ТТЫНУШЫЛЫ ПСИХОЛОГИЯ - ТЕРРОРИЗМ ТЗАЫ

Слтанмрат АБЖАЛОВ,

Л-Фараби атындаы азУ

дінтану жне мдениеттану кафедрасыны

мегерушісі, философия ылымыны

Кандидаты, доцент

азір террорлы йымдар кш алып тран заман. Ислам атын жамылан ниеті бзытар лем назарын здеріне аударып отыр. лде біреулерді саяси ойынынан аншама мемлекетте жазысыз халыты ойша ырылып жатанын кру андай асірет еді. Сзге келгенде лем арсы боланымен, іске келгенде брі басаша болып тр. Уаыт ткен сайын кш алып, жмыр жерді дрліктіретіндей бл ДАИШ айдан шыан йым? Содырларды сойылын соу шін бізді андастарымызды да Сирияа аттануына не себеп? Осы мселелер жнінде л-Фараби атындаы азУ, дінтану жне мдениеттану кафедрасыны мегерушісі, философия ылымыны кандидаты, доцент Слтанмрат Абжаловпен схбаттасан болатынбыз.

- Бгінде террорлы йымдарды рекеттері лемді аладатып отыр. Соларды бірі – ДАИШ. Блар айдан шыандар? Масаттары не?

- Бл террорлы йымны алай пайда боланы, масаты, аржыландыру кздері жнінде БА-та аз айтылып жрген жо. ДАИШ бгінгі тада лем ауымдастыыны бас ауыртарлы мселесі болып тр. Аз ана уаыт ішінде кшейіп кеткен терроршылар Ирак пен Сирияны аумаын ана бктіруде. Бл аты шулы «л-Каидадан» лде айда асып тсті. ДАИШ сарбаздары атыгез рекеттерімен барша адамзатты бойына рей ялатуда. Белгілі бір мемлекеттерге оан-лоы ретінде шыарылан бейнежазбалары аламторды шарлап жр. Олар шін адам міріні еш ны жо екені осы бейнежазбалардан айын крінеді.

- ДАИШ деген атауды зінде «Ислам мемлекеті» деген сз бар. Яни, бл топ зін ислам дінімен байланыстырады жне жер бетінде халифат орнатуды кздейді. йым 2014 жылы 25 маусымда здерін халифат деп жариялады. Бара халы ертедегі Араб халифаты жнінде, Осман халифаты жнінде біледі.

- Шын мнісінде ДАИШ-ты исламмен байланысы андай?

- Шын мнінде ДАИШ ислам дінін саяси рал еткен террорлы топ. Дл азіргідей аяусыз ата жазалар, ата рекеттер ислам тарихында бан дейін болмаан. Терроршыларды азіргі іс-имылдары рана, Мхаммед пайамбар мен оны сахабаларыны жолына айшы. Бейбітшілікті ту еткен, мейірімділік пен сйіспеншілікті таратан дін ислам мен бгінгі ДАИШ-ты жолы екі баса. азіргі тада сарапшылар бл топты діни рыптара немрайлы арайтынын айтып жр. Терроршылар арасында раннан, Пайамбар сннетінен хабарсыз жандар да кп. Олар, тіпті адам саудасымен де белсенді трде айналысуда. Міне, осы трізді дйектер ДАИШ-ты исламнан алша екеніне длел бола алады.

- Е кініштісі, сол содырларды атарына бізді де азаматтар жр ой.?

- Рас. Бл те кінішті жадай. Астана аласыны Есіл ауданды сотыны 2015 жылы 15 азандаы шешімі мен ДАИШ террорлы йым деп танылып, елімізде ызметіне тыйым салынды. Ресми млімет бойынша дл осы террорлы ДАИШ йымы атарында азастанды 400-ге жуы азамат соысып жрген крінеді. Оларды арасында жас азаматтар кп. Жастарды ДАИШ-а осылуы туралы айтанда бірінші кезекте діни сауатсыздыты сз етеміз. аза жастары лі де дінні дрысы мен брысын айыра алмауда. лде бір діни идеологиялы топтар діни сауаты тмен жастарымызды оп-оай з атарларына осып алып жатыр. Еліміздегі діни сауатсызды мселесіні тркінін біз кеестік кеземен байланыстырамыз. Сол кезеде діннен хабар жо болып скен буын, бгінгі кні з рпаына жеткілікті діни трбие бере алмауда. Дегенмен, мселеге осы былысты ана кінлап, еш рекетсіз отыруа таы болмайды. Діни сауаттылыты ктеру бойынша жргізіліп жатыран шаралар з дегейінде жруі тиіс. Ол шін дін саласына жауапты мамандарды біліктілігі жоары болуы, МДБ имамдарыны дегейі экстремистік, сектантты идеологтардан озы труы ажет. азір дін алаында бсекелі крес жріп жатыр. Слфилік, радикалды, экстремистік топтар дстрлі ханафилік мзабымызда жрген Р мсылмандарын з атарларына тартуа барынша тырысып бауда.

- Жртты здеріне магнитше тартатындай бл топтарды нендей кші бар? Жастарды алай иландырады?

