І БЛІМ. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуыны теориялы негіздері
Азастан Республикасыны Білім жне ылым министрлігі
Батыс азастан инженерлік-гуманитарлы университеті
Педагогика жне психология кафедрасы
Курсты жмысы
Таырыбы: Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуы
Тексерген: аа оытушы, магистр Халикова Б.Т.
Орындаан: Мектепке дейінгі оыту жне трбиелеу
1 курс студенті Баытжан .С.
Орал 2015
МАЗМНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
І БЛІМ. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуыны теориялы негіздері
1.1. Ойын – мектеп жасына дейінгі баланы іс-рекеті ретінде........................4
1.2. Ойынны педагогикалы-трбиелік мні......................................................7
ІІ БЛІМ. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуын эксперименталды зерттеу
2.1 Мектепке дейінгі балаларды ойын рекетін алыптастыру дістері...................................................................................................................16
2.2. Ойын рекетіні алыптасуында ауытуы бар балалара арналан тренингтер........................................................................................................... 19
ОРЫТЫНДЫ...................................................................................................22
ПАЙДАЛАНЫЛАН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................24
КІРІСПЕ
Зерттеу зектілігі: Ойын – бала рекетіні негізгі бір трі. Ойын арылы адам баласыны белгілі бір буыны оамды тжірибені мегереді, зіні психикалы ерекшеліктерін алыптастырады. Бала ойынында да оамды, жымды сипат болады. Мселен, кез келген бала еш уаытта жалыз ойнамайды, атар-рбыларымен бірлесіп ойнайды, ойын арылы бір-бірімен зара арым-атынас жасайды. Ал мны зі оны дамуы шін ерекше маызы бар фактор екендігі тсінікті, сондытан олара анытама береміз.
Зерттеу масаты: Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуын жне мектепке оуа дайынды мотивациясын алыптастыру.
Зерттеу міндеттері:
- мектеп жасына дейінгі балалара психологиялы олдау жасау.
- Іс-рекет жне оны діснамалы негізі арастыру.
Зерттеу обьектісі: Мектепке дейінгі балаларда ойын рекетін алыптастыру
Зерттеу пні: Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуы
Зерттеу болжамы:балабашадаы балаларда ойын рекетін алыптастырса, балалар арасындаы арым-атынас ерекшеліктері жааша сипата ие болатынына кз жеткізе аламыз.
Зерттеу кздері:педагогика, психология, философия, ылымдарыны классиктеріні ебектері, азастан Республикасы кіметіні ресми жаттары (задар, аулылар, бадармалар, актілер, тжырымдамалар, т.б.), жалпыа міндетті білім беруді мемлекттік стандарттары, оу бадарламалары.
Зерттеу кезедері:
Анытау: зерттеу таырыбы бойынша тарихи-философиялы, психология-педагогикалы, этногеографиялы жне дістемелік дебиеттерге талдау жасалынды; зерттеуді ылыми аппараты айындалды; зерттеуді теориялы жне жне діснамалы негіздері аныталды, анытауыш эксперимент жргізілді.
алыптастыру: зерттеу мселесі бойынша жинаталан теориялы жне этнопедагогикалы материалдара талдау жаластырылды. Тжірибелік жмыстар йымдыстырылып, жргізіледі.
ортындылау: тжірбиелік жмысты ол жеткізген нтижелері делініп, ылыми жйеге келтірілді. Негізі теориялы орытындылар мен сыныстар растырылып, ылыми – дістемелік орытындылар жасалынды.
Зерттеу рылымы:Кіріспедан, екі тараудан, орытынды, олданылан дебиеттер тізімі, осымшадан трады.
Зерттеу базасы: Батыс азастан облысы, Орал аласы, №45 «Нрст» ббекжайы, «Досты» II – кішілер тобы.
І БЛІМ. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын рекетіні алыптасуыны теориялы негіздері
1.1. Ойын – мектеп жасына дейінгі баланы іс-рекеті ретінде
Ойын - мектепке дейінгі балалар рекетіні негізгі трі, сондытан ол бала мірінде трбиені шешуші шарты болып табылады. Бала зін оршаан ортаны, мір сріп отыран айналасындаы заттар мен былыстарды, адамдар арасындаы арым- атынасты баланы білуі, сезінуі ойын негізінде жзеге асады. Баланы таным тсінігі, іс-рекеті ойыннан бастау алады да - болаша мірінде жаласын табады. Ойын стінде бала жеке тла ретінде дамиды, адамдармен арым-атынасты, рекетті зі реттеп, жымды ойлауды алашы тжірибесін алатындыы длелденген. алымдар балалар ойыны стихиялы, біра ересек адамдарды оамды жне ебек рекетінен туындааны задылы деп есептейді.
