам, оам, ата-ана жне перзент алдындаы асиетті борышын трк еткізу. лемні тпкір-тпкірінен жиналан, кзарастары радикалданып, оамнан ошауланан экстремистерді бір жерге шоырландыру арылы зымиян пиылдарын жзеге асыруды кздейді. Сонымен атар, халифатты басару жйесі орныан Ислам мемлекетін ру, рі сол арылы дінді желеу етіп, срапыл соысты тымды пайдаланып, ару-жара, мнай кздерін жне таы баса байлытарды оай олжалау. кініштісі, бл йым біртіндеп адамды тыырыа тірейтін астарлы жоспарларын жзеге асырып, адамзата ауіп тндіруде.

2014 жылы 23 маусымда террористік йым ксемі тікелей Пайамбарды рпаынан екендігін айтып, зін «Халифатты халифы» деп жариялаан. Ал, АШ Орталы барлау басармасы жне лтты ауіпсіздік агенттігіні брыны ызметкері, Эдвард Сноуденні дереккздері бу Бкір ал-Бададиді Эллиот Шимон есімді Моссадты арнайы даярлытан ткен агенті екендігін длелдеді. Бл туралы біратар отанды БА беттерінде де жарияланды. Бдан кейін йым басында трандарды діни фанаттар емес екендігін баамдау иын емес, арапайым еріктілерді атарына тарту шін дінні атын жамылу – таптырмайтын жарнама. «Бисмиллсіз басталан барлы іс келте» демекші, мндай «ксемні» соынан ерген содырларды дінні сойылын соандар деуге болмайтыны белгілі.

Экстремизмні салдарымен кресіп ана оймай, себептерін тп тамырымен жоюа атсалысса, келекшегіміз кемел, еліміз тыныш болатыны аны. Осы ретте елімізде діни экстремизмні жолын кесу шін дінаралы келісім мен тзімділікті сатауда, рухани мдениет пен дстрді дріптеуде, халыты санасына зайырлы мемлекет аидаларын енгізуде, елді діни жне ыты сауатын арттыруда, радикалды діни аымдарды кздегенін шкерелеуде аз істер атарылып жатпааны белгілі.

Дінді теріс пиыла пайдалануды шынайы дінге тигізетін кесірі сырты кштерге арсы трудан лде айда ауіпті, сондытан рухани лдыраудан, сананы радикалдануынан са болу ажет. Себебі, діни радикализм елді тарихын, мдениетін, дінін, тілін мір-салтын жойып, діни, лтты алауызды тудыратындытан, елді ттастыына, тіпті ілгерлеп дамуына нсан келтіреді. лем хaлытарыны рухaни болмысын ластайтын мндай нубетті ел келешегіне тигізетін ыпалын ойлауды зі орынышты.

Елбасы Н.. Назарбаевты 2015 жылды 10 маусымда ткен лемдік жне дстрлі діндер лидерлері V Съезіні ашылуында сйлеген: «Егер адамдар бір-бірімен бейбітшілікте жне рухани келісімде мір сріп йренбесе, ешандай прогресс болмайды», – деген сзінен тере парасаттылы аарылады. Сон­­дытан алауыздыты кесірінен басынан ба кеткен, соыс ртіне оранып, тыныштыы ашан зге елдерді бгінінен саба алып, елімізде орныан тынышты пен татулыты адірлей білгеніміз абзал.