ызыушылыын дамытуда малімні атаратын жмысы

Республикада оыту мазмны жаартылып, жаа буын оулытарыны негізінде жасалан бадарламалар бастауыш мектепті жаа жйеге кшіуін рбір малімнен жааша жмыс істеуін, батыл шыармашылы ізденісін, оушыларды белсенділігі мен ызыуушылыын арттыруды талап етеді. А.С.Макаренко оушыларды сабаа тарта білу,оларды оуа ызушылыын арттырып, білімге марту керектігіне баса кіл блді. Оны пайымдауынша, ызыушылы сапалы оуды негізгі жолы, ешбір ызыусыз тек ана зорлы кшімен жргізілген оу оушы бойындаы білім алуа деген штарлыты жояды.

Жас бала не нрсені болса да мар, ызыыш, олымен стап, кзбен кргенді жасы креді. Оушыларды ызыушылыын арттыру жасы йымдастырылан сабаа байланысты. Сондытан, рбір сабата брыннан белгілі мліметтерді айталай бермей, оытуды жаа діс- тсілдерін іздестіру ажет.азіргі сабаты трлері сайыс, жарыс сабаы, концерт, аукцион,кіріктіру сабаы т.б. з нтижесін беріп жр. сіресе, халыты, педагогиканы пайдаланып, ата- бабаларымызды жасы дстрін шкірттерді бойына дарыту масатында халы ауыз дебиетін пайдалануа болады.аза халыны мейірімділігі, кепейілдігі, сыпайылыы,кпшілдігі, сзге беріктігі туралы гімелеу арылы осы асиеттерді шкірт бойына сііру, лкенді сыйлау, кішіге амор болу,дептілікті бйік стаусияты дет- рыпты йретуге болады. Оушыны пнге ызыушылыын арттыру масатында сабата проблемалы жадай туызып отыру да маызды. Мселені шешімін табу арылы оушыны ойлау абілеті ныайып кез келген, проблеманы шешуге йренеді.

Дамыта оуды Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов жасаан жйесі 3 негізгі раушыдан (оу масаттарыны ойылуы, оны шешуді жолын бірлесе арастыруы, шешімні дрыстыын длелдеуі)трады. Сабата жасы оитын оушылармен ана белсенді жмыс істеп ана оймай, барлы баланы дамуы шін олайлы жадай туызып, абілеті жеткен жерге дейін ебек етуі ойластырылса, р оушыны, оуа деген ызыушылыы артады.

Бастауыш мектеп – оушы тласы мен санасыны дамуы уатты жретін, ерекше нды айталанбас кезе. Содытан бастауыш білім – здіксіз білім беруді алашы басышы, иын да жауапты жмыс.

Бастауыш мектеп балаа білім беріп ана оймай, оны жалпы дамыту, яни сйлеу оу, оршаан орта жнінде дрыс кзарас алыптастыру, жадайларды объективті трде баылап, талдау жасауа йрету, ойын дрыс айтуа, салыстыра білуге, длелдеуге, сйлеу мдениетіне йретеді.

Білім беру мекмелеріні азіргі жаа рлымы мен оытуды жаа мазмны малімдер ауымына жааша іскерлік пен жаа технологияны ендіру міндеттерін шешуді талап етуде. Мны зі бастауыш мектепте оушыны пнге деген ызыушылыы мен белсенділігін алыптастыруда маызы зор екендігін айатайды.

Бастауыш сынып оушыларыны абілеттері екі трлі рекетте дамиды. Біріншіден – кез келген бала адамзат баласыны осы кезге дейінгі жинатаан тжірбиесін мегертуге баытталан оу рекеті арылы дамиды, білім, білік, дадыны абылдайды. Екіншіден – кез келген оушы шыармашылы рекеттер орындау арылы зіні ммкіндіктерін дамытады.Оу рекетінен шыармашылы рекетті асыруа баытталан жаа діс- тсілдер іздейді. Проблеманы зінше, жааша шешуге талпыныс жасайды.

