ДАИШ йымы туралы айтылан кзарастар мен пікірлер ртрлі баытта рбіп жатады. Ал сіз не дейсіз?

– Мынаан назар аударайы: Б миссиясымен Б-ны Адам ы жніндегі Жоары комиссарыны басармасы Иракты солтстік аудандарындаы халыаралы гуманитарлы ыты бзылуына атысты бірлескен баяндамасында Адам ыы жніндегі басарманы баспасз хатшысы Руперт Колвилл былай деген: «Блар – зорлау, лтіру, жаппай жазаа тартып, дара асу, рлау, мешіттер мен шіркеулерді ирату, йелдерді жынысты лдыа салу, балалара зорлы-зомбылы крсету жне оларды рыс іс-имылдарына тарту сынды ылмыстар». Сонымен атар баяндама авторлары Ирактаы шиіт, христиан, тркімен, крд, езид сынды этникалы рі діни азшылы кілдеріне жйелі трде шабуыл жасалып жатандыын млімдеді. Бл бар боланы екі айлы баылау нтижесі негізінде жасалан баяндама. Ал енді ДАИШ-ты олында ттында оннан астам ай болып, еліне аман оралан француз журналисті Дидье Франсуа «CNN»-ге берген схбатында мынадай жйтті айтан. Ол он ай бойы ДАИШ мшелеріні ран оып отырандарын крмеген, не ислам жайында айтан гімелерін естімеген немесе блмелерінде бір де бір ран нсасын байамаан: «Ешашан ран тпсіріні тсіндірмесіне атысты гімені немесе ислама байланысты уаызды айтып отыранын естімедім. Оларды рана ешандай атысы жо. Оларды здерінде ран жо еді жне оны бізге де бермейтін...»,-дейді.

ДАИШ содырларыны тарапынан адама жасаан айуанды рекеттерін крген кейбір ислам алымдары оларды Мхаммед пайамбарды (с..с.) айтып кеткен адасушы хауариждер тобына да жатызады. йткені, оларды киім киістері, адамдардан ерекшеленуі, адамды ойша бауыздаулары, наты длелдерді керек етпестен кмнге сйеніп, адамны тадырын шешу, олардаы атыгездік сияты т.б. сипаттары Пайамбарды хауариждер туралы айтан сипаттарымен сйкес. Сондай-а, араларында танымал, мсылман лемі мойындаан немесе есімі белгілі пту беріп отыран алымдары да жо...

Ал енді хауариж дегеніміз кімдер? «Хауаридж» араб сзі – арсы шыу, блініп шыу сияты маыналарды амтиды. Мемлекетте блік шыаран саяси-діни топ. Олар мсылман мемлекетіні шінші халифасы Осман ибн Аффанды сарайында ран оып отыран жерде лтірген. Кейін олар тртінші халифа, Пайамбарды кйеу баласы ли ибн бу Талибті де лтіреді. Пайамбар хауариждер турасында: «Олар жаратылысты е жаманы» деп айтан (Мслимні риуаяты).

Гімеізге рахмет!

СИРИЯДАЫ СОЫС САРСАЫ

Алау ДІЛБАЕВ,

теология ылымыны докторы

азіргі тада 2011 жылы азаматты соыс пілтесі ттанан Сириядаы майдан кллі адамзат баласын сарсаа салып ойды. Мыдаан бейбіт адам аза тауып, кне мдениеттер мен сан асырлар бойы ислам мдениетіні бесігі болан Сирия елінен ираан йінділер алып, миллиондаан адам елін-жерін тастап, р елді есігінен сыалап, баспана срап, босынны кйін кешті. Сан асырлы тарихында Сирияны басынан талай соыстар тті. Алайда, соы соысты зардабы брыныларды брінен асып кетеді. Баралы апарат ралдарыны мліметі бойынша, Сириядан бас сауалап ашан босындарды саны трт миллионнан асан, ал оны жартысына жуыын балалар райды екен. азіргі лемдегі босындарды саны екінші дниежзілік соыстан бергі е ірі кшті рап отыр. Бан оса 8 миллиона жуы адам баспанасынан айырылып, елінен кетуді амында жр.

И, алпауыт елдерді райсысы осы соысты з мддесі шін олданып бауда. Тптеп келгенде, жер, азба байлытары жне р елді зіні саяси мддесін кздеген осындай соыс кезінде кінішке арай, мсылман баласы осы алпауыттарды соыс ралына айналып, ойыншы болуда. Мселен, Сирияда Башар Асад билігіне арсы «Ислам халифатын орнатуды» ран еткен трлі «исламды» топтар олына ару алып шыты. Оларды арасында ешандай бірлік жо, кіммен кім соысып жатанын да білмейді. азір, тіпті, Орталы Азия жне азастаннан баран соыс рбандары бір-біріне арсы шепте зара шайасуда. Бл соысты арасында ешандай да исламды мдде жне жиад деген нрсе атымен жо. Бл – мсылмандар арасында ттатылан лкен блік.

