II. Жараны асынуы

Дріс № 3: Жарааттану, сйектер сынуында жне

Кюлер кезінде алашы кмек.

 

Жоспары:

1. Заымдану трлері (жарааттар).

2. Жарааттарды асынуы.

3. Сйектер сынуы жне буын созылуы.

4. Жндіктер заындарындаы кмек

Жараттану, заымдану.

Адам денесі сыртттан сер еткен ртрлі факторларды нтижесінде заымдалынады.

Кпшілік жадайда жарааттану те жылдам болады, сырттан сер еткен заымдаушы кшті нтижесінде адам денсаулыыны бзылуын заымдану деп атайды.

Заымдану нтижесінде денсаулыты крт бзылуын жарааттану деп атайды.

Заымдану трлері

Заымдануа сырты оршаан орта факторлары ыпал етеді. Заымдану ерекшелігіне байланысты мынадай топтара блінеді:

1. ндірістегі , ксіпорын - зауод , фабрикада алынан заымданулар ;

2. ауыл шаруашылы - егіс даласы, мал ораларында ;

3. трмысты жадайда - йі жне аулада заымдану;

4. кліктік - жол- клік заымдары;

5. спортты - спорт кешендерімен спорт аладарында алынан заымдар;

6. балалар заымдары- 14 жаса дейін алынан заым трлері;

7. скери заымдану- соыс уаытында о - дріден заымдану ;

Заымданушыны жараатты андай жадайда алынанына байланысты( ндіріс орны немесе былайы жерде) ксіби жне ксіби емес болып блінеді.

Жараат трлері заымдану ерекшелгіне байланысты мынадай болып блінеді:

1.механикалы- ткір немесе тпейтін ралдан заымдану;

2.физикалы- суы жне ыстытан ;

3.химиялы- ышыл жне сілтілер сері;

4.биологиялы- бактерия жне оларды улары серінен, психиканы бзылуы( орынышты пайда болуы) ;

Заымдану дрежесіне байланысты жарааттар былай блінеді:

1. жеіл- жыртылан, созылан;

2. орташа ауыртпашылыта - ол-ая шыуы саусатарды сынуы;

3. ауыр - ми шайалу, сан сынуы, кп млшерде ан кетуі;

Жарааттану.

Сырттан сер еткен кшті нтижесінде тері абаттарыны бір ттастыыны бзылуын жараат деп атайды.

Бейбіт жне соыс кезінде жарааттану те жиі кездеседі. Барлы заымдануларды бестен бірі жараатара келеді.

Барлы жараат тріне тн белгілерге ан кету, ауыранды сезім жне ткандерді бір ттастыыны бзылуы жатады.

Жараат тріне ,клеміне, тередігі жне заымдалу сипатына арай андай заттан немесе арудан заымдананын айыруа болады.

Заымдану тріне байланысты жараттар былай блінеді:

1.Сызат- тере емес ,тек тері ана заымданан;

Жараат аумаына байланысты кішігірім, орташа жне жайылмалы болып блінеді.

Пайда болу себептеріне байланысты:

1. кесілген - ткір заттар заымдаанда (пыша, стара, шыны т.б.) Жара шеттері тегіс болып ,ан аз немесе кп кетеді;

2. шабылан- балта сияты ткір ауыр зат заымдануынан ,кесілген тріздес жиегі тегіс біра зегі тере болады;

3. Тесілген- жіішке пыша, шеге айыр сияты ткір заттардан жараланудан болады, мнда жара зегі жіішке жне тере болады;

4. Жырымдалан - ткір емес ауыр жоары ысымда соы беретін заттардан , жара шеттері тегіс емес болып жне ан сырта аз аады;

5. Жыртылан- созылу кші сер ету нтижесінде тері абаттарыны жыртылуы .Мндай жараат трінде ан аз кетіп, біра ауыранды сезім кшті болады;

6. Тістелген- сырт крінісі бойынша жырымдалаан жне жыртылан жаралара сас , адам немесе хайуан тістеуі нтижесінде сілекей арылы инфекция теді;

7. О тиген- о немесе снаряд жарыншаы тиюден, бл жара тріні сырт крінісі бойынша тек тесік крініп жне о тесіп шыан жерден дгелек о орыны денені екінші жартысынан крінеді.

