науастанудан сатандыру.

 

Жоспар:

1. Бактериологиялы аруды жалпы сипаты.

2. Инфекция кздерін зарасыздандыру жолдары.

 

I. Биологиялы ару – бан жататындар: биологиялы заттармен жабдыталан приборлар.

Олар адамдар мен хайуандара жпалы ауру тарату шін сімдік жне азы-тлік орларын бзуа олданылады. Биологиялы аруды негізгі трі-аурулар туызушы микроорганизмдер.

Сонымен бірге жпалы дертпен ауырып жрген кеміргіштер: тышан, суыр, осая пен крт-мырсалар пайдаланады.

Биологиялы аруды заымдау кші мынадай факторлара: ауру туызушы микроорганизмдерді асиеті мен халыты трмыс жадайына, санитарлы трмыс дрежесіне сондай-а алдын-ала жасалан орау, егуге жне жыл маусымы жер бедеріні тріне, емдеу, профилактикалы шаралара, эпидемияа арсы кресуші орындар мен оларды олданан дістерне байланысты болады.

Биологиялы ару жаппай дерлік заымдаыш ару.

Оны олдануды нтижесінде адамдар мен хайуандар арасында лкен апат тудыратын кптеген жпалы аурулар тарайды.

Сондытан бл аруды ауыр зардабынан сатану шараларын кні брын белгілеп толы жзеге асыра білу ажет. Ауруды кп тарауына жол бермеуді кепілі- жпалы ауру микробтарыны трін уаытында анытап, карантин жасау.

Биологиялы аруды олданылан туралы сигнал алысымен жаппай тыыз бекітілген имараттара тез жасырыну керек.

Таяу жерде арнайы паналау имараттары болмаан жадайда тыныс жолдарын орауды жекелей ралдарын (противогазды) пайдалану керек.

р трлі жпалы ауруды микробтарды тек ана белгілі трі оздырады.

Жалпы мемлекеттік шаралара мыналар жатады: халыты жасы трмыс халін одан рі жоарлату, халыты жасы жабдыталан птер йлермен, медициналы тегін жрдеммен амтамасыз ету, трын йлер, ндірістік объектілер, балалар жне емдеу мекемелерді рылысын жргізгенде алдын ала істелетін санитарлы адаалау жргізу жне т.б.

Жпалы аурулармен крескенде олданылатын медициналы шаралар саты (профилактикалы) жне эпидемиялара арсы олданатын трлеріне блінеді. Профилактикалы шаралар жпалы аурулар бар-жотыына байланыссыз трде жргізіледі.

Оларды масаты-жпалы аурулардан алдын-ала сатандыру. Эпидемиялара арсы олданатын шаралар жпалы аурулар пайда боланда жргізіледі.

Профилактикалы жне эпидемиялара арсы олданатын шаралар инфекция кзін зарасыздандыруына, инфекция оздырыштарыны жайылу жолдарын зуіне жне халыты жпалы ауруларды абылдайтыны длелденеді.

Эпидемиялы процесті тууына ажет негізді ш факторларды біреуін істен шыару бл процесті тотатады.

II. Инфекция кзін зарасыздандыру. Кейбір жпалы аурулар пайда боланда науас адам инкубация кезеіні соы кндерінде немесе ауру басталуымен ауру оздырыштарын сырты бліп шыаруымен байланысты ауру жан кісілерді уаытында тапаныны зор маызы бар.

Жпалы ауру диагнозы бар науастар тегіс міндетті трде тіркетіліп есепке алынуы тиісті.

Сонымен атар ауру адамдырды уаытымен оашалау ажет. Оба (/чума/, тырыса /холера/), бртпе сзек, кайталма сзек, іш сзегі жне паротиф, вирусты гепатит, дифтерия ауруларымен ауыран адамдар міндетті трде ауруханаа жатызу керек.

Кейбір жпалы аурулар пайда боланда /скарлатина/, дизентерия, жпалы іш ауруларды таыда баса трлері науасты йде оашалау кеінен олданылады.

Мндай жадайларда ауру жануя мшелеріне жпауы шін шаралар ткізіледі /жеіл-желпі дезинфекция, санитарлы аарту ызыметі/. Науастар мен ауруды таратушыларды зараздандыру шін ем таайындалады.

Инфекция кзі ретінде болан мала олданатын шаралар.

Ауыран мал адам денсаулыына кауіпті болмаса жне шаруашылыта оны ндылыы болмаса бл малды арнайы асапханада немесе жалпы асапханада белгіленген кндерде сояды, бл малды етін термиялы ндеуден ткізген со жадайа байланысты жарамды деп іске асыруа пайдаланады.

Ал ауыран мал адам денсаулыына ауіп –атерлі болып табыланда оны сояды да рттеп жібереді немесе арнайы мал зиратында кміп тастайды. Ауыран мал адама ауіпті боланымен шаруашылыа нды болса оны арнайы жайылымда стап емдегеннен кейін жалпы шаруашылыа осады.

 

Инфекция жайылу жолдарын зу шін олданаты шаралар.

Жпалы ауруларды жтыру факторларына сер ету арылы оздырыштарды таратуды ішкі жолын зеді.

Жпалы ішек ауруларды жайылуыны фекальды-оралды ішкі жолмен байланысты бкіл сатандыру шаралары организмге оздырыштарды ішкен су, немесе ластанан ол арылы егізбеуіне длелделінеді.