Ислам тарихына кз жгірткенде блікті мсылмандарды бірлігі мен уатына аншалыты зиян тигізгеніне ку боламыз. Сондытан, ран Крімде: «Фитн адам лтіруден де жаман» делінген (Баара: 191). Сонымен атар, ранда блік шыарушылардан болмауды ескертіп: «Алла таала блікшілдерді жасы крмейді» деген (Мида: 64).Таы бір аятта «Бліктен сатаныдар»деп, ескертсе (нфал: 25), мына аятта «Жер бетінде блік шыарандара лаынет болсын»(Раыд: 26) деп ескерту арылы блікке араласуды соы андай болатындыын баяндаан.

Блікшілдікке атысты хадис жинатарында арнайы «фитн» блімдері де бар. Бл да з кезегінде блікшілдікті оам мірінде аншалыты зиянды екенін крсетеді. Кейбір мсылман алымдары фитнаа мынадай анытама берген екен: «Мсылмандар арасына жік салу, оларды иындыа душар етіп, зияна шырату, кна батыру жне басктеруге итермелеу» (Хадиа, Тариаты мухаммадия, Бриа). Ендігі кезекте осы хадистерді біратарына кз жгірте кетсек.

бу Хурайрадан риуаят етілген хадисте пайамбарымыз: «Жаында лкен бліктер орын алады. Сол блік кездерінде отырандар трып трандардан, жріп бара жатандар жгіріп жргендерден арты болады. Кім сол блікке тап болса, одан алша трсын»деген. (Бухари, VIII, 92; Тфрирул-уранил Азим, II, 43; Ибн Мж, Сунн II, 3961.) Бл хадистер блікке араласпау олда шо стаанмен бірдей болса да, одан алша тру ажеттігін ескертеді.

Пайамбарымыз мсылман мсылманны анын тгетін блік шыанда, тіпті, йіні ішіне кіріп лтіруге дейін баран кезде не істеу керек екенін сиет еткен кезде «Егер ылышты жалтылдап, тніп труы саан рей салса, киімімен бетіді брке. Келген адам сені кнды рі з кнсін аралап кетсін» (бу Дуіт, Фитн, 2 (4261), Ибн Мж, Фитн, 10 (3958). Пайамбарымыз блік кезінде кп ан тгілетінін айту барысында бу Зрра «йіні есігін кілттеп, йіде отыр» деген екен. Бл фитнаа араласуа тыйым салан хадистерді бірі.

Таы бір хадисте «ияметті алдында тас араы тндерді бліктері секілді бліктер бар. Сондай блік кезеінде кісі мсылман ретінде та атырып, кешке кпір болады, мсылман ретінде кешке жетіп, кпір ретінде та атырады. Сондай блік кезінде отыран траннан, жріп бара жатан адам жгіріп келе жатаннан арты. Олай болса садатарыды сындырыдар, ылыштарыды таса рып сындырыдар. Сендерді біреулеріні йлеріе басып кірсе Адам пайамбарды екі лыны айырлысы секілді (лтіруше емес, лгені) болсын»(бу Дуіт, Фитн, 2 (4259), Термези, Фитн, 33 (2205).

Осы хадис ияметті алдында орын алатын бліктерді орыныштыын білдіру шін тас араы тнні бліктеріне сатан. Сондай кезедерде адамдар кімдікі дрыс, кімдікі ате кекені ажырата алмай алады. Кімдікі дрыс, кімдікі ате екенін ажырату ммкін емес кезде е дрысы араласпау.

Имам Нууи бл хадистерде блікті аншалыты зиянды екеніне назар аударыланын, андай жадайда да оан араласпау ажеттігін, йткені блікті зияны мен зардабыны онымен байланысан сайын арта тсетіндігін айтады.

Хадисте Адам атаны екі баласыны ішіндегі жасысы ретінде Абыл аталады. Неге десеіз оны бауыры абыл лтіргісі келген кезде «Сен мені лтіру шін ол ктерсе де, сені лтіру шін мен ол ктермеймін» деген (Мида: 28). Осы аят блік кезінде мсылман баласы алай рекет етуі керек екенін білдірген. Фитн кезеінде адам лтіруге араанда біреуді олынан аза табуды арты екендігі баяндалан. Ислам тарихында осы аята сай рекет еткен зірет Осман болан. Ол блік лайып кетпеу шін лтіруді емес, луді тадаан.

