ДАИШ: БЕТПЕРДЕНІ АРЫ ЖАЫНДАЫ КІМ?

Ия, бгінде зін ДАИШ (Ирак жне Шам ислам мемлекеті) етіп жариялаан йымды естімеген адам жо шыар. детте, Ислам деген уаытта адамны аылына мейірім, айырымдылы, ізгілік пен досты сияты т.б. кптеген адамгершілік ымдар келеді.

Ал енді Ирак жне Шам ислам мемлекеті деген сзді естігенде дереу майдан алаы, жан-жата ліп жатан адамдар, айы, ара киім киген жздерінде мейірім жо баскесерлерді ойлаймыз. Неге? Расында да азіргі Исламны бейнесі осы ма лде лемге зін шариат заымен мір сретін виртуалды «Ислам мемлекеті» деп жариялаан «халифатты» Исламмен млдем атынасы жо па? Исламны атын жамылан бл йым Исламдаы негізгі аидаттарды аншалыты станады? Олар шін Исламдаы «адам лтірме», «зорлы жасама», «иянат ылма», «злымдытан сатан» деген сияты т.б. кптеген адамгершілік ндылытар мен станымдар маызды ма? Олар ран аяттары мен хадистерге дрыс амал етеді ме? – деген сияты сратар барлыымызды мазалайтыны рас. Біз осы сратара шамамыз келгенше жауап іздеп круге тырысамыз. рине, мндай сратарды жан-жаты талдау шін бір мааланы жеткіліксіз болары аны. Дегенмен, бірге крейік.

уелі, ДАИШ туралы

Басым блігіміз жалпы ДАИШ деген атауды естігеніміз болмаса, оны алай жне айдан пайда боланын біле бермейміз. Ирак пен Сирияны аумаында «л-Каида» террористік йымы мрынды болып, халыаралы террорист бу Мусабз-Заркауймен бірге 2006 жылы «Моджаедшурасыны Кеесін» рады. Кейін бл кееске бірнеше шаын скери йымдар осылады:

– «Джайшт-Таифал-Мансура» (Жеіске жетуші топ скері);

– «Джайшлус-Суннаул-Джамаа» (Сннет жне жамаат азаматтарыны скері);

– «Джайш-Фатихин» (Жеушілер скері);

– «Джундас-Сахаба» (Сахабаларды скері) жне т.б.

Сйтіп, 2006 жылды 15 азанында осы жне блара осылан баса да шаын скери йымдар бірігіп, Ирак Ислам мемлекетін рады (ИИМ).

Ирак Ислам мемлекетіні содырлары Сириядаы азаматты соыса дербес скери кш ретінде тартыландытан бл йым 2013 жылды суір айында Ирак жне Сирия ислам мемлекеті (ИСИМ) немесе Ирак жне Шам ислам мемлекеті (ДАИШ) деп аталды.

2014 жылы бл йым Ирак пен Шам жерінде ислам халифаттыын жариялайды.

Салыстырмалы талдау

Дін Исламны негізгі айнар кздері ран жне Сннет (Мхаммед пайамбарды алдыран сиеттері жне амалдары). Бл екеуі – Исламны іргетасы. Кез-келген адамны немесе топты, оамны тіпіті, мемлектті Ислама аншалыты жаын екенін немесе керісінше, оны Исламнан алша екенін білу шін ран жне Сннетпен анытауа болады.

Бойына Ислам ндылытарын сіірген иманды адам – кркем мінезді адам. аза бзы, иянатшыл, крегенсіз адамды «имансыз» деп айтады. Демек, «иманды» адам – жасы адам. «Ислам» сзі бейбітшілік, аманды маыналарын білдірсе, «мсылман» сзі Алланы міріне бойсынан деген маынаны береді. Олай болса, діндар, дайшыл рі тауа адам алайша Алланы міріне арсы шыып, басаларды анішерлікке шаырма, жазысыз адамдарды жанын алма?! йткені, ранда Алла таала былай деп мір етеді:

«Бір-бірлеріді лтірмедер. Расында Алла сендерге ерекше мейірімді. Ал кім айтыланды дшпанды, злымдыпен істесе, оны жаында ота саламыз. Бл – Аллаа оай»(Ниса: 29-30).