8. ашанда о кірген тесіктен ,о шыан тесік лкен болады.

9. Егер о тиген денеде екі тесік болса тесіп ткен, ал о денеде алып ойса соыр жараат деп аталады.

II. Жараны асынуы

андай болмасын жараат ан кетіп инфекциялы асынумен ауіпті. Уаытылы алашы дрігерлік кмек крсетуді орыны ерекше, себебі ан кетуі тотатылып жне жараа инфекция тсірілмейді.

Шабылан жне тере кесілген жараларда ан негізінен сырта аады. Ауыр ткір емес заттарды заымдануда, ішкі бауыр , тала, бйркетер сияты мшелермен ірі ан тамырлары заымданып, ан ішке кетеді.

ан іш уысына туі нтижесінде ірідеп инфекция пайда болады.

алыпты жадайдайда сырты жамылы тері абаттарында миллиондаан микрорганизмдер заымдаушы затпен ана тіп іріді асынулара кеп соады, сонымен бірге жара біткенде тырты із алуына себеп болады.

Жараатты таза емес олмен немесе лас затпен таатын болса, микроб тусу аупі жоарлайды .Жараа ткен инфекцияларды ішіндегі е ауіптісі сіреспе .

Сіреспе кезінде мойын блшы еттері тартылып, соны нтижесінде тыныс алуа атысатын блшы еттері сіресіп жаны кетіп, зардап шегуші тншыады.

Сондытан топыра жне ша- тоза жараата тскен жадайда профилактика ретінде сіреспеге арсы сарысу егіледі.

Газды гангрена жараа ауаны кмегінсіз кбейетін микрорганизмдер тскенде пайда болады.

Жара тсын , саусапен басу кезінде, газ кпіршіктеріні жарылуынан сыыр естіледі. Заымданан тері абаты ызарып , жарааттанушыны дене ызуы ктеріледі.

Жараатты емдеу.

Заымданан денені кпше блігін жара алып жататын боландытан, алашы дрігерлік кмек крсету негізі болып жараны тау есептеледі.

Бл те жауапты емдеу трі боландытан бірінші кезекті мегерілуі ажет.

Жараны деу шін дке, мата, марлі жне андайда болмасын дезинфекция жасайтын ерітінді болуы ажет.

Егер дезинфекциялы ерітінді олда болмаан жаадайда , жара стіне стерильді марлі салынып, оны стіне жа мата абаты тселіп сыртынан орайды.Жараа ешашанда нта себіп,май жаып жне тікелей матамен жабуа болмайды.

Егер жара сыртына андайда болмасын дене блігімен немесе ішек- арын шыып тратын болса ішке итеріліп салынбайды.

Тек сыртына стерильді марлі жабылады. Каналы тере жараттарда хирургиялы кмек крсетіледі.

Ан кету

Заымдану нтижесінде тамырлардан ан аып, ауранды сезім жараатануды негізгі белгісі болып табылады.

Соы, кесу жне шаншу кезінде ан тамырлары абыраларыны ттастыы жойылып ан сырта немесе іш уысына теді.

ан маызды ораныс ызметін атарады жне здігінен ю асиеті боландытан кей жадайда здігінен немесе тау нтижесінде тотайды. ан кету нтижесінде мшелерді оттегі мен аныуы тмендеп, денедегі барлы 5 л аннан 2.5 л жоалса лім жадайына кеп соады.

Егер заымдану нтижесінде ан сырта здігінен немесе табии саылаулар арылы аатын болса сырта кеткен болып есептеледі.

ан кетуі нтижесінде аан ан ішкі уыстара жиналатын болса, ішке кеткен деп аталады.

Сырта кеткен ан мынадай топтара блінеді:

1.капиллярлы- стігі тері абатттары заымдананда немесе ан тамшылап сирек аатын болса;

2.кк тамырдан - тере жараларда кесілген, тесілген жне аан ан тсі оыр- ызыл тсті болып, баяу біра кп млшерде аады;

3. ызыл антамыры - тере шабылан, тесілген жараларда жне сырта аан ан алызыл тст болып лкен ысымын сырта атылайды;

4. аралас ан кетуі - ызыл жне кк тамыр атарынан заымдананда болады.