Пайамбарымыз: «Фитна уаытында лшылыа берілу маан хижрат жасаанмен бірдей»деген (Муслим, Фитн 130 (2948), Термези, Фитн 31, (2202).

Аталмыш хадистерден мсылман алымдары олдан келгенше ола ару алудан сатанып, сабырлы таныту, оларды істеріне араласпай, жалыз алдыру, тілді сатап, жрекпен жек кре отырып фитнадан алша тру керек екенін ескерткен.

нс (р.а.) Хажжажды залымдыынан бден титытаан халы «Не істейміз» деп сраанда, «Сабырлы танытыдар. Раббыларыа ауышана дейін сабырлы танытыдар. йткені р туан жаа кн кешегі кннен де жаман болады» деп мны пайамбарымыздан естігендігін айтан екен. Мидад ибн л-суад ант ете отырып Пайамбарымызды: «Бліктерге араласпаан адам андай баытты» (бу Дуіт, Фитн 2, (4263)) дегенін естігенін айтады. Бл хадис блікшілерді ойыншыына айналмау керек екенін крсетуде.

Дінімізде блік шыару – харам. Тарихта рдайым адасан аымдар блік шыарып, мсылмандарды бір-біріне айдап салып, ан тгуге себеп болан. сіресе бліктен е лкен зиянды мсылмандар осы соы асырда тартып отыраны айын. Мсылман елдеріні кбісі бодан болып, «бліп ал да, билей бер» саясатыны рбанына айналды. Сириядаы жадай – осы ащы шындыты айын крінісі. Бл соыстан зардап шегіп отырандар – мсылмандар. Сондытан мсылмандар блікшілдерді ойыншыына айналудан са болып, арандатушыллыа тспеуге барын салып, парасаттылыпен рекет етуі тиіс.

азіргі тада Сирияда жріп жатан соыста аншама бейбіт адам аза табуда. Ал ислам дінінде бейкн бір адамды лтіру кллі адамзатты лтірумен те саналан. Ілгергі мааламызда айтып ткенбіз, тіпті, ешандай ы саталмайтын соыс жадайыны зінде аяусыз адам лтіруге млдем болмайды. Ардаты пайамбарымыз (с.а.с.) да хадис-шріптерінде соыса атысты ата талаптар ойан. Пайамбарымыз соыса кетіп бара жатан олбасшыларына мынадай ескертулер жасаан: «Алланы атымен жола шыыдар. Алла жолында кресідер. Соысатын адамдарымен араларыда келісімдер бар болса, оны адааладар. Шектен шыпадар, соыс кезінде лтірген адамдара «мсле» (лі денелерін тілгілеп, кздерін ойып, мрындарын кеспедер) жасамадар. Балаларды, йелдерді, арт кісілерді, ибадатханалардаы адамдарды лтірмедер».Тіпті, жараланан жау скерлеріні зіне кмек крсетуді бйырып, ааштарды, егін алаптарын ртеуге тыйым салан (Ахмед ибн Ханбл, Муснд, 1/300. бу Дуід, Жихад, 82). Ислам дініні бл дстрін Пайамбарымыздан кейін келген халифалар мен мсылман елдері басшылары ата станып отырды. Шариатты бл задылыын ешкім алып тастаан емес. Бл ерекше мн берерлік жйт.

Пайамбарымызды (с.а.с.) жргізген шайастарына іліп арар болса, кп адамны лмегенін креміз. Яни, пайамбарымыз злымдыты тотату шін лкен кш салумен атар, бір адамны мірін сатап алу шін те лкен кш-айрат жмсаанын креміз. йткені, ол соыс кезіні зінде астамшылы пен шектен шыушылыа жол бермеген. Ал азіргі ИШИМ-діктерді жасап жатан бейкн адамдарды малша, аяусыздыпен, те жиіркенішті трде ырып-жоюлары ай шариаттан алынан? Негізінде, ол лакестерді жасап жатаныны жиад тгілі, ислама млдем атысы жо. Олар – здерін мсылман санап, исламды млде тани алмаан сауатсыз, араы, бдуи саналы адасушылар. Сонымен атар «Баара» сресіні 190-аятындаы «здерімен соысандармен Алла жолында соысыдар да шектен шыпадар. Негізінен Алла (Т.) шектен шыушыларды жасы крмейді» деген аяттаы «здерімен соысандармен» деген тіркес тек олында аруы бар адамдармен ана шайасып, олында аруы жо бейбіт халыа арсы ару ктермеу керек екенін жне соыс кезінде яки біткеннен со «шектен шыпау» ажет екендігі ата трде ескертуде.