Ал енді ДАИШ содырларыны жарнама шін салып отыратын аламторда толып жрген бейнероликтеріне назар салсаыз, онда оларды атыгездігі мен аншерлігін сзбен айтып жеткізу ммкін емес. Мнда жрт алдында лкен немесе кіші, мсылман немесе кпір деп айырмастан жазалау рсімін жзеге асырады. Жазысыз жандар аяусыз атылып, асылып, бастары кесіліп, ойша бауыздалып жатады.

Шынайы Исламда жазысыз адамды лтіру былай трсын, жануарды да инауа тиым салынан. Тіпті, имам Бариді сенімді хадистер жинаында бір йелді мысыты таматандырмай аш алдыраны шін тозаа тскені туралы хадис бар. Бл йел мысыты амап оан тама бермеген, не оны зіне тышан аулап стауына ммкіндік жасамаан екен. Сол шін оны Алла тозаа тсіріпті (л-Асабатуфит-Тамиизис-Сахаба кітабы). Сондытан да дінді адір ттан аза малды еш уаытта орламаан. Бала кезімізде ауылдаы апаларымыз: «Малды теппе – обал болады», – деп айтушы еді.

Егер Ислам жануарды инаан адамды осылай жазаласа, онда кінсіз адамдарды инаан, олара кш крсеткен немесе жарып жібергендерге андай жаза бермек?! Исламда адам мірі, оны ыы асиетті ымдар саналып, атты саталады. Адама жан беріп, оан мір сыйлаан Алла. Адамны жаны – Алланы оан берген аманаты. Адамны жанын алуа Алладан баса ешкімні ыы жо: «лтірілуіне Алла тыйым салан кісіні наатан лтірмедер...» (нам: 151).

Ислам жасысыз адамдара арсы басыншылы жасауа тыйым салады:

Жазысыз адама оны міріне, жеке млкіне немесе ар-намысына атысты андайда бір басыншылы жасауа рсат бермейді. Исламдаы бл аида барлыына те. Ислам тарихында Мхаммед пайамбар (с..с.) зіні «Хадж л-Уада» (оштасу ажылыында) халыа арап, адамны міріне, жеке млкіне жне ар-намысына иямет кніне дейін ол сылмауы тиіс екенін айтан: «иямет кнінде адамдар арасында алынатын есепті біріншісі – адам лтіру» (Мслимны риуаяты).

Исламдаы бл талап тек мсылмандар шін емес, блкім сол мсылман мемлекетінде жасап жатан барлы адамдара атысты. Бейбіт мірді былай ойанда, тіпті рыс заманында да Ислам соыса атысы жо бала-шааны, кемпір мен шалды, йелдер мен зге дін ызметкерлерін инауа, атуа тиым салан.

ДАИШ содырларыны кейбір станымдары:

1. Мсылман емес адамды кштеп дінге кіргізу. Болмаан жадайда лтіріп тастау;

2. зін мсылманмын деген адам намаз оымаса – кпір. Кпірді кімі – лім;

3. Мсылман емес мемлекетте мір срген адам – таута табынады. («Таут»араб сзі – адамдарды Алладан баса дай етіп табынатындары);

4. Патшасы намаз оымайтын мемлекет – кпірлерді мемлекеті;

5. зін мсылман санаан адам кпірді мемлекетінен мсылман мемлекетіне немесе ДАИШ (халифата) кшуі керек;

6. Намаз оымайтын отбасынан ажырау ажет. Ер адам намаз оымайтын йелін тала етеді немесе йел зіні намаз оымайтын кйеуімен ажырасуы ажет жне т.б.

Енді содырларды осы станымдарына байланысты жауаптарды ран жне Сннеттен іздеп крейік.

Бірінші станыма атысты жауап: Бан наты жауапты Алла тааланы мына аятынан креміз:«Дінде – кштеу жо» (Баара: 256). Демек, Исламда баса біреуді дінге кштеп, зорлап кіргізу деген жо. Дінді ркім зі еркімен, алауымен жне махаббатымен кіл ойып абылдайды. Ислам тарихында да бан мысалдар жетерлік. Бірде бдуй келіп, сахабалармен тран пайамбарды (с..с.) жаасына шап береді де дрекі сздер сйлейді. Оны жаасынан атты стааны сонша пайамбарды мойынында ызарып шапаныны ізі алады. Пайамбарды асында тран Омар сияты батыр сахаба лгі депсіз бдуйді сазайын беру шін ылышын жалааштаан уаытта пайамбар оны аырын ана тотатты. Сйтіп, лгі бдауймен жылы сйлесіп, керісінше оан сый-рмет крсетеді. Кейін, сол бдауй мсылман болады.

