Ебек орау саласында адаалау жне баылау
ЕБЕК ОРАУ ЖНІНДЕ ЖАЛПЫ МСЕЛЕЛЕР
ЖАЛПЫ ПРАВОЛЫ МСЕЛЕЛЕР
Ебек орау курсыны маынасы
«Ебек орау» курсы оу орындарында 1965 жылдан бастап іске енгізілді. Бан дейін бл курс «ауіпсіздік жне рттен сатану техникасыны негіздері» деп аталан. Е алашыда ауіпсіздік техникасы курсы 1904 жылы Санкт-Петербург технологиялы институтінде жргізілген, ал міндетті трде бл курс барлы техникалы оу орындарында 1929 жылдан бастап ткізіліп келеді.
«Ебек орау» пні ндірісте ебек жадайларын толы ауіпсіздендіру, зиянсыздандыру жне жеілдету мселелерін теориялы жне практикалы жолдармен зерттейтін ылыми пн болып есептеледі.
Ебек орау мселелеріні масаты - ндірістік жадайларда жмыскерлерді организміне жаымсыз серін тигізетін зиянды факторларды толыымен жою.
Бл курс трт блімнен трады:
1. Ебек орау жнінде жалпы мселелер;
2. ндіріс санитариясы;
3. ауіпсіздік теориясы;
4. рт ауіпсіздігі.
Бірінші блімде ауіпсіздік ызметін йымдастыру, ебек орау жнінде жауапкершілік, стсіз оиаларды тексеру, жарааттануды талдау таы баса мселелер туралы тсінік беріледі.
Екінші блімде ндірістік зияндылытар жне олардан орану шаралары туралы баяндалады.
шінші блімде р трлі технологиялы процестерді жргізу барысында жне машиналар мен механизмдерді пайдалананда олданылатын ауіпсіздік шаралар жнінде сз болады.
Тртінші блімде ндірісте рт шыуына ммкіндік бермеу жне рт сндіру ралдары туралы мліметтер келтіріледі.
Бл курсты масаты – студенттерді ебек орау мселелеріні ылыми негіздерімен таныстыру жне олара ебек жадайларын жасарту проблемасын шешуге ынтасын арттыру.
ндірісте болатын ауіптілік пен зияндылыты алдын ала байап, жарааттануды болдырмау шін осы курста келтірілетін ебек орау мселелерін тере кіл бліп, ыппен оу керек.
Ебек орау жнінде ылымны маызы
Ебек орау мселелерін рі арай дамытып, жетілдіру шін ылымны маызы те зор. Бан кптеген ірі алымдар мен мамандар лкен лес осты. Ломоносов М.В. зіні ебектерінде тау-кен ндірісінде ауіпсіздік ережелерін негіздеген. Орыс алымдары Ползунов И.М. пен Фролов К.Д. жк ктеруде, су тгуде жне транспортты механикаландыруда ауіпсіздік техникасы жнінде кп ебек жасаан. Ладыгин В.И. мен Яблочков П.Н. лемде бірінші электр ызу шамын жасап шыаран, бл ауіпсіздік техникасы мен ндіріс санитариясы шін лкен жетістік болып есептеледі.
Дрігер Никитин А.Н. з жмыстарында гигиена мселелерін ктерген, ал дрігер Рудановский П. Ресейде бірінші болып нерксіпте травматизмді зерттеген.
Профессор Хлопин Г.В. ксіби аурулар мен улануды білу жне жою жолдарыны теориялы негіздерін анытаан. Академик Зелинский И.Я. дниеде бірінші фильтрлы противогазды ойлап тапан. Физиолог Сеченов И.М. ебек процестеріні физиологиясын зерттеп, адамны ебек рекетінде нерв жйесі мен сезім мшелеріні маызын анытаан.