Осындай срапыл соыста бейкн жас сби мен балаларды те ауыр жадайы жан сыздатады. И, адамны е ттті де мытылмас шаы – балалы ша ой. Кез келген елде балаларды дрыс суі, білім алу, денсаулыын сатау, ытарын орау масатында олдан келгенні брі жасалып, балалара мірді тауыметін тартызбауа кш салынады. Осы масатта балаларды ытарын орау жніндегі алашы йым лемде 1919 жылы рылды. 1924 жылы лттар лигасыны Женева бала ытары туралы декларациясы, 1959 жылы Б Бас Ассамблеясыны Бала ытары декларациясы абылданды. 1989 жылы бала ытары туралы конвенция абылданды.

Ислам діні бл мселеге сонау VII асырдан бастап баса назар аударып, дниеге келген сбиді Жаратушы Алла тааланы берген сыйы деп біліп, жарын болашаы шін кптеген ытар таныан. Жаратушыны адам болмысына дарытан мейірімділігінен туындаан осындай ытар арасында пк кілді балалар ойнап-кліп, ата-анасыны аялы алаанына бленіп, балдурен шатарын ткізеді. И, солай боланын кеудесінде адамды асиет бар кез келген адамны алары сзсіз. Алайда, азіргі соыс жадайындаы Сирияда мны бірі де жо. Срапыл соыс жас-крі, бала демей шетінен жалмап жатыр. Анасыны шаында, отбасыны ортасында былдырлап, ата-анасыны кз уанышына айналатын сбилерді мірді ешандай ызыын крмей, о шып, аянышты халде жан тапсырып жатан кріністеріне ку болып, орнына з балады ойып круге тырысан ешбір адамны жаны шыдамайды. Тірі алан кнні зінде балалыты балдурені кзден блблдай шып, ата-ана, туан-туыстарынан айырылып далада зар жылап алан блдіршіндерді кзінде орыныш, болашатан ешбір міттері жо. Естеріізде болса, «Е-ISLAM» порталында жарияланан фотографты олындаы аппаратынан, суретке тсіруді зінен сескеніп, олын ктеріп тран баланы суреті осы ауыр жадайды бейнелейді. Ал мселеге ислам діні трысынан арар болса, баланы лтіру былай трсын, тіпті ананы рсаындаы баланы зіне тсік жасатуа тыйым салынан. Бл ислам дініні сбилерді мір сру ыын орауа аншалыты мн бергенін крсетеді.

Сондытан да мсылман баласы асыыстыпен шешім абылдамай, ислам дініні мірше аидалары шеберінде оам тыныштыы мен баыты шін за мырлы жоспарлар рып, жасылы жаршыларына айналып, адамзата лгі болуа тырысу жиадты е лыы рі абыройлысы болма.

 

«ЖИАДА» ЖАНАСПАЙТЫН «САЙТАН ТІРЛІК»

Алау ДІЛБАЕВ,

Исламтанушы

Трлі баралы апарат ралдарыны жарыса-жанталаса жазуыны арасында ДАИШ туралы естімеген адам кемде-кем шыар. Бкіл лем жртшылыыны назары сонда десек ателесе оймаймыз. Шын мнінде Сирия мен Иракта орын алып отыран крделі жадай трлі мселелерге жол ашып, кптеген елдерді апарат кеістігіндегі атыыс алаына айналды. Бл былыса р ел з мддесі трысынан баа бере отырып, кінліні іздеуде. Бірілері алпауыт АШ, Батыс Европа елдері мен Израильді кінласа, з кезегінде олар сол елдерді режимдері мен атар Ресей кіметін кінлап бауда. Ал Иран кіметі мен шииттік режимді жатаушылар Сауд Арабиясы, атар, Тркия секілді мсылман елдерін тікелей жауапкер ретінде арауда. Мселені саяси астарларына атысты тым кп жазыландытан, оны егжей-тегжейін саяи сарапшылара алдыра отырып, бл мселеге біз діни трыдан ана баа беруге тырысып крейік.

