Электр заымданудан орану шаралары
Электр тоымен заымдану ауіптілігін тмендету шін р трлі орану шаралары олданылады: тоты аз шамалы кернеуі, то ткізгіштерді жасы электр изоляциясы болуы, оршаулар ою, блокировка орнату, сигнал орнату, сигнал беру жабдыы, то ткізбейтін еден жасау, электр ондырыларыны корпусын то тпейтін ылу; то тетін блшектерді адам тиісе алмайтындай етіп орнату, электр машиналарын ашытан басару, саты ралдарын орнату, ескерту плакаттарын пайдалану, ызметшіні маманды дрежесі істейтін жмысына сай болу, олданылатын электр ондырыларыны трін дрыс белгілеп алу, ораныш жержаласын орнату, ораныш нлденуін орындау, ораныш аытылу аспаптарын пайдалану, орану ралдарын олдану таы баса шаралар.
1. Аз шамалы крнеу деп 42 В дейінгі то кернеуін айтады. Мндай кернеу кбінесе ол электр саймандарында, жергілікті жары жасауа, тасымал шыратарда, таы баса ажеттерге олданылады. ауіптілігі жоары жне те лкен блмелерде немесе далада болса блар шін кернеу 12 В аспау керек. Жмыскерлер ол электр саймандарымен жиі жне за уаыт атыста (контакт) боландытан, олар шін аз кернеуді олдану тотан заымдану ауіптілігін едуір тмендетеді.
2. Электр изоляциясы адам то ткізгіштерге тиіскен жадайда оны заымданудан сатау шін керек. Электр изоляциясыны трт трі болады: жмыс изоляциясы, осымша изоляция, еселенген (екі) изоляция, кшейтілген изоляция.
ткізгіштерді жмыс изоляциясы электр ондырыларды деттегі жмысын жне электр ауіпсіздігін амтамасыз етуге арналады. осымша изоляция жмыс изоляциясы блінген жадайда оан стеме ретінде олданылады. Еселенген изоляция жмыс жне осымша изоляциясыны бірлескен трі болады. Кшейтілген изоляция деп еселенген изоляция сияты сондай орау дрежесін амтамасыз ететін изоляцияны айтады.
Электр то ткізгіштер изоляциясыны кедергісі 500000 Ом кем болмау керек. Біра уаыт ткен сайын р трлі факторларды (жылу, электр магниті т.б.) серінен изоляцияны сапасы кеміп, кедергісі азайады. Бл жадайда электр тоымен заымдану ауіптілігі жоарылайды. Сондытан то ткізгіштерді электр изоляциясын мезгіл-мезгіл тексеріп, кедергісін лшеп отыру керек. ауіптілігі тмен блмелерде изоляциясын сапасын тексеру жылына бір рет, ауіптілігі жоары жне те ауіпті блмелерде – жылына екі рет, ал рт жне жарылу ауіпі бар блмелерде – кварталына бір рет (жылына трт рет) ткізілу керек.
3. оршаулар изоляциясыз то ткізгіштерге жне жоары кернеулі ткізгіштерге адамны абайсыз тиісуінен сатау шін олданылады. оршау ретінде темір шарба, алан, жшік, шкаф, камера, блме таы баса рылыларды пайдаланады. Бейтарап адамдар ауіпті зонаа тпеу шін оршаулар кілтке салынып, жабы болуы керек.
4. Блокировка арнайы ралдарды кмегімен адамны ызмет барысында ате (жанса) рекеттер болызбау шін олданылады. Ол ауіпті жадайларды туызбау масатпен жмыскерлерді іс рекеттерін белгіленген ретпен орындауа мжбр етеді. Мысалы, блокировка алдын-ала то кернеуі алынбай (ажырамай) оршауды ашуа ммкіндік бермейді немесе оршау ашылан жадайда кернеуді автоматты жолмен аытады. Блокировка ралдары рекет принципі бойынша электрлік жне механикалы трде болады.
5. Ескерту сигналы электр ондырыларында электр тоы (кернеу) пайда боланын білдіреді. Сигнал дыбыс немесе жары трінде болады.
6. Еден то ткізгіш материалдан жасалан жадайда (металл, цемент, су ааш т.б.) адамдар шін то соу ауіптілігі жоары болады, ал материал то ткізбейтін болса (резеке, асфальт, ра ааш т.б.) ауіптілік азайады. Блмеде то ткізгіш тозаны барлыы то соу ауіптілігін лкейтеді.
7. Электр ондырыларыны корпусы эмаль, лак, сыр таы баса бояулармен боялан немесе полимер заттардан жасалан болса, топен заымдану ауіптілігі біршама азайады.
8. Электр ондырыларды ашытан басару олармен ызметшілерді тікелей атысуын болдырмай, то соу ммкіндігін кемітеді.
10. Электр желісінде тоты кші шамадан арты лкейген жадайда (тоты ыса тйыталу, желіге кп то ттынушыдарды осылуы, электр двигателіні белдігінде механикалы жктемені лаюы т.б.) электр ондырыларды блінуден орау шін арнайы сатандырыштарды пайдаланады. Олар баылау сатандырыш жне автоматты ажыратыш трлерінде болады.
Е арапайым жне кп тарааны балу сатандырышы болады. Электр желісінде тоты кші лкейген кезде оны жіішке ыл сымы жанып кетеді де, электр ондырысы желіден аытылып, блінуден аман алады.
р балу сатандырышында тоты наты шамасы крсетіліп, колибрланан болу керек. Оны орнына олдан жасалан трін («жучок» - оыз) пайдалануа болмайды.
Электр желісінде то кшіні лкен ауіпінен сатану шін автоматты ажыратышты олдану сенімді жне ыайлы болады.
11. Ескерту плакаттары жмыскерлерді топен заымдану ауіптілігі туралы ескертіп отыру шін олданылады. Олады бірнеше трлері болады: тыйым салатын, ескертетін, еске тсіретін, рсат ететін.
12. Электр жабдытарына атысы бар адамдарды маманды дрежесі оларды атаратын ызметіне сйкес болу керек. Сондытан электр ондырыларында жмыс істеу шін р адамны теориялы жне тжірибелік білімін (дайындыын) тексеріп, оан маманды категория (топ) жне кулік беріледі. ызметшіні маманды дрежесі оан берілген маманды тобы арылы аныталады. Барлыы бес маманды тобы бар (I-V), е жоарысы V-топ болады.
13. Орындалан конструкциясына байланысты электр ондырылары ашы, оршалан жне жабы болып келеді. Ашы ондырыларды то ткізгіш жне озалыш блшектері ашы боландытан оларды ауіптілігі тмен блмелерде ана пайдалануа болады. Ашы блшектерге абайсыз тиісу ммкіндігі болмау шін керекті ауіпсіздік шараларды олдану керек.
оршалан ондырыларда то ткізгіш жне озалыш блшектерге тиісу ауіпін болдырмау шін олар оршаумен оршалынан болу керек.
Жабы трлі ондырыларды ішкі рылысы сырты ортадан тгелдей саылаусыз (герметикалы) ошауланан (блектенген) болу керек.
Электр ондырыларыны жарылудан жне ылалдан оралан трлері болады.