Екі рекетте оушылар – екі трлі мдделер кзделген р трлі масатты шешеді. Мысалы оу рекетінде белгілі дадыны алыптастыратын, белгілі бір ережені мегеретін жаттыулар орындаса, шыармашылы рекеттерде баланы іздену жмысы басты нысана болады. Оу рекеті баланы жалпы абілетін дамытса, шыармашылы рекет наты жадайды шешу барысында нтижеге жеткізетін абілеттерін дамытады.Жаа буын оулытары стаздардан шыармашылы пен ізденушілік,жаашылдыты талап етеді.Оушылара білім жйесін тере рі тиянаты беру шін оыту дісін жетілдіру – р зтазды негізгі міндеті. Бастауыш сынып оушыларыны ой- рісін дамытуда ойын рекетіні маызы зор. Ойын – балаларды негізгі іс- рекеттеріні бір трі. Ойын балалар шін крделі рекет. Балалар білімді ойын арылы да ала алады. Сабатаы ойын арылы білімін шыдап, ой- рісін кеейте алады. Ал ойынны з масаты, жоспары, трбиелік мні, ажетті заттары, ерекшеліктері болады. Баланы жас ерекшелігіне, сай ымдастырылан ойындар баланы аылын, дниетанымын кеейтеді, мінез- лын, алыптастырады жне де сабаа деген ызуышылыын арттыру.

Оушыларды сабатаы ызыушылыы мен белсенділігін алыптастыруды жолдары сан-алуан. Бл пікір педагогикалы дебиеттерде крсетіліп, натыланан рі бірнеше алымдар пікірлеріне ндесіп отырады. Сондытан андай да бір пн болмасын, сол пнге оушыны ызыушылыын, белсенділігін алыптастыруды тудыру жолдары, шарттары мен олданылатын жмыс трлерін жинатап крсетуге болады.

1. Берілетін білім мазмны мен оушыны жас ерекшелік аыл-ой даму дегейіні сйкестігі.

2.Берілетін білім мазмныны ызыты болуы.

3. Оу рекеті мотивіні,міндет масатыны, айындылыы

4 .Малімні ксіби жне мдени зырлыыны жоары дегейлігі.

5. Оушыларды міне-лы, абілет ерекшелігіні ескерілуі.

6.Оушыларды з бетінше жне шыармашылы жмысыны тиімді йымдастырылуы.

7.Оытуды крнекілікке, баылау рекетіне негізделе жргізілуі.

8. Оушыны оу ммкіндігін, денсаулыын есепке ала оыту

9.Проблемалы ситуация тудыра оыту тиімділігі.

10. Ерік – жігері, жауапкершілік, борышты сезімін трбиелеу.

Сабата берілетін оу материалдарын оушылара жеткізу шін, р – трлі оыту дістерін олдануа болады. Мектептегі е ке тараан оыту дісі – ол малімні ауызша баяндауы. Бл діс оу процесінде жетекші рл атарады, барлы пндерді оытуда жне сабаты трлі кезедерінде сіресе жаа материалды тсіндіруде кеінен орын алады.

Малім зіні сзін крнекі бейнелермен байланыстырады. Малімні ауызша баяндауы, сратарды аны жне тсінікті етіп оюы, проблемалы ситуация тудыратын етіп оюы, баяндалатын материалды е маызды жерлерін айырып беруі, хабарлауды жйелі жне длелді болуы ажет. Малімні сзі серлі, тартымды, сенімді сонымен атар дауыс ыраы мен мимикасы мнерлі жне бай боланы жн.

Орытынды

ызыу оыту мен трбиелеу нтижесінде алыптасады. Оны алыптастыруды негізгі жадайлары:

- оытуды мазмны, ылым мен техниканы соы табыстары, брыннан білетін малматты жаа ырынан ашылуы;

- оушыларды таным рекетін йымдастыру формалары, ралдарын жне дістерін жетілдіру. Бан жататындар:сабата олданылатын крнекі ралдарды тиімділігін арттыру, танымды ойындар йымдастыру, пнаралы байланыстарды тудыру, оушыларды здігінен орындайтын жмыстарын тиімді йымдастыру, білім тексеру мен баалауды алуан трлерін тымды пайдалану арылы оытудаы кері байланысты жетілдіру.

– малім мен оушы, оушы мен оушы арасындаы арым-атынасты сыйласты ізеттілік трінде орнатып,жрек жылуыны болуын амтамасыз ету. Оушыларды шыармашылы жмыса баулып, оларды белсенділігін жне ызыушылыын арттыру шін малім келесі діс-тсілдерді олдануына болады:

1. Таырыпты мазмнына арай жинатау.

2. Арнаулы бір таырыпта пікірталас тудыру.