И, 2001 жылы 11 ыркйек оиасынан кейін лемде исламофобияны кшейгені белгілі. Осыны салдарынан ислам террор діні ретінде абылдана бастады. Сол он бес жылды ішінде осы тсінік кптеген адамдарды санасына сііп те лгерді. йткені Таяу Шыыстаы «Араб кктемінен» кейінгі оиалар мсылман-араб елдерін ызып тран соыс ошаына айналдырып жіберді. Даниядаы карикатураа атысты лкен дау, Франциядаы журналистерді лтірілуі, т.б. секілді оиалар адамдарды кз алдында ислам деген кезде террорлы рекеттер елестеп, рей тудыратын болды. Мсылман алымдарымен атар кптеген елді ыпалды тлалары исламны террормен байланысы жо екендігін, адамдар арасындаы бейбітшілік пен сенімділікті тірегі, ділдік пен мейірімділікті айнары екенін анша айтанына арамастан, лемдік баралы апарат кздерінде ислама арсы шабуыл тым арынды рі ыпалды трде жргізілуде. Аырында, ислам соыс діні секілді абылдана бастады. сіресе, Иракта ДАИШ-ты жасаан смдытарына ку болан лем жртшылыыны кз алдында мсылмандар мейірімсіз, араы, кзі ана тоймайтын быжыа айналды.

Исламды злымдыпен, терроризммен атар оюды тарихи ателік рі шындыты брмалаушылы екенін таы да бір айталап айта кеткім келеді. Этимологиялы трыда алан кнні зінде ислам мен террорды бір-бірінен аншалыты алша ымдар екендігі айтпаса да крініп тр.

сілінде исламды терроизмге телу 1990 жылдардаы лемде орын алан саяси оиалардан кейін ана ыла бере бастааны белгілі. Сондытан бл млім мселеге кп тоталып жатпай-а, лемдік баралы апарат ралдарында жне террористік арулы кштерді арасында ислама ара кйе жау шін олданылып жрген «жиад» жне «халифат» секілді ымдара тотала отырып, мселеге ілейік.

азіргі тада исламды терроризммен байланыстыруа жол ашан себептерді бірі исламдаы «жиад» ымыны брмаланып крсетілуі болып табылады. Ол - рі кейбір мсылмандар, рі баса дін кілдері тарапынан брмаланып, брыс тсініліп жрген басты ымдарды бірі. Араб тіліндегі жиад сзі «ала ойан масата жету шін кш-жігер жмсау», «талпыну», «тырысу» деген сияты маыналарды амтиды. «Жиад» сзі батысты апарат ралдарында негізгі маынасынан брмаланып дін шін жасалатын «асиетті соыс» деп аударылып жр. Бл – біле тра дейі жасалып отыран брмалаушылы.

Ислам дініндегі жиад – дін шін жасалатын «асиетті соыс» емес. Ислам діні кез келген діни соыса арсы. Дін жне сенім мселесі кез келген адамны ар-ождан бостандыына тапсырылатын те нзік мселе. Адамны діндарлыы жректегі Аллаа деген ысты ыыласына арай бааланады. Сондытан рандаы «Дінде зорлы жо» («Баара» сресі, 256-аят) деген аида ешкімді кштеп имана келтіруге болмайтындыын шегелеп трып крсетіп берген. ранда адамдар арасындаы трлі сенімдерді болуы арнайы Алла тааланы алауы ретінде арастырылан. Мысалы, «Худ» сресінде: «Егер Жаратан Ие алаан болса, адамдарды барлыы бір мбет (бірдей сенімде) болар еді. Біра олар немі ртрлі жолды стануда» («Худ», 118) десе, таы бір аятта бл шынды «Егер Жаратан Ие аласа, жер бетіндегі адамдарды барлыы тегіс иман келтірер еді» («Юнус», 99) деп баяндалан.

Сондытан ран Крімде ислам дінін з еркімен абылдаысы келмеген адамдара «Сендерді діндері – здеріе, мені дінім зім» («Кафирун» сресі, 6-аят), «алаан иман келтірсін, аламаан иман келтірмесін» («Кхф» сресі, 29-аят) деген аяттармен атар Пайамбарды міндетіні адамдара дінді айтып жеткізу, оларды кштеп кіргізу емес екендігін крсеткен кптеген аяттар да бар («Мида» сресі, 99-аят, «ашия» сресі, 22-аят.)

Сондытан ислам тарихында дінге зорлыпен кіргізу болмаан. Иудейлер з дінінде, христиандар да з дінінде ала берген. Мсылмандар з мемлекетінде тратын кез келген азаматты з орауына алан. Оларды лшылы орындарына тиіспеген. азіргі тада мсылман елдерінде сонау ерте кезені зінде салынан лшылы йлеріні лі кнге дейін саталып алуы – ислам дініні ар-ождан бостандыына аншалыты мн бергендігіні блжымас длелі. Ал азіргі тада здеріне «халифат» деп жариялап алан араы, ан крмесе тра алмайтын дегейге жеткен озбырларды мсылмандыты кштеп абылдатызып, абылдамаан жадайда шімірікпестен айуандыпен лтірулері ай иялдарынан туан жиад? Бл – дай жолында жасалып жатан жиад емес, Алланы дініне арсы жасалып жатан иянат.