Екінші станыма атысты жауап: ранда мынадай аят бар: «Ей, адам баласы! Шын мнінде, сендерді бір ер, бір йелден (Адам, Хауадан) жаратты. Сондай-а бір-біріді танулары шін сендерді лттар, рулар ылды» (Хужрат: 13).

Демек, адамдарды ртрлі болуы, лттар мен лыстар, этносты топтар болып блінуі – Алланы жаратылысы. Алла таала ранда ешкімді атыгездікке, дшпандыа шаырып отыран жо, керісінше, бір-бірлеріді танып, араласып, тату-ттті мір сруге шаырады. Егер Алла аласа, онда біздерді лттар мен лыстар етіп жаратпай, барлыымызды бір мбет етіп жасайтын еді:

«Ей, Мхаммед! Егер Раббы аласа, адамдарды бір-а ммет ылар еді» (уд: 118). Сондытан, бір мемлекетте трлі адамдарды бірге мір сруі жне оларды алуан трлі болуы – тадыр. Мсылман адам тадыр мселесінде таласпайды. йткені, тадыра арсы келу – дайды міріне арсы шыанмен те. Исламда барлы адамны ыы те. Исламда намаз оитын жне намаз оымайтын, мсылман немесе зге дін кілі деп ажыратылмайды. Ислам тарихында бан длел кп. Соларды бірі мына оиа:

Халифа Омарды кезінде бір яуди хазіреті лиді стінен шаым айтып келеді. Сонда Омар: «Сен яудисі, ал, сен ли – мсылмансы», – деп ешкімді бліп-жаран жо керісінше, шаымданушы яуди де, ли де разы болатындай діл кім шыарды. Ал енді кім: «Л илаил-лалла», – деп климасын келтірсе, сол мсылман. Оан сен мсылман емессі деп айтуа ешкімні ыы жо. Ал енді, ол андай мсылман – бл баса мселе. Яни, ол иманы лсіз мсылман ба, кнар мсылман ба? Мны йарымын Аллаа тапсыран жн.

шінші станыма атысты жауап: Мсылман емес мемлекетте мір срген адам таута табынады деген сздеріні астарында мынадай маына жатыр – мсылман емес басшыны айтанын істеп, соан табынан болады. Оны оан бойсынаны табынаны болып саналады. Оларды мндай станымы оамда аны блік шыаруды кздейді. Ал ран бліктен атты айтаран:

«Блік шыару – адам лтіруден де ауыр кн» (Баара: 217). йткені, блік салдарынан анша кінсіз адамдар жер жастануы ммкін. Блік – йып отыран елді тыныштыын бзып, берекесін ашырады. Сондытан да блік шыарушы адама Алланы мейірімі де болмайды. ран бізге осыны айтады: «Алла блік шыарушыларды сймейді» (Майда: 64).

Тртінші станыма атысты жауап: Біз бл станыма атысты жауапты бір шетін жоарыда арастырды. Шынайы Ислам, ДАИШ содырлары айтандай оамды «мсылмандар» жне «кпірлер» деп блмейді, керісінше бірлікке шаырып, аразданан адамдарды жарастыруа жігерлендіреді. Термези, бу Дуіт жне Ибн Мжаны хадистер жинатарында мынадай хабар келеді:

Бір кні Мхаммед пайамбар (с..с.) сахабалара арап: «Сендерге мртебесі жаынан ораза, намаз жне садаадан да абзал нрсе жайында хабар берейін бе?»– деп срайды. Сахабалар бір ауыздан: «рине», – дейді. Сонда пайамбар: «Ол – ырысушылыты жарастыру», – деп айтады. Бан оса, Ислам басшыа баынуа мір етеді: «Ей, мминдер! Сендер Аллаа бойсныдар, пайамбара бойсныдар жне здерінен болан басшылара да бойсныдар» (Ниса: 59).