3. Оушыларды логикалы ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды шешу. (сз жмба, растырмалы ойындар)

4. Берілген тапсырманы трлендіру баытындаы жмыс (кері есеп растыру,мтін мазмнын деу, шыарма, шаын гіме мтінін ру т.б.)

5. гімені састыын салыстыру бліктерге блу,ат ойызу

6. иялдау арылы сурет салызу, рлге бліп оыту.

7. натан кейіпкерлерге мінездеме беру.

8. Мтін, ертегі, гімені з бетінше аятау.

Пайдаланан дебиеттер:

1. Р «Білім туралы Заы». 1999.

2. Р Білім беруді дамытуды 2005-2010 жылдара арналан Мемлекеттік бадарлама // Е.К. -16 азан, 2004.

3. . Жарыбаев. Психология негіздері: Алматы, 2005 126-132 б. 4. С. Бап-Баба. Жалпы психология: Алматы, 2004 110-115 б 5. А. А. Люблинская. Малімге бастауыш мектеп оушысыны психологиясы жнінде: Алматы, 1981 84-105 б

6. А.В. Петровскийді редакциялыымен Педогогиялы жне жас ерекшелігі психологиясы: Алматы, 1987 68-90 б

7. А. Малдыбаева. Жеке тла диагностикасы: Шымкент, 2005 52-60 б. 8. Б.С.Волков, Н.В.Волкова. Детская психология:-М, 2004 76-80 б. 9. Б.С.Волков, Н. В. Волкова. Возрастная психология- М, 2005 30-45 б. 10. Б.С.Волков Психология младшего школьника - М, 2002 24-32 б. 11. М.В.Гамезо, Е.А. Петрова. Возрастная и педагогическая психология-М, 2003 72-86 б.

12. Б.С. Волков. Младший школьник. Как помочь ему учиться-М, 2004, 24-34 б.

13. Немов Р.С. Психология т.1:2:3. М, 1998.

14. А.Рысбекова.Оушыны оуа деген ызыушылыын арттыр: Алматы, Бастауыш мектеп 2004 №1 9-10 б.

15. А. Мустоятова. Оушыларды танымды белсенділігін алыптастыру: Алматы, Бастауыш мектеп 2006 №5 14 б.

16. А. амалбекова. Оушыларды танымды ызыушылыын ойын рекеті арылы арттыру: Алматы, Бастауыш мектеп 2005 №5 18-19 б. 17. М.Мухамедин. Оушыларды шыармашылыа деген ызыушылыын алыптастыру негіздері: Алматы, Ізденіс 2001 №6 121-123 б.

18. В.И.Рогов Психология человека. М.2001.

19. .Салпынова. Оушыларды танымды ызыушылыын алыптастыру арылы оу белсенділігін арттыру: Алматы,Бастауыш мектеп 2005 №7 27 б.

20. З.Ккшеева. Оушыларды эстетикалы ызыушылыын алыптастыру: Алматы.Бастауыш мектеп 2006 №10 18-4-19 б.

21. С.Елубаев.Оушыны танымды ызыуын оятуды жолдары:Алматы, Бастауыш мектеп 2002 №8 7-9 б.

22. М. Абуова. Оушыны ызыушылыы мен белсенділігін алыптастыру: Алматы,Бастауыш мектеп 2006 №5 20-21 б.

23. А .Рыслбекова. Ойын-оушы білімін беріп мегерту ралы: Алматы, Бастауыш мектеп 2005 №9 19-21б.

24. Б.Дауымова,К.Жадкин Сапалы білім берудегі проблемалар:Алматы, Мектеп директоры 2003 №6 3-4 б.

25. С. Дсебаев Жаа педагогиылы технология – бастауыш мектепте: Алматы, Бастауыш мектеп 2003 №11 3-5 б.

26. Г. атарбаева Оушыларды шыармашылы абілетін дамыту: Алматы,Бастауыш мектеп 2005 №7 25-26 б.

27. Ж. Кнпейіс. Оушыларды шыармашылыа алыптастыру: Алматы, Бастауыш мектеп 2006 №2 32-36 б.

28. Божовия Л.И. Проблемы формирования личности. – Воронеж, 1995.

29. Дубровина И.В., Прихожан Л.И. Положение школьной психологической службе. – М.,1985.