Кеестік педагог А.С.Макаренко "Баланы ойына деген марлыы бар, сол марлыты анааттандыра білуіміз керек. Ойнау шін тек ана уаытты бліп ана оймай, сонымен бірге баланы барлы міріне ойынды бере жне сііре білуіміз ажет. Оны барлы мірі - ойыннан трады", -деген пікірін з ебектерінде атап ткен.
Балаларды ойына атыстыру ажет. скеле рпаа оамдаы мдениетті стті берілуі, балалара ересектер тарапынан сынылатын ойынны мазмнына да байланыста болады. оамдаы тжірибені жемісті мегеру шін, рекет ету рдісінде тек ана баланы зіні белсенділігі болуы ажет екендігін де ескере кеткен жн. Егер де трбиеші алынан тжірибені белсенділігін сипаттап ескермесе, онда ойынды йретуді дістемелік тсілдері мен ойынды басаруы з дегейінде практикалы масатына жете оймайды.
Ойын кезінде жан-жаты трбиелеуді масаты р жас кезеде ойын рекетіні психологиялы негізін растыран жадайда ана табысты іске асырылады. Бл ойынны дамуы баланы психикасын демелі згертумен жне е алдымен бала тласыны барлы жаынан дамуды фундаменті болып табылатын оны интеллектуалды ортасына байланысты. Ойында психикалы рдістер: абылдау, ойлау, ес, сйлеу т.б. алыптасады.
Баланы кез-келген рекеті белгілі бір міндеттерді шешуге баытталанын педагог-трбиеші мытпауы тиіс. Негізгі міндеттер айта згертуге ммкіндік беретін шешімді жне сонымен бірге ала ойан масата жетуді жеілдету аралытарын алады. Балалар шешетін тжірибелік міндеттер оудан згешеленіп трады. Ойын міндетіні мазмны баланы тжірибесімен, білімімен ерекшеленеді. Бала з рекетінен тжірибе алады, кптеген нрселерді трбиешілері мен ата-аналарынан йренеді.р трлі білімдер, серлер баланы рухани лемін байытады, осыны барлыы ойында крініс береді. Ойын міндеттерін шешу затты рекетті кмегімен ойын тсілдерін шынайы танып, орытудан крінеді. Бала уыршаа кесемен су береді, сосын оны кубикпен алмастырады жне содан кейін жай ана олын уыршаты аузына алып барады. Бл баланы жоары интеллектуалды дегейде ойын міндетін шешкенін крсетеді. Іс жзінде бдан басаша болуы да ммкін, трбиеші жинаталан ойын рекетіндегі баланы ойлауыны мнін тсінбей, барынша тжірибелікке сас жымды рекет етуді талап етуі ммкін. Біра, бл біріншіден, баланы кнделікті мірде не болып жатандыыны барлыын ойына енгізсек, онда оны е негізгі ерекшелігі - иялдауы жойылып кететінін ескергеніміз жн.
Екіншіден, ойын жасы таныс бейнеленгенімен, біра мірлік жадайда аз жинаталан болса, еріксіз дадарыса енеді. Сонымен бірге бала кнделікті мірде наты, аны білімдерді ана емес, сондай-а тсініксіз, жорамалданан пікірлерді де алатындыы белгілі. Мысалы, бала теізшіні кім екенін біледі, біра оны андай іспен айналысатындыын білмеуі ммкін. зіні тсінігін толытыру шін ойын стінде сратар ойып, соан жауаптар алу арылы, айын білімін толытырып отырады.
Ойынны за болуын, эмоционалды анытыына жету шін жне ойын міндетін интеллектуалды трыдан шешуде, педагог баланы масата баытталан тактикалы тжірибесін байытуы, оны бірте-бірте шартты ойын жоспарына ауыстыруы, з бетімен ойнайтын ойында мектеп жасына дейінгі балаларды шынайылылыты шыармашылыпен бейнелеуін оятуды амтамасыз ету ажет. Эмоция ойынды ызытырады, зара арым-атынас шін олайлы жадай жасайды, р баланы жан дниесіне ажетті тонусын ктереді, бл з кезегінде балаларды біріккен рбы-рдастарымен рекетінде жне трбиелеу ызметінде абілеттілік жадайын алыптастырады.