Бесінші станыма атысты жауап: Негізінде, мсылман адам кпірді мемлекетінен мсылман еліне кшуі керек деген станымды блар сонау пайамбарды (с..с.) дуірінен алады. Меккені мшриктері Мхаммед пайамбарды (с..с.) аладан уан кезде ол кісі мжбр Мдине шаарына кшкен болатын. Міне, ДАИШ содырлары осы уаианы длел ретінде ала тартады. Сйтіп, олар мсылман ысымшылы крген кпір оамынан шыып, мсылман еліне кшуі ажет деп санайды. Біра, олар бір жадайды естен шыаран сияты. Біріншіден, Мхаммед пайамбарды (с..с.) аланы мшриктері уып шыарды, яни ол кісі Меккеден мжбр кшті. Ол з еркімен ашып шыан жо. Сондай-а, аладан шыып бара жатып, артына арап, «Уатани, уатани» яни, кіндік аны таман жерді имай, кздеріне жас алып: «Отаным, мені отаным...», – деп айтты деген хабар бар. Бл уаиа Ислам тарихында аны айтылады. Ал бізді мемлекетте андай мсылмана діні шін ысымшылы жасалып жатыр немесе станан діні шін кімді елден аластатып жатыр? Ешкімге де мндай ысымшылы жасалып жатан жо. Емін еркін мір ср, отбасыды асыра, ебегіді жандандыр, алаан дініді стан. кінішке орай, осындай насихатты естіген білімсіз аза жігіттері отбасын алып, Сирияа жиада шыып кеткенін жасы білеміз. Халыаралы БА апараттарынан естіп отыранымыздай ДАИШ-ке жан-жатан адасып келіп жатан жастар, сол «кпір» мемлекеттерінен ашып, халифата келіп жатырмыз деп ойлап, адасандар.

Жаында ана аламторда аза жігіттеріні соыс шін ДАИШ-ке шаыран бейнебаянын крдік. Сараптама жасады. Олар таы да азастан азаматтарын отбастарымен «ижра жасауа» (ижра – араб сзі. оныс аудару, кшу) ндеп отыр. Он екі минуттен астам уаыт аят-хадистерді брмалап, тірік талдау жасалан бл бейне баянжастарды блікке ндейді. Таы да аракз жігіттерімізді дінге деген сенімін пайдаланып, оларды эмоцияларына ыпал ету арылы Сирия, Ирак мемлекеттеріне соыса шаырды. Бейнероликті ысаша мазмны: «Біз кпірлерді мемлекетінде трып жатыр екенбіз. Біз Сирия, Ирак жерлеріне жиада келіп, кзіміз ашылды. Сендерді де осылай жасауа шаырамыз, кп нрсені тсінесідер, жолдары жеіл болады. Мнда келу оай. Отбастарымен келіп трып жатан аза бауырларымыз бар жне сол сияты т.б.».

Бейнероликті масаты – йып отыран ел ішінде блік шыару. Діндес рі бауырлас адамдарды «мсылман» жне «кпір» деп екіге бліп, бір-бірімен соыстырып ою. Ислам адамдарды бір-бірімен дос болуа шаырса, ДАИШ-тіктер соыса ндейді.

Алтыншы станыма атысты жауап: Бл мселеге атысты таы да айтарымыз:«Дінде – кштеу жо» (Баара: 256). аза: «дай осан осаымен аар», – дейді. Алла екі жасты осан екен, енді мірді аын да, арасын да мірлік серігімен бірге креді. айта, егер шынайы мсылман болса, онда: «Сендерді е жасылары – йеліне жне ыздарына е жасы мміледе боландары», – деген хадиске амал ыланы жн (Байаиді риуаяты).

Б миссиясы мен Б-ны Адам ы жніндегі Жоары комиссарыны басармасы Иракты солтстік аудандарындаы халыаралы гуманитарлы ыты бзылуына атысты бірлескен баяндамасында Адам ыы жніндегі басарманы баспасз хатшысы Руперт Колвилл былай деген: «Блар – зорлау, лтіру, жаппай жазаа тартып дара асу, рлау, мешіттер мен шіркеулерді ирату, йелдерді жынысты лдыа салу, балалара зорлы-зомбылы крсету жне оларды рыс іс-имылдарына тарту сынды ылмыстар». Сонымен атар баяндама авторлары Ирактаы шиіт, христиан, тркімен, крд, езид сынды этникалы рі діни азшылы кілдеріне жйелі трде шабуыл жасалып жатандыын млімдеуде.