Жиадты мсылман алымдары негізінде лкен жиад жне кіші жиад деп екіге бледі. Пайамбарымыз (с.а.с.) ауыр шайастан айтып келе жатып «Кіші жиадтан лкен жиада келе жатырмыз» деген кезде сахабалар мндай кескілескен, жан-алысып жан беріскен соыстан лкен андай жиад бар екен деп та алан еді. Шын мнінде мндай соыстар ткінші былыса жатады. лкен жиад деп адамны кемелдікке ктерілуіне кедергі келтіретін е лкен дшпаны нпсімен кресіне байланысты айтылан. Ал кіші жиад кбіне материалды тстарды амтиды. Сондытан да ола ару алып кресу маынасындаы жиад парыз айын, яни кез келген адам жасауы ажет парыз емес. Ол парыз кифая, яни оны мемлекетті арулы кштері жасаса, зге адамадды оан атысуы міндет емес. Ал нпсімен болатын соыс жан алыма келгенге дейін бітпейтіндіктен, бл лкен жиада саналан.

ысаша айтарса, мсылманны адамдармен атынасында барлы амалдарын Алла тааланы ризашылыы шін жасауы осы ымны аясына кіреді, ал Оны ризашылыына бастайтын жолдар аса кп. Мселен, адамзат мірін жасарту, оамда ділдікті орнату, мейірімділік таныту, білім алу, ажылыа бару т.б. секілді ізгі рекеттерді барлыы з кезегінде жиад саналма.

Сол трыдан арастырар болса, ола ару алып соысу мны азантай бір блігі ана. Ол дінні е негізгі элементі емес. Оны зінде де белгілі аидалармен шектеліп, жйеленген жне оны басты масаты – злымдыа арсы тру. Жалпы аланда соыс жадайында ешандай ы саталмайтыны белгілі. Ал Исламда соыс жадайыны зінде ата саталуы ажет талаптар бар. Адамзат тарихында соыса крделі шектеулер ойан ислам діні ана. ран Крімде: «й мміндер! Алла шін кулікте туралы пен табандылы танытыдар. Жне бір ауыма деген шпенділік сендерді ділетсіздікке жетелемесін. діл болыдар. Сол тауалыа жаыныра жне Алладан орыдар. Кдіксіз Алла не істегендерінен толы хабардар» («Мида» сресі, 8-аят) – деген аят жауды зіне ділдік таныту ажет екенін ескертеді. Сонымен атар: «здерімен соысандармен Алла жолында соысыдар да шектен шыпадар. Негізінен Алла шектен шыушыларды жасы крмейді» («Баара» сресі, 190-аят) – деген аяттан мына маызды мселелерді аарамыз:

1. «здерімен соысандармен» деген тіркес тек олында аруы бар адамдармен ана шайасып, олында аруы жо бейбіт халыа арсы ару ктермеу керек екенін аны айтып тр.

2. Жасалатын соыс «Алла жолында» болуы ажет. Яни зге елдерді кшпен басып алу, табии байлытара иелік ету т.б. деген секілді дниелік масаттарды кздемеу керек.

3. Соыс кезінде яки біткеннен со «шектен шыпау» ажет екендігі ата трде ескертілуде.

Демек азіргі ДАИШ содырларыны «жиад» деп жар салып, ан тгуінен ранны ойан бл масаттарын кре алмаймыз.

Ислам дінінде бейбітшілікті сатауа ешандай амал алмаан кезде соысуа рсат берілгенімен, соысты жалпы адама намсыз нрсе екені мына аятта былайша баяндалады: «Сендерге намаса да (керек кезде Алла жолында) соысу парыз етілді» («Баара» сресі, 216-аят). ран Крімде мсылман баласына парыз ретінде бекітілген мселелерді ішінде осы соыс ана араб тілінде «кур», яни намсыз деген сзбен келген. Сонымен атар Алла елшісі (с.а.с.) де бір хадисінде: «Дшпанмен бетпе-бет келуді тілемедер. Алайда дшпанмен бетпе-бет келе алсадар, сабыр етіп, табандылы танытыдар», – деген (Бхари, Жиад, 112, 156). Ал, азіргі ДАИШ содырлары соысты барынша жарнамалап, жастарды арбап, атарларына осуда.