30. Талызина Н.Ф. Формирование позновательной деятельности младших школьников: Кн.для учителя. – М.: Просвещение, 1988.

31. Эльконин Д.Б. Психология обучения младшего школьника. М.,

«Знание», 1974. 64с. Новое в жизни, науке, технике. Серия «Педагогика психология».

32. Гальперин П.Я. Методы обучения и умственное развитие ребенка. М., 1985.

33. Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возросте. СПб.: СОЮЗ, 1997, 96с.

34. Макаренко А.С. стазды дастан. Педагогикалы шеберлік. – А., 1990.

35. Давыдов В.В. Научно-исслед.инт-т. Общей и педагогической психологии. Акад. Пед. Наук СССР. – М.: Педагогика, 1990.-160.

36. Леонтьев А.А. «Научите человека фантазии…» (творчество и развивающие образование). // Вопросы психологии. 1998., N5.

37. Зак А.З. Развитие теоритического мышления у младших школьников. – М., 1984.

38. Валлон А.А. Психическое развитие ребенка. – М., 1967.

39. Матюшкин А.М. Проблемные ситуации в мышлении и обучении. – М., 1972.

40. Бастауыш мектеп журналы. 2000-2005 ж.

. А. Ясауи атындаы Халыаралы аза-Трік университеті, Шымкент институты, За факультеті 46-14 оу тобыны студенті Лауланбекова Айкен Махаметліызыны “Бастауыш мектеп оушыларыны оу танымды ызыушылыын дамыту ерекшеліктері” таырыбында дайындаан диплом жмысына

ПІКІР

азіргі кезеде жастар трбиесіне ойылып отыран талап, оларды жоары абілетті тла болып алыптасуын ажет етеді. Бл оларды бастауыш мектептен бастап оу жйесінде оу танымды ызыушылыын арттыру арылы жргізіледі.

Осы трыдан келгенде А.Лауланбекованы зерттеуге алып отыран мселесі те маызды.

Диплом жмысы – кіріспеден, негізгі екі тараудан, орытындыдан, осымшадан жне пайдаланылан дебиеттер тізімінен трады. Жмыс мазмнында бастауыш сынып оушыларыны оу-танымды ызыушылыын арттыру, е алдымен оу – танымды ызыушылыын зерттеу тсілдері жне оушыларды оуа ызыушылыыны ерекшеліктері теориялы трыда талдау жасалып, бастауыш сыныпта оны крініс беру ммкіншіліктері баяндалды.

Мектеп практикасында крініс – анкета, баылау сратарымен, зерттеу дстерін олдана отырып, сипат береді. Бастауыш сынып оушыларыны оу-танымды ызыушылыын айындау, оны дамытуды жолдары крсетіледі.

орыта айтанда –бітіруші з ммкіншілігін дрыс пайдаланан, жмыс талапа сай орындалан.

Пікір жазан: аа оытушы Слтанбекова А.

ПІКІР

Диплом жмысыны басты масаты бастауыш мектеп оушыларыны оу-танымды ызыушылыын дамыту ерекшеліктерін крсету болып табылады.. Ізденушіні дипломды жмысыны мазмны таырыпа сай, жоспар бойынша жйелі жазылып, тиянаты ізденіспен орындалан. “Бастауыш мектеп оушыларыны оу – танымды ызыушылыын дамыту ерекшеліктері” жніндегі – пікірлер мен зерттеулерді толы амтуа тырысан.

Ізденуші жмысты таырыбын екі тарау бойынша жеке – жеке арастырып, бастауыш мектеп оушыларыны оу – танымды ызыушылыын дамыту ерекшеліктерін, оларды жетекші іс – рекетін зерттеу мліметтеріне сйене отырып, наты да длелді мысалдармен тымды баяндай білген. 2 тарауда бастауыш мектеп оушыларыны оу – танымды рекеттерін зерттеу, оуа танымды ызыушылыын дамытуда малімні атаратын жмысы, оларды мн -маынасын ашып, мектеп жмысында оларды практикалы олданылымын жасы крсете білген. Ізденуші диплом жмысында кптеген ылым – педагог, діскерлерді ебектерін пайдаланан.

орыта айтанда – бітіруші з ммкіншілігін дрыс пайдаланан, жмыс таырыбын толы мегерген. Диплом жмысын “те жасы” баалауа сыныс жасаймын.

Пікір жазан: п..к., доцент Пзілов .