Бл бар боланы екі айлы баылау нтижесі негізінде жасалан баяндама. Ал енді ДАИШ-ті олында ттында оннан астам ай болып, еліне аман оралан француз журналисті Дидье Франсуа CNN-ге берген схбатында мынадай жйтті айтан. Ол он ай бойы ДАИШ мшелеріні ран оып отырандарын крмеген, не Ислам жайында айтан гімелерін естімеген немесе блмелерінде бір де бір ран нсасын байамаан: «Ешашан ран тпсіріні тсіндірмесіне атысты гімені немесе Ислама байланысты уаызды айтып отыранын естімедім. Оларды рана ешандай атысы жо. Оларды здерінде де ран жо еді жне оны бізге де бермейтін...».

ДАИШ содырларыны тарапынан адама жасаан айуанды рекеттерін крген кейбір ислам алымдары оларды Мхаммед пайамбарды (с..с.) айтып кеткен адасушы хауариждер тобына да жатызады. йткені, оларды киім киістері, адамдардан ерекшелінуі, адамды ойша бауыздаулары, наты длелдерді керек етпестен кмнге сйеніп адамны тадырын шешу, олардаы атыгездік сияты т.б. сипаттары пайамбарды хауарижтер туралы айтан сипаттарымен сйкес. Сондай-а, араларында танымал, мсылман лемі мойындаан немесе есімі белгілі пту беріп отыран алымдары да жо...

Ал енді хауариж дегеніміз кімдер? «Хауаридж» араб сзі – арсы шыу, блініп шыу сияты маыналарды амтиды. Мемлекетте блік шыаран саяси-діни топ. Олар мсылман мемлекетіні шінші халифасы Осман ибн Аффанды сарайында ран оып отыран жерде лтірген. Кейін олар тртінші халифа, пайамбарды кйеу баласы ли ибн бу Талибті де лтіреді. Пайамбар харижиттер турасында: «Олар жаратылысты е жаманы», – деп айтан болатын (Мслимні риуаяты).

Сондай-а, кейбір дін мамандары ДАИШ-ті артында саяси астарды жатанын да жоа шыармайды. Исламды лемге жаман етіп крсету шін дін дшпандары ДАИШ-ты шыарды деген пікір де жо емес. йткені, Ислам лемдегі е жас дін боланына арамастан, лем халы арасында олдау тауып, тез тарап жатан дін. алай боланда да бл таырыпты саяси астарын з мамандарына алдыранымыз дрыс шыар.

Сонымен, Исламны атын жамылып, ойларына келгенін істеп жатан ДАИШ содырларыны мндай айюанды рекеттеріне арты шыдай алмаан мсылман леміні белгілі алымдары да осылып, бірауыздан олара арсы шыуда. Жаында ДАИШ-ті басшысы бу Бкір л-Бадади мен оны жатаушыларына арналан жз жиырмадан астам ислам ламалары мен муфтилеріні олдары ойылан ашы хат жарияланды.

Ашы хатта алымдар содырларды жасап жатан рекеттері мен деклорацияларына талдау жасап, оларды Ислам станымдарына млдем сйкес келмейтінін баяндайды. Оларды тубеге келіп, айырымдылы пен мейірімділік дініне айтуларын жне террористік рекеттерін тотатуа шаырады.

метті оырман, сізді назарыыза Исламны атын бркеніп, кінсіз адамдарды инап, ран мен хадистерді брмалап адам тршігерлік істер жасап жатан ДАИШ-ті басшылыа станатын кейбір станымдарын баяндады, олара атысты жауаптар келтірдік. ДАИШ-ке арнап, мсылман лемі ламаларыны жазан ашы хатымен таныстырды. Бл хатта Ислам алымдарыны ДАИШ йымына білдірген позициясын крдік. Атам аза: «ой терісін жамылан асыр», – демекші здерін «Ирак жне Шам ислам мемлекеті» жариялаан визуалды мемлекетті станан баыты ха Исламны жолымен млдем йлеспейді. Еліміз тыныш, болашаымыз жарын болсын.

Автордан ескерту: Маалада ммкіндігінше «Ислам мемлекеті» атауын олдананымыз жо. Мны орнына ДАИШ сзін пайдалананды жн крдік.