Бл шараларды жпалы ауруларды бар-жотыына арамай немі барлы жерде жргізу ажет.

Халыты санитарлы мдениетін жоарлатуыны зор маызы бар.

Тыныс жолдары арылы жатын аурулар тараан жадайда негізгі шаралара келесілер жатады: халыты тыыздыын азайту, блмелерді ауасын тазарту жне инсоляция /кнге шаыстыру/ жасау, емдеу жне балалар мекемелеріні ауасына дезинфекция жасау шін сынап-кварц шамдарын олдану жне тыныс жолдарын сатап тратын рал /респиратор/ олдану.

Кан арылы тарайтын жпалы аурулардан сатандыруда блмелер мен азы- тлік саталатын жерлерде болып тратын бунаятыларды инсектицид дрілерін олданып жоюдын жне репеленттер (шошытатын дрілер) олдануыны, зор мні бар.

Сырты жамылы жпалы аурулары пайда болмау шін халыты жалпы санитарлы мдениетін ктеруіні, трмыс жне ксіпорын жадайларын жасартуынын, нерксіп, кше жне кнделікті жарааттардан сатандыруыны зор мні бар.

Халыты жтырмаушылыын дамыту жоарлату шараларына ебек, трмыс, таматану жадайларын жасарту, дене шынытыру арылы жалпы беріктілігін (общая несисцефическая резистентность) жоарлату жне профилактикалы егу арылы организмде ерекше иммунитет жасау жатады.

Дезинфекция немесе зарарсыздандыру дегеніміз-адамды оршаан ортадаы жпалы аурулар оздырыштарын жоюа баытталан арнайы шаралар жиынтыы.

Инфекциялы ауруларды таратушыларды-насекомдар мен кенелерді жоятын дезинсекция жне эпидемиологиялы трыдан кауіпті кемірушілерді жоятын дератизация, дезинфекцияны жеке трлері болып табылады.

Дезинфекцияны сатандыру, кнделікті трмыста олданылатын жне е соны ораныс трлері болады.

Сатандыру дезинфекциясы жалпы олданылатын нрселер мен заттарды инфекциялы ауруларды пайда болуы мен жуын болдырмау масатында ткізеді.

Науасты тсек-орнында инфекцияны таралуынан сатандыру (науасты дретін жне дрет жан нрселерді зарарсыздандыру) масатында кнделікті дезинфекция жасалады.

Дезинфекция-науасты ошаулау, госпитальа жатызу.

Науасты ошаулаанда, госпитальа жатызыланда сауыаннан немесе лгеннен кейін инфекцияа шалдыан ауымдаы ауру оздырыштарды толы жою масатында ен соы дезинфекциядан ткізеді.

Біліну тріне арай инфекцияны дезинфекциялаанда биологиялы, химиялы, физикалы жне химиялы дістермен зарасыздандыру ралдары олданылады. Егістік суаратын сарынды суды тазартуа биологиялы діс пайдаланылады.

й-жай жиаздарды ылалдап жинастыру, киім жне тсекорынды аып-сілку, й-жайды ша сорышпен шанан тазарту, ктау, сырлау, еден жуу механикалы дістерге жатады.

Дезинфекцияны е арапайым жне оай дісі физикалы кралдармен жасау болып табылады.

Кн сулесі, ультракулгін сулелендіргіштен сулелендіру, ысты тікпен , ажетсіз оыстар мен нрселерді ртеу, ысты, су кю немесе кайнаана дейін ыздыру арылы жою, міне солардын, санына осылады.

Инфекцияа шалдыкан киім, тсек-орындарды жне т.б. Арнайы дезинфекциялы камераларда – ауа-немесе формалинды камераларында толы дезинфекциялауа жне дезинсекциялауа болады.

Оларды траты да (моншаа тсіру жне санитарлы тексеруден ткізу), жылжымалы да (автомобильдерге орнатылан дезинфекциялауыш-душ кондырыжары-ДДА-53, ДДА-53А, ДДА-66 жне ДДА-2 автомобильге тіркелген дезинфекциялаушы-душ кондырылары) болуы ытимал.

Камерада дезинфекциялауды, мні-камералардаы нрселерді белгілі температураа дейін ысты ауамен (бумен), ал бу серін кшейту ажет болан жадайда камераа формальдегид осып, ыздыру.

Микроб клеткаларына лтіре рекет ететін химиялы заттардан мынандай дезинфекциялаыш кралдар кеіре олданылады:

 

Дезинфекция кралдары	олдану дісі	Зарарсыздандыру объектілері
Хлорлы кті 0,2- 5 % жары тсірілген ерітінділері.	Ылалдау, ыспалап срту	Трын жне ызмет йлері, мебель.
Хлорлы кті 10-20 %ерітіндісі.	Ылалдау, ыспалап срту	имаратты сырты беті, жетхана, жергілікті жер.
Хлораминні 0,2-1% ерітіндісі.	Ылалдау, ыспалап срту, суа салып кою.	Трын жне ызмет йлері мебель, асй жне асхана, ыдыс- ая, ішкиім.
Лизолды 3-5 % судаы ерітіндісі.	Ылалдап сурту, суа салып кою.	Трын жне ызмет йлері ішкиім, аякиім, науасты зрі.
Кальций гипохлориті екі-шнегізді тзынын (ДТСГК)