Ардаты Пайамбарымыз (с.а.с.) да хадис шріптерінде соыса атысты ата талаптар ойан. Пайамбарымыз соыса кетіп бара жатан олбасшыларына мынадай ескертулер жасаан: «Алланы атымен жола шыыдар. Алла жолында кресідер. Соысатын адамдарымен араларыда келісімдер бар болса, оны адааладар. Шектен шыпадар, соыс кезінде лтірген адамдара «мсле» (лі денелерін тілгілеп, кздерін ойып, мрындарын кеспедер) жасамадар. Балаларды, йелдерді, арт кісілерді, ибадатханалардаы адамдарды лтірмедер».Тіпті жараланан жау скерлеріні зіне кмек крсетуді бйырып, ааштарды, егін алаптарын ртеуге тыйым салан (Ахмед ибн Ханбл, Муснд, 1/300. бу Дуід, Жихад, 82). Ислам дініні бл дстрін Пайамбарымыздан кейін келген халифалар мен мсылман елдері басшылары ата станып отырды. Шариатты бл задылыын ешкім алып тастаан емес. Бл ерекше мн берерлік жйт.

Пайамбарымызды (с.а.с.) жргізген шайастарына іліп арар болса, кп адамны лмегенін креміз. Яни Пайамбарымыз злымдыты тотату шін лкен кш салумен атар, бір адамны мірін сатап алу шін те лкен кш-айрат жмсаанын креміз. йткені ол соыс кезіні зінде астамшылы пен шектен шыушылыа жол бермеген. Ал азіргі ДАИШ-тіктерді жасап жатан бейкн адамдарды малша, аяусыздыпен, те жиіркенішті трде ырып-жоюлары ай шариаттан алынан? Негізінде ол лакестерді жасап жатаныны жиад тгілі, ислама млдем атысы жо. Олар – здерін мсылман санап, исламды млде тани алмаан сауатсыз, араы, бдуи саналы адасушылар.

Адам лтіру арылы жмаа кіремін деу бос иял ана. Бейкн адамдарды лтіру арылы Алла тааланы разылыына бленемін деу барып тран азынды пен лкен ателік. Ал рбір мсылманны басты масаты – Алла Тааланы разылыына блену.

Ислам соысты барынша шектеп, ділдік пен бейбітшілікті боланын алайды. Ислам діні зге адамдарды, мдениеттерді жойып, жо ылуды тіптен кздемейді. Бан Пайамбарымызды мірі мен оны ізін жаластыран ардаты сахабаларды мірі ку. Пайамбарымыз (с.а.с.) оамда бейбітшілік пен тратылыты сатау шін лсіз болып тран кезеде де, кшті болып тран кезеде де кез-келген келісімді жасауа дайын тран. Мселен, Хдайбия келісім шарты аншалыты ауыр боланына арамастан Пайамбарымыз мшріктермен келісімге келген. Мдинада кшті болып тран кезді зінде июдей жне христиандармен келісім шарт жасасан. Мдина келісім шарты – бны длелдейтін е маызды жне сонау ерте кезені зінде жазбаша трде бекітілген ыты жат.

Сонымен атар, жеке адамдар мен кейбір топтарды з бетінше жиад жариялауа ешандай ы жо. Соысты тек ана мемлекет жариялай алады. Кейбір ышылар формальді трде ДАИШ йымында мемлекетті белгілері бар дегенімен, шындап келгенде оларды кшпен басып алып, елді тонап, озбырлы жне орынышпен стап отыран территориясы мемлекетке жатпайды. Олар з озбырлытарын зады етіп крсету шін здерін мемлекет ал басшыларын «халифа» деп жариялаан.

Шын мнінде олар халифат бола алады ма жне басшылары халифа ма?

Алдымен мына жайтты айта кетейік. ран Крімде мемлекет билігі міндетті трде халифат деп аталуы керек деген ешандай да бйры жо. ала берді Пайамбарымыз (с.а.с.): «Менен кейін халифалы отыз жыл ана жаласады. Ал одан кейін патшалытара айналады»,– деген (бу Дуіт, Сунна, 8; Тирмизи, Фитн, 48 ). Демек наыз халифалыа лайы кезе сол алтын асырдаы отыз жылды кеземен шектеліп тр.

