Сурет. Револьвер Соіі «Тгоорег» МК. V, АШ, калибрі 9 мм., окпан V п.індыы 4 дюйм, салмаы 1320 гр., / іштронды.
30-8-сурет. Тапанша \¥аПег Р-88 «Сотрасі», Германия, калибрі 9 мм., жалпы зындыы 181 мм., опан зындыы 97 мм., салмаы 822 гр., 14 патронды.
автоматты винтовкасы) ару-жараы; — зіліссіз — РПД (Дягтеревті ол пулеметі) атылатын ару-жарак; — оты зіліссіз атылуын автоматты трде шектейтін (автоматты зіліспен атылатын) ару-жара.
5. Опан саны бойынша жне зындыгына байланысты:
- жалыз опанды; — ос опанды; — кп опанды;
- зын опанды (мылты, карабин, винтовка); — орташа (автоматтар); - ыса опанды (тапанша, револьверлер);
6. Калибрі бойынша:
- иір окданды: кіші калибрі (6,5мм-ге дейін); орта калибрі ((>,5мм-ден 9мм-ге дейін); ірі калибрі (9мм-ден жоары); — тегіс опанды —12, 16, 20, 24, 28, 32 ашы мылтыы.
7. Опанны ішкі рылысыны растырылу ерекшелігі бойынша:
- иір опанды винтовка; — тегіс опанды.
8. Дайындау тсіліне байланысты:
- ндірістік (зауытты, фирмалык жне т.б.); олдан жасал-гми: толыымен жасалан; зауыттан шыан аруларды бел-шсі ін олдана отырып растырылып жасалан; зауыттан шы-і .и і аруды згертіп жасаан немесе арнайы ралдар мен жаб-п.ік гарды згерте отырып жасалынан (рылыс-монтажды таппаншалар, газ тапаншалары); — атиптік (алыптан тыс).
р трлі лгідегі ару-жараты трін ажырату шін оны жйесі, рылымы жне моделі олданылады.
Атыс ралыны жйесі — атыс ралыны жеке рылысы, ол кбіне конструкторды аты-жнімен немесе ксіпорынны атымен байланыстырылады. лгісі - ндірістік ксіпорын німдері конструкцияны наты згеруіне байланысты ерекшеленеді. Кейбір трлері 19—20-суреттерде крсетілген.
Атыс аруларынан снарядтар мен гильзаларда р трлі іздер алады. Отаы іздер каруды отау мен ату нтижесінде пайда болады. Отау кезінде пайда болан іздердін идентификация-лы маызы болмаандытан, олар жарамсыз болып табылады. Ату кезінде опанны ішіндегі отын ойы жиектерімен бай-ланыса тсуі арылы оны сырты абатында шыр-сызык іздер пайда болады. Осы іздерді олдана отырып идентифика-ция жргізіледі.
Тегіс опанды аруларды бытыраларывда (картечьтерінде) кбіне елеусіз іздер алады, сондытан да ару идентификациялауа жатпайды. ару жйесіні барлы трлерінен ату кезівде гильзаларда іздер кдлады. Ал автоматты жне жартылай авто-матты карулардан ату кезінде гильзаларды лактырудан іздер алады.
Отау кезіде гильза тбіні жоары жаында магазин аузынан шыуды сызыты іздері жне гильза корпусында патронник жиегінін іздері алады. Ал ату кезівде соыш пен патронник рылысынан гильзанын капсюлі мен тбінде шкырланан іздер алады. Гильзаны латыру кезінде аруды айтарыш (отражатель) пен латырыш бліктерінен гильзанын корпусында, алпаында, шеберлі ойыында шырланан жне сызыкты іздер алады. Осы гильзамен отаы іздер жекеленген жне трагы боландытан, олар иденгафикация шін маызды.
Криминалистикалы тжірибеде зауытта ндірілгенмен сонымен атар, колнерлік жне колдан жасалан атыс аруларыны р трлілері кездеседі. Мысалы, сырты крінісі жаынан атыс аруына саанымен де, олар атыс аруына жатпайды. Сондай-а, керісінше, сырты крінісі баса заттар мен
бйымдар сияты болса да олар атыс аруы тобына жатады (автоалам, олшатыр жне т.б.)-
Осындай заттарды атыс аруына жатызудьщ криминалистикалык белгілері (критерийлері) скери-техникалык критерийлерден ерекшеленеді. Жалпы белгісі - белгілі бір масатта кол-дануа арналуымен катар, атыс аруына жатызу шін арнайы белгілері де болуы керек. Олар: снарядты латырылуы шін жарылыш заттар газыны энергиясын колдану; снарядты озалысын баыттайтын опанны болуы; о-дріні (зарядты) от алуы шін арнайы рылыньвд болуы; конструкцияны жеткілікті беріктілігі жне ауіпсіздігі; снарядтьщ жеткілікті серіні болуы.