Ойын бір жаынан, баланы жаын даму зонасын дамытатындытан, мектеп жасына дейінгілерді негізгі рекеті болып табылады.Мнда жаа прогрессивті рекетті трлері туады жне зіні мінез-лын еркінше басаруын, жымды, шыармашылы рекет ету ептілігін алыптастыруымен байланысты.Ал екінші жаынан, німді рекетті трлері оны мазмнымен оректенеді жне баланы немі мірлік тжірибесі молайып отырады.
Ойында баланы дамуы е алдымен, оны мазмныны р трлі баыттылыына байланысты теді. Дене (озалмалы), эстетикалы (н-кй), аыл-ой (дидактикалы, сюжетті-рлдік) трбиесіне тура баытталан ойын трлері бар. Барлы ойын трлерін тікелей ересектерді атысуымен жне баланы белсендігіні трлі формасымен лкен екі топа блуге болады.
Бірінші топ- бл ойынды ткізуде жне дайындыта ересектерді жанама трде атысуы. Балаларды белсенділігі (ойын рекеті мен шеберлігін белгілі бір дегейде алыптастыру жадайында) инициативті, шыармашылы сипата ие, балалар з беттерінше ойын масатын оюа абілетті, ойынды дамытуа жне міндеттерін шешуде ажетті тсілдерді табады. з бетінше ойнайтын ойындарда балаларды инициативасын крсететіндей жадайлар жасалады. Бл топа сіресе, зіні даму ызметімен нды, р баланы жалпы психикалы дамуына лкен мнге ие танымды жне сюжеттік ойындарды енгізуге болады.
Екінші топ- бл ртрлі йрететін ойындар, ересектер ойынны ережесін айтып немесе ойыншытарды рылымын тсіндіріп, белгілі бір нтижеге жету шін рекет етуді белгіленген бадарламасын жасайды. Бл ойындарда трбиелеу мен оытуды наты міндеттері шешіледі: блар белгіленген бадарламадаы таырыптар мен ережелерді мегеруге баытталан. Оыту ойындары мектеп жасына дейінгілерде адамгершілік-эстетикалы трбие беруде маызды. Ойынды йретуде балаларды белсенділігі негізінен репродуктивті сипата ие: олар берілген бадарлама рекетінде ойынны міндеттерін шешуде, тек ана оларды жаадан ндіреді. Балаларды растыруы мен ептілігіні негізінде шыармашылы элементтері кп кездесетін здік ойындарды ойлап шыарады.
Ойындаы жетістіктер баланы сабатарда жйелі білім алу ммкіндігіне маызды сер етеді, рбы-рдастары мен ересектерді ортасында оны шынайы адамгершілік-эстетикалы баытыны бден жетілуіне ммкіндік туызады.
ртрлі ойындарды баланы жас ерекшеліктеріне сай з уаытында жне дрыс олдананда "мектепке дейінгі мекемелердегі берілген оыту жне трбиелеу бадарламасын" з дегейінде шешуді амтамасыз етеді.
Сонымен бірге, ртрлі ылыми мектептердегі педагог жне психолог алымдарды ебектеріндегі ойынны маыздылыы туралы тсініктерін арастыра келе, ," мынадай жалпы ережені беріп отырмыз:
1. Ойын - ртрлі жастаы балаларды з еркінше дамыту рекетіні трі.
2. Ойын - бала рекеттеріні ішіндегі е еркін трі, онда айнала оршаан лемді тани, сезіне білуі, жеке шыармашылыы шін кеістікті ашылуы, зін-зі тануы жне зін-зі крсетуі белсенді трде жзеге асады.
3. Ойын - мектеп жасына дейінгі бала рекетіні е алашы баспалдаы, оны мінез-лыны алыптасуыны бастапы мектебі.
4. Ойын даму тжірибесі болып табылады. Бала ойын кезінде дамиды, даму шін ойнайды.
5. Ойын - балалар арым-атынасыны негізгі ортасы; мнда рбы-рдастарына, лкендерге деген зара арым-атынасы алыптасады.