ДАИШ-ты зін халифат деп жариялап зге мсылмандарды зіне баынуа шаыруы исламны станымдарына да лемдегі азіргі жадайа да млдем сйкес келмейді. Ислам шариаты бойынша халифа мсылман мбетіні бріне орта бір кіл болып табылады. Сондытан мсылман мбеті келісу арылы немесе жоары дегейдегі мсылман алымдары, мсылман мемлекетттері немесе лкен мсылман ауымдастытары лайы деп тапан жадайда ана халифалы жайлы сз озауа болады. Демек те жоары маыза ие халифаны кллі мсылман мбетіні шынайы жанашырлары ана лайы кріп тадайды. Ондай халифа тадала алан жадайда бкіл істерін ран мен сннеттегі Алланы бйрытарына сай, елді шура, яни мсылман мбетіні мселелерін шешуге лайыты тлалардан тратын кеес арылы басаруы тиіс. Ал рамында ешандай алымы да жо, мсылман мбеті тгілі сол аймата «халифат рамыз» деп крес жргізіп жатан трлі топтарды зі мойындамаан ат тбеліндей ана содырларды здерін халифат деп жариялап, ойларына келгенін жасаулары ислам шариатыны нормаларына млдем сйкес келмейді. Сондытан ислам ыында ерекше орны бар халифалыты террористік йыммен байланыстыру – Ислама жасалан ауыр иянат.

Халифалы міндетті атаратын адамны бойында табылуы ажет кейбір мынадай ерекшеліктерді ала тартан. алымдар бірауыздан келіскен сипаттара мсылман, кркем мінез лыа ие, ижтихад жасай алатындай дрежеде білімді, жауапты міндетті алып жре алатындай тн жне жан саулыына ие, діл болу жатады. Ал лты араб, райыш руынан, хлі бйттен, бйкн болу деген сипаттара атысты пікірлер біркелкі емес. Осы трыдан алып араса та з-зін халифа жариялап алан Бададиді осы сипаттарды кпшілігіне млдем лайы емес екені аны крінеді. Тіпті оны осы бліктерді шыару шін арнайы дайындытан тіп сол аймаа жіберілген, сырттан басарылатын «уырша» тла екені де бріне млім ой. Елді Ислам нрімен сусындату былай трсын, халыты алдына шыып сйлеуді де білмейтін Бададиді АШ трмесінен алай оайлыпен шыып, лкен кшті басарып отыраны бізге ой салу керек. азіргі тада Ирак пен Сириядаы здерінше жиад деп жариялап жрген антгісті басарып жргендерді кім екеніне де араса, мны Ислам шін жасалып жатпаанын креміз. Кптеген сарапшы мамандарды пікірінше оны басарып отырандар – Исламны мддесін млдем ойламайтын, Ислам дінімен тіптен атысы жо брыны «Басты» офицерлер.

Сонымен атар, Сириядаы скери жадай орын алмаанда азіргі лемдік БА дейі «сннит-шиит соысы» ретінде крсетуге жатан жадай болмас еді. Неге десеіз Хафиз Асад жне Башар Асадты кезінде де Сирияда сунниттік ислам ысым крген жо. айта ол жер сунниттік ілімні ке таралып, осы асырды е крнекті алымдары шыан ел еді. Бл – мсылмандарды арасына салынан от. Кезінде Ауаныстан соысы барысында Кеес Одаына арсы АШ тарапынан рылып, баыланатын «л-Каида» йымы соында кптеген елдерді олдауы жне апарат кеістігінде жргізіліп жатан PR-ды нтижесінде азіргі ИГИШ-ке айналды. рине, лемдегі ара алтынны е бай орына ие Таяу Шыыс елдерінде тыныштыты орнамауы алпауыт елдер шін те тиімді. Бл соыс – баяы капиталистік жне социалистік екі блокты ыри аба соысыны лі бітпей келе жатан жаласы. Сондытан азіргі тада лемде орын алып жатан Сириядаы, Мысырдаы немесе Украинадаы, Шешеністан, Грузиядаы т.б. атыыстарды бріні астарында осы себептер жатыр. Сылтаулар р трлі боланымен, астарындаы масат бір.

ДАИШ – мсылман мбетіні арасына арнайы салынан лкен іріткі, Ислама жаылып жатан ара кйе. ДАИШ айматаы трасызды мддесіне жарап отыран елдерді ойыншыы, соыс отын маздатуа жарап тран ншейін бір ксеу ана. Сондытан «жиад» деп саым уып кетіп жатан мсылман жастарыны осы айтыландарды брін аыл елегінен ткізіп, салынандылыпен рекет етіп, ешкімні ойыншыына айналмайтындай парасата ие болуы ажет. азіргі тада лемге исламны наыз адамшылыа, кркемдікке негізделген шынайы бейнесін крсете білу – е лы жиадты на зі.