Затгы ату ралы катарына жатызу шін соы белгісі санды маынаа ие болу керек. Криминалистикада осы белгілерді (іаалау критерийлері скери-техникалыталаптараараанда корсеткіштері те аз болады. ару-жараты конструкциясы атысты бірнеше рет болуын амтамасыз етуі керек. Снарядты заымдау серін (ирату кшін) баалауды ылыми критериі 0,05 кгм/мм 2 те минимальды меншікті кинетикалы энергия болып табылады. Бл крсеткіш р трлі калибрлі снарядтарды 1,1-3,0 кгс.м бастапкы кинетикалы энергиясына сойкес келеді (ирату кшіні скери-техникалы критерийі 8 кгс.м райды).
II. Барлы о-дрі жабдытарын келесідей топтара бліп крсетуге болады:
Сот баллистикалы зерттеуді келесі объектілеріне о-дрі жабдытары жатады. О-дрі жабдытары бірнеше рама бліктерден тратын крделі тсінікті крсетеді. О-дрі жаб-пі.ітары ымы патрон ымына тепе-те.
олданылатын ок-дрі жабдытарыны мынандай трлерін крсетуге болады: скери, аншылы, спортты, оытуа арнал-і.ін.
Патрон — деп детте, гильза арылы бір бтінді райтын оты (бытыра, картечь), порохты, капсюльді айтамыз.
Патрон жабдыгарыны алан барлы элементтерін гиль-За райтын (біріктіретін) боландытан мндай патрондар бірттас (унитарлы) деп аталады;
Патрондарды тмендегідей біратар топа блуге болады:
1.Конструкциясы бойынша:бірттас (унитарлы); барлы міементтері гильза арылы біріктірілген; бірттас емес (унитар-іи,і емес); о гильзаа орнытырылмайды, опан ысына ор-паластырылады; гильзасыз патрондар; автоматтандырылан оскери ару-жара лгілерівде ана болады; винтовка С 11 (ФРГ);
2. олданатын ару-жара опан ысыны сипатына байланысты:иір опанды; тегіс опанды; аралас опанды болып блінеді.
3. ару-жараты олдану орны (масаты) бойынша:жаынгерлік; спортгы; ащиылы ару-жара, (а аулау маса-і ы і ща олданылады);
4. олданылатын аруды турі бойынша:тапаншалык; револьверлік; аралас; винтовкалы; мылтыа арналан.
5. Дайындап шыгару дісі бойынша: зауытты; колдан жасалан; кайтадан жасал-ан.
6. олданылан ару-жараты сипаты-на байланысты:штаттык; патровды алмастырушы;
7. Калибрі бойынша:кіші калибрлі (6,5 мм дейін); орташа калибрлі (6,5 мм-ден 9 мм-ге дейін); ірі калибрлі (9 мм ден жоары).
Элементтерді саны бойынша патрондар екі топа блінеді. Бірінші топ — гильзадан, капсюльден, порохтан жне октан трады. Екінші топа - гильзаны, капсюльді, порох-ты, тыын жне бытыра немесе картечь не-месе оты жаткызамыз.
Аталан компоненттерді жеке-жеке арастырып тейік.
Порох — ттінді (ара), аз ттінді (механикалык араласан ттінді жне ттінсіз), ттінсіз болып келеді. Ттінсіз порохтар ке тараан, олар пішіні мен тсі бойынша ерекшеленеді.
Капсюлъ — о-дріні ттавдырышы. Снаряд—дегеніміз о-дрі (патронны) латырыш элементі, оан: бытыра немесе картечь, отар жатады. Бытыра мен кар-течь зауытта немесе олдан жасалуы ммкін. ндірісте бытыраны ш тобы (ОМ, ОТ, СТ) жне ашылы картечь (КО) ке трде шыарылады. Бытырадиаметрі лшеміне байланысты (1,5-тен 5,0 мм-ге дейін) нмір бойынша ерекшеленеді (11-ден 1-ге дейін). Картечьті немірі болмайды, ол тек ана диаметрі аркылы ерекшеленеді (5,25-тен 10,00 мм-ге дейін). Бытыра мен картечь зауытта орасыннан жасалады. Зауытта жасалан бытыра шар трізді болып келеді, оны беті тегіс жне жылтырап труы ммкін. олдан жасалан бытыра немесе картечь - корасыннан, шегеден, темірден жне баса да одда бар материалдар-дан жасалынуы ммкін. олдан жасалан бытыра мен картечь форма жаынан р трлі болып келеді.
Отар келесідей трде белініп топтастырылады: калибрі бойынша (кіші, орташа, ірі); рылысы бойынша (абыты, абыксыз, жартылай абыкты); баса блігіні формасы бойынша (шкір ырлы, дгеленген, доал, басы шкір емес, бас блігі
32-сурет. Октын кейбір трлері жне блшек атаулары: А-сйірленген;