Кесте 3.6 орытынды технико-экономикалы крсеткіштер кестесі

олданысына арай жерге осу жмысты, оранысты жне найзаайдан орайтын болып блінеді. Жмысты жерге осу электро рылыларды нормалы жне авариялы шарттарда белгілі бір жмыс режимін жасауа ажет, мысалы кштік жне лшеуіш трансформаторларды нейтралдарын жерге осылуы. оранысты жерге осуды адамдарды жне ауылшаруашылы жануарларын электро ондырыны металды бліктеріні изоляциясы жоалтан кезде электр сымымен тікелей жанасанда электр тоынан сатайды. Найзаайдан орайтын жерге осу кернеу асындылытан эффекті орауа, стержендік жне тросты найзаайтартышты, таратыш рылыларды порталдары, разрядниктерді жерге осуын арастырады.

детте осалы станцияларда осы жерге осуды ш типіне бір жерге осу рылысын олданады. Жерге осу рылыларды кедергісі азіргі Электро ондырыны рылысы ережесіне сйкес осалы станциялардаы трансформаторларды кернеуі 110/10 кВ кездеR₃ £ 0,5 Ом.

Жерге осу контуры тікбрыш корінісінде олданылады 50´30 м.

Топыраты тыызды кедергісі r 83 Ом × м райды.

Жерге осу болатты брыш трінде 50´50´4 мм зындыы 3 м топыраты бетінен 0,7 м кмілген жне бір бірімен тілігі 40´4 мм сыммен байланысады.

Топыраты есептік кедергісі мына формуламен аныталады:

r_расч = К_с × К₁ × r ,

сондаы К_с – маусымды коэффициенті, К_с = 1,1

К₁– топыраты жадайын есепке алатын коэффициент К₁ = 1,15;

r - топыраты тыызды кедергісі r = 83 Ом × м.

r_расч = 1,1 × 1,15 ´ 100 = 104,7 Ом × м

 

 

Жалыз вертикальды электродты кедергісі мыны формуламен аыталады:

R_в.о. = ,

сондаы L_в – вертикальды электродты зындыы, м;

t₁ – вертикальді электродты жерді беткі бетінен астыны бетіне дейінгі аралыы, м;

d = 0.95 × в - сондаы в – астыы брышты алыдыы, м.

R_в.о. =

Вертикальді жерге осуды контурына белгілі бір орын ауыстыру беріп оларды шамамен саны табылады:

n = ,

сондаы К_и.в. – вертикальді электродтарды олдану коэффициенті, К_и.в.= 0,8

n = = 73

Жоарыа е жаын бтін сан алынады n = 73 мм.

Электродтарды санына байланысты жне оларды орын ауыстыруымен горизонтальді байланысты электродтарды кедергісі аыталады. Алдында топыраты кедергісі есептеледі, маусымды коэффициенті жне топыраты жадайыны коэффициенті есепке алынады горизонтальді жерге осу шін.

r_расч = 1,4 × 1,6 × 83 = 185,9 Ом × м.

Горизонтальді электродты кедергісі мына формуламен аыталаы:

R_г = ,

 

сондаы - горизонтальды электродты зындыы, м;

К_иг – горизонтальды электродты олдану коэффициенті, К_и2 = 0,8 [8];

t₂ – горизонтальді электродты жерді беткі бетінен астыны бетіне дейінгі аралыы, м;

 

d – электродты диаметрі,

R_г = = 3,33 Ом.

Горизонтальді электродты жерге осу кедергісі белгілі боланда вертикальды электродты керек кедергісін табады.

R_в = , (4.5.)

R_в = = 0,59 Ом.

Вертикальды электродты саны мына формуламен табады:

n_y = (4.6)

n_y = шт.

Наты соны вертикальді электродтарды саны орын ауыстыру, біра n_y – ден аз емес шарты арылы абылдайды. n₀ = 77 шт санын абылдаймыз. Сонда орытынды жерге осу рылысыны кедергісі табылады:

R_к = (4.7)

R_к = Ом.

R_к < R₃ 0,49 < 0,5 Ом. (4.8)

110/10 кВ осалы стансаны жерге осу рылысыны есептеуі дрыс жне ол Электр ондырыны рылысы ережесі талаптарына жауап беретіні соы шарттан крініп тр.

ызмет крсететін жмысшыларды электр тоынан заымданудан орау шін жерге осу (заземление) арастырылан. ауіпті жерлердеауіпті белгілейтін плакаттар ілінген. Электро ауіпсіздікті амтамасызету шін ксіпорында ебекті ауіпсіздік дістеріне йрету жне нсаулау жргізіледі.
Электрлік токты ауіпті сері адамны электро ондырыларды ток жретін бліктермен тікелей контактісі кезінде крінеді. Кернеу жйесіне осылан электро ондырылармен жмыс істеу кезінде электр тоынан жараат алу ауіпінен орану шін жалпы жне жеке орану ралдарынолдану ажет. Жалпы орану ралдары деп оршаулар, жерге осулар нольге осу жне электроондырыларды корпустарын шіру, ауіпті жерлерде ілінетінескерту плакаттары жне т.б.
Изоляцияны жоары дегейлі кйі – ауіпсіздікті негізгі талаптарыны бірі.
Изоляцияны таайындалуы – сымдарды ыста тйыталуларын жне рттерді пайда болуын алдын алу шін. Изоляцияны кедергісі жйеде кернеуді белгілейтінсаннан мы есе кбейтілген болуы ажет, біра 0,5 мм-нан кем болмауы керек.
Электр ондырыларды ток жретін оралмаан бліктеріні барлыы (сымдар, шиналар, ркбилниктер жне т.б.) оршауа алынуы ажет

ртену дегеніміз – материалды шыын келтіретін баылаусыз рт.

рт сндіру ауіпсіздігі – рт болып алан жадайда адамдара сер етуден сатайтын, материалды ндылытарды орайтын объектіні жадайы.

Мекемелерде рт сндіру ызметі екі жйемен жзеге асады жне рттен адамдарды орап алу болып табылады.

ртті болдырмау жйесіне: жаныш заттарды ммкіндігінше болдырмау; ртену аупі бар ортада ртенуді максималды азайту;

рт сндіру жйесі ауіпсіздігіні осымша элементтері.

рт сндіру ауіпсіздігіні жйесі алдын-ала арастырады.

а) ртенетін заттарды сапасын шектеу;

б) ртенбейтін жне ртенуі иын заттар мен материалдарды олдану;

в) ртену аупі бар ортаны ошаулау;

г) рт сндіру ралдын олдану;

д) ртті жайылып кетуден сатау;

е) ндіріс объектілерінде ртенбейтін ралдар олдану;

ж) рт кезінде адамдарды эвакуациялау;

з) ртен жеке жне йымды орау;

и) рт болан кезде хабар беру ралдарын орнату;

осалы станциясы мен тораптарды электр ондырыларында рт себептеріні статистикасы осалы станция мен тораптарды электр ондырыларында ртті келесі объектілерде болатынын крсетеді:

Генераторлар мен синхронды компенсаторлардаы рт – сутекті салындау бар генераторларда жнге келмейтін ныыздау (подшипниктер, статор орамасыны шыысы) арылы кему нтижесінде сутегені жануы ммкін. Ауалы салындау машиналарында жктеме тоымен немесе орам арасындаы ыса тйыталу (оранысты осылуы абыл болмаанда ) тоымен ысу нтижесінде статор орамасыны ошаулаышы жанады.

Тарату рылыларында рт блме ішінде электр пісіру немесе газды пісіру кезінде абайсыз олдананда жне Т камерасында жануарлар мен старды енуі арылы ыса тйыталу нтижесінде пайда болуы ммкін. шіру абілеті ыса тйыталу тоына сйкес келмейтін майлы ажыратыштарды жануы нтижесінде рт пайда болуы ммкін.

Май толтырылан трансформаторлар мен реакторларда трансформаторды ішінде ыса тйыталу мен май тасу нтижесінде жне газды ораныс нтижесінде рт пайда болуы ммкін.

Кабель шаруашылыында сым ошаулаышты ыса тйыталу кезінде жану нтижесінде, сондай – а кабельді нашар суытылан кезінде ысуынан (мысалы, кабель ысты блмеде ысты жабдыты жанында боланда) жне ережесі бзылан кабельді туннел мен дыта отты жмыс жргізілген кезде рт пайда болады.

осалы станция мен тораптарды крсетілген объектілерінде рт электр ондырыларды жобалаанда ереже мен нормаларды сатамаанда, электр жабдытарында ережелерді сатамаанда жне дрыс емес эксплуатация кезіндегі авария, керекті оранысты орындалмау нтижесінде болды. Сондытан электр станциясы мен тораптарды электр ондырыларында ртті ескерту шін электр ондырыларды объектілерін салу мен эксплуатация жмыстары кезінде электр станциясы мен тораптарды ЭЕ мен ТЭЕ-ін міндетті трде сатау ажет.

Егер ртеніп жатан ондыры шірілмей, кернеу астында болса, онда оны шіру электр тоымен жарааттану аупін туызады. Ереже бойынша электр ондырыларында ртті олмен шіру одан кернеуді алу арылы шіріледі. Егер кернеуді алу ммкін болмаса, онда кернеу астындаы электр ондырыны ртті сндіру нсауында крсетілген электр ауіпсіздікті ерекше ережелерін сатай отырып ртті сндіруге болады. Энергообъектілі блмеде кернеуді алмай, онда кіріп, ртті сндіру рсат етілмейді.

Бірінші рт блімі келгенге дейін ртті сндіру басшысы болып энергообъектіде ауысым бойынша басты, кезекші инженер, электр тораптардаы диспетчер, осалы станциядаы кезекші таайындалады.

Электр ондырыны шірмей ртті сумен шіру ствольщик арай алатын ашы электр ондырылар, оны ішінде 10 кВ номинал кернеуге дейінгі ртеніп жатан кабельдерге рсат етіледі. Мнда ствол жерлестірілген, ал стволшы диэлектрлі боты мен олапта 3,5 метрден жаын емес, шашу диаметрі 15 мм жне кернеу 1 кВ дейін, 4,5 м кернеуі 10 кВ дейін боланда жмыс істеу керек. Шашу диаметрі 19 мм боланда, араашыты кабельді 4 немесе 8 метрге дейін боланда жмыс істеу керек. Теіздік, те лас суды олдану рсат етілмейді.

атты ттінді энергообъект блмесінде ртті сндіру кернеуді ажыратпай іске осу рсат етілмейді.

Генераторды жне синхронды компенсаторларды орамалары жананда, электрлік машина тораптан сндірірлу керек жне тотатылу керек, одан кейін сулы рт сндіруді стационарлы жйесін олдану керек. Генератор жне синхронды компенсаторды ішіндегі ртті сндіру шін кбікті химиялы рт сндіргіштерді олдануа тыйым салынады.

Генераторды ймалы май жолдарында, шыпа зоналарында жне баса жерлерінде немесе сутекті салындатылатын синхронды компенсаторларда сутегіні жауында генераторды турбинасын тотату керек.

Трансформатор жананда, ол барлы жерінен сндірілу керек, одан кейін ауалы механикалы кбікпен, шашырылан сумен жне рт сндіргішпен сндірілу керек.

нтаты рт сндіргіштер

рт сндіруші нтапен зарядталан (“Пирант” , “П – 2АПМ ”) жне 16 атм. ысыма дейін инертті газбен (ауа, азот, кміртекті газ) толтырылан, А,В,С немесе ВС типті рттерді олданылатын нта тріне байланысты сндіруге, жне де 1000 В дейінгі кернеу астындаы электр жабдытарды сндіруге арналан. олды имылымен оай ашылып жабылатын шашпалы ондырымен амтылан. рт сндіргішті басында орналасан манометр, рт сндіргішті жмыс істеу денгейін крсетеді. температурада олданылады.

 

Кесте1 - олды рт сндіргіштерді техникалы сипаттамасы

Типі	ОП-1	ОП-2	ОП-3	ОП-5	ОП-10
рт сндіруші затты массасы, кг
рт сндіру абілеттілігі	1А, 13В	1А, 1В	2А, 2В	2А, 2В	4А, 4В
рт сндіргіш затты берілу уаыты, с кем емес
рт сндіруші затты шашу зындыы, м кем емес				3,5	4,5
рт сндіргішті толы массасы, кг	2,2	2,7	5,2	8,2

 

Ауалы – кбіктіртсндіргіштер

А жне В класты рттерді сндіруге арналан. Электр ондырыларды сндіруге тыйым салынады. сер ету принципі ысылан газ энергиясын орташа немесе тменгі ретті кбік трінде шашуа арналан. ысым кзі ретінде жоары ысымды балон олданылады. олдану температурасы +5 тен+50С дейін.

Химиялы кбікті рт сндіргіштер

А жне В класты рттерді сндіруге арналан. Электр ондырыларды сндіруге тыйым салынады. сер ету принципі зарядтарды ышылды жне талшыты химиялы реакциясына негізделген.

 

Кесте2 – Кбіктік рт сндіргіштерді техикалы сипаттамасы

Тип	ОХП-10	ОВП-10	ОВП-50	ОВП-100
Корпусты сыйымдылыы
рт сндіру абілеттігі	1А,13В	1А,21В	2А,21В	2А,55В
рт сндіргіш затты берілу уаыты, с кем емес

Кесте3– Жаласы

Тип	ОХП-10	ОВП-10	ОВП-50	ОВП-100
рт сндіруші затты шашу зындыы, м кем емес			3,5	6,5
рт сндіргішті толы массасы, кг	14,5

 

ртті сндірушілер арнайы киімде болулары ажет.

Конструкцияларды тек электр тораптарымен приборларды тосыз аланжадайында ана ашуа болады. Конструкцияларды бекіген жерлеріне заым келуден сатаан жн. Алмалы – салмалы кострукцияларды жне эвакуациялы мліктерді рт кезінде жмыс объектісіне кеінен рсат амтамасыз етілген жерлерге жинайды.

ртті, лауды, айнауды аны ауіпінде ртті сндіру кезінде атысатындар ауіпсіз жерге шыарылуы тиіс. Мндай жадайларда рт сндіру бастыы орта сигналдар орнатып, барлы жеке раушылара хабарлауа міндетті.

Электр аспаптармен, прожекторлармен жмыс жасаушылар барлы жмыстарды резиналы олаптарда, ораныс кзілдірікте жасауы міндетті. ртті сндіру кезінде адамдар тынысалу мшелері оралан болуы ажет.

Кптеген рт сндіру ралдары мбебап болмайды, яни кез – келген ртті сндіретіндей болмайды. Мысалы, осалы станцияларда ртті сндіру ралы ретінде суды олдану сынылмайды, йткені ол лкен электр ткізгіштікке ие. осалы станциялар дстрлі рт сндіру ралдарына жатпайтын объектілер атарына жатады. Эффективті рт сндіру нтаты ртс ндіргіш, сондай-а атты отынды аэрозоль райтын рамдарды олдану барысында ол жеткізіледі.

1) нтаты рт сндіруші рамдар

рт сндіруші нтатар те са нтаталан минералды тздарды трлі осылыстарынан трады. рт сндіруші нтатарды негізі болып фосфорлы – аммонды тздар (моло-, диаммонийфосфаттар, аммофос, карбонат пен натрия бикарбонаты, калия хлориды жне т.б.) табылады. осылыс ретінде кремний жоарыдисперсті диоксиді, органикалы осылысты – модифициялы кремний (мысалы, АМ-1-300 аэросилы), металл стеараты, нефелин, тальк жне т.б. пайдаланылады. нтатар жоары ртсндіргіш асиеттерге ие болады жне де жылдам сндіруді немесе ртті жайылмауын амтамасыз етуі ммкін.

рт сндіруді рекет механизмі негізінде алауды аатын, тізбекті реакцияны активті байлануыны нтижесіндегі жануды ингибриттауымен тсіндіріледі. Блшекті бетінде осы орталытарды гетерогенді сыныстары немесеактивті орталытармен нтатарды айдалуыны газ трізді німні гомогенді ара атынасы болады.

нтатарды арнайы ылалданудан орайтын ормаларда сатайды, сондай-а жану ошаына тыыздалан газ трінде жібереді. Бл нтатар улы емес, аз анрессивті, салыстырмалы арзан жне де олданыса ыайлы болады.

2) атты отынды аэрозоль раушы рамдар

атты отынды аэрозольраушы рт сндіруші рамдар (ОА) араласан трдегі жаа сапалы, газнтаты рт сндіруді экологиялы ауіпсіз ралдарына жатады.

ОА негізі болып бастапы заттаы арнайы тадалан химиялы траты жадайдаы ышылды – алпына келтіру жйе орындайды. Сырты жоары температуралы жылу кзіні (электр двигательді, электр спиральдарды жне т.б.) аз уаыттаы сер етуі ОА рамыны реакциясы ынталанады, нтижесінде оралатын клемге газдарды рт сндіру осылысы (азот, кмірышыл газы) жне микронды млшердегі атты блшектер пайда болады жне бір уаытта жіберіледі. ОА жоары рт сндіргіш эффективтілігі мен эксплуатациялы сипаттамаларын, физика- химиялы талап етілуін амтамасыз ету шін, оларды аэрозольраушы процессті температурасын жне жылдамдыын реттеуге ммкіндік туызатын, ылал жтуды тмендететін, рт сндіруші асиетті жоарылататын, олдану ауіпсіздігін,технлогиялылыы жне т.б. осылыстар рецептураларына осылады.ОА рамы кп жадайда ажетті массаны рт сндіргіш зарядын алыптастыратын, атты денелі цилиндралы шашка (каналмен жне каналсыз) трде олданады.

ОА рт сндіргіш зарядынтжірибеде рт сндіру ралдарыны жаа тріні негізгі жне орта жадайда орындаушы элементтері болып табылатын аэрозольды рт сндіру генераторында – арнайы рылыларында пайдаланады.

Сонымен, мітіршілік блімінде электр ондырыларына ызмет крсетудегі ауіпсіздік шаралары, электромагниттк рістен орану жне рт ауіпсіздік сратары толыымен арастырылды.