- Назар салып арайтын болса, азіргі жастарды мірлік ндылытары згергенін байаймыз. Жаанданумен бірге енген техникалы жетістіктер лем дегейінде стемдік жргізуде. Осыны серінен жастар арасында ттынушылы психология басым, барлыын дайын трде абылдауа бден йреніп алан. Жас буын іздеген дниесіне ыса уаыт ішінде аламтор арылы ол жеткізуге бейімделіп алды. Мндай азаматтарымыз кндерді бір кнінде ойламаан жерден аламтордаы уаызшы-идеологтарды тзаына тсіп алуы ммкін. Бір айта кетерлігі, білімі таяз азамат аламторды сана сзгісінен, ой елегінен ткізуге дрменсіз. Мндай жастар трлі леуметтік желілерде таралан апараттарды брін шынайы деп абылдайды.

Ал ДАИШ апаратты кеістікті кшін з мддесіне те тиімді пайдаланып жатан террорлы йым. Олар здеріні интернет-ресурстары, телерадио каналдары, баспасз ралдары арылы белсенді насихат жмыстарын здіксіз жргізіп жатыр. Сол гіт-насихаттарын лемні 24 тілінде таратуда. Жер бетіне «ислам мемлекетін» орнатып, «ділеттілікті» таратамыз деген жалан рандары кпшілікке ызыты болып крінуі ммкін. Жас азамат оларды саяси масаттаы кресін жете тсіне алмай, шынайы дінді насихаттаушылар ретінде абылдайды. зі де мірде белгілі бір тыырыа тіреліп, сансыз сауалдара жауап таба алмаан азамат ДАИШ-тан пана тапандай серде болады. Бл тста тланы леуметтенуге яни мірдегі з орнын табуа деген талпынысын аарамыз. Бан дейін жолы болмай, стсіздікке шыраан жан ойа кп батады. Аырында, зіні жеке абілеттерін шыдап, жете алмаан жетістіктеріне дайды жрдемімен ДАИШ-та жетемін деген келте ойа тотам жасауы ммкін. Бдан со біртіндеп жиадшылар атарына осылуа зірлікті бастайды. Е соында мндай азамат «Мсылман бауырларына» жрдем беру шін соыс ошатарына аттанып кетеді. Жас азамат неліктен мндай рекетке барды? рине, бл тста радикалды аымдарды халыа жргізген насихатыны кштілігі байалады.

- Бны барлыыны алдын алу шін бізді оама андай рекет керек?

- Ол шін елімізде апаратты саладаы жмыстарды арыны жоары болуы керек. Апарат кімні олында болса, ол адам халыты зіне ерте алады. Р азаматтарыны ДАИШ-тік жне баса да экстремистік мазмндаы насихаттара ілігуі жергілікті діни насихатта лі де лсіздіктер барын крсетеді. ДАИШ-тытар зге де радикалды, деструктивті аымдар трізді адам тарту дістерін жетік мегеріп алан. Олар адамдарды лсіз тстарын, мірдегі сраныстарын те жасы біледі. лбетте, бл секілді йымдарды ая астынан пайда болып, бірден дамып кетпейтіні белгілі. Оларды артында лкен мдделі кштерді бары азіргі кезде ешкімге жасырын емес.

аламтордан блек, трбие мселесі де кн тртібіндегі маызды мселе атарында. Ата-аналарды балалара дрыс трбие бере алмауы серінен олара дрыс жол нсалмайды. Заман талабына байланысты азір барлы ата-ана кн кріс амымен жреді. Осыны серінен бала трбиесі з дегейінен алыс алуда.

Жастарды ДАИШ трізді йымдар атарына кіруіне себеп болатын келесі мселе ол – леуметтік трыдаы мселелер. Бгінгі тада кп жастар траты жмыса тра алмайды, баспанаа олы жетпейді. Кейбіреулеріні тиісті білімі жо, ал кейбірі олдан жасалан кедергілер серінен зі алаан ызметке орналаса алмайды. Осыдан со кзетшілік, даяшылы трізді ыса мерзімді, болашаы жо ызметтер атаруа немесе жмыссыз болып жруге мжбр болады. мірде осындай келесіздіктерге тап болып, іші наразылыа толы жанды ДАИШ-та, зге діни аымдар да з атарына тез тарта алады.

- Жастар – аса лкен кш. Біра, оларды трбиесімен айналысуа ата-ананы уаыты жо, дін кілдеріні де дрмені жо. Енді айтпек керек?

- Ол шін жастарды леуметтік мселелерін шешуіміз ажет. Траты жмыс орны, баспанасы, жеткілікті айлы табысы бар жас азамат радикалды аымдар атарына осылмайды. з еліндегі тіршілікке анааттанан жанны зге елдегі масатсыз, баскесерлік соыса атыспасы аны. «Р е ымбат азынасы – адам жне адамны мiрi, ытары мен бостандытары» деп Ата заымызда айын крсетілген. орыта айтанда, мселе тек ДАИШ-а ана келіп тірелмейді. Біз одан да баса ауіпті діни йымдар атарына азаматтарымызды осылуына жол бермеуге тиіспіз. Ол шін жоарыда айтылан мселелерді шешуге мият назар аударанымыз абзал.