Ебек орау жнінде баса алымдарды да ебектері кп: академик Скочинский А.А. – кмір нерксібінде жарылу мен ртті болдырмау мселесі, академик Семенов Н.Н. – газдар мен буларды жану жне жарылу теориясы, профессор Стекольников И.С. – найзаайдан сатану, академик Вавилов С.И. - ндіріс жарыын жасарту мселелері. рт ауіпсіздігі жнінде химик Лоранны ебекетрін атауа болады. Ол дниеде бірінші болып рт сндіруге кбікті олдануа болатыны айтан (1904 жылы).
азіргі кезде бізді елде жне ТМД клемінде ебек орау саласында кптеген ылыми мекемелер жмыс істейді. Олар мыналар:
1. Ебек орау ылыми-зерттеу институттары (Москва, Петербург, Тбилиси, Екатеринбург, Иваново, Казань).
2. Ебек физиологиясы жне гигиенасы ылыми-зерттеу институттары.
3. Салалы ылыми-зерттеу институттарыны ебек орау лабораториялары.
4. Жоары оу орындарыны ебек орау кафедралары.
5. рттен орану ылыми-зерттеу институты (Москва).
Ебек орау саласында адаалау жне баылау
ндірісте ебек орау саласында адаалау мен баылауды трлері олданылады: мемлекеттік адаалау, ведомстволы баылау. Бл адаалау мен баылауды масаты - ндірісте ебек орау задарыны барлы талаптарын блжытпай орындау болады.
Мемлекеттік адаалау.
Ебек орау задарын орындау жнінде мемлекетік адаалауды мынандай йымдар (органдар) жзеге асырады:
А. Ебек орау департаменті (ебек министрлігіні рамында), жергілікті жерде ебек орау басармасы – мемлекеттік ебек орау инспекциясы бар. Бл органны басты функциясы – ебек орау мселелерін жан-жаты басару жне ебек жадайларын жасарту жмыстарын йлестіру болып табылады.
Б. Мемлекеттік кентехника адаалауы (Госгортехнадзор) ндірісте жмыстарды ауіпсіз жргізу жне кен адаалау жніндегі мемлекеттік комитеті. Бл орган Министрлер кабинетіні рамына кіреді. Ол мынандай адаалауды жргізеді: кентехникалы адаалау, газ жнінде адаалау, азанды баылау адаалауы.
Кентехникалы адаалауды объектілері: тау-кен, химия, металлургия таы баса нерксіп ндірістері.
Газ жнінде адаалауды объектілері: газдарды жне мнай заттарын шыару, деу жне пайдаланумен байланысты ндірістері.
азан баылау адаалауыны объектілері: ысыммен жмыс істейтін жне жк ктергіш ондырыларды пайдаланумен байланысты ндірістер.
В. Мемлекеттік энергетика адаалауы (Госэнергонадзор). Бл адаалау органы энергетика жне отын ресурсы министрлігіне кіреді. Ол электр ондырыларын жасау жне электр мен жылу ондырыларын пайдалану барысында ауіпсіздік техника ережелерін сатауды адаалайды.
Г. Мемлекеттік санитария адаалауы (Госсаннадзор). Бл адаалау органы денсаулы сатау министрлігіне кіреді. Санитариялы адаалау органы ндірісте ебек жадайларын жасарту жне айналадаы табии ортаны ластанудан сатау шараларын жргізуді адаалайды.
Д. Мемлекеттік рт адаалауды (Госпожнадзор). Бл орган Ішкі істер министрлігіне кіреді. рт адаалау органы ксіпорындар мен мекемелерде рт шыуына жол бермеу жне рт сндіргіш ралдарын кй-жадайын байап отырады.
Е. Мемлекеттік автоинспекция (МАИ). Бл орган Ішкі істер министрлігіні рамына кіреді. Ол жылжымалы автоклік составтарды техникалы кйін, оларды ауіпсіз пайдалану жадайларын жне жолда жру ережелерін бзбауды адаалайды.
Ж. Бас прокурор жне прокуратураны жергілікті органдары ебек орау задарын ндірісте блжытпай орындауа жалпы адаалау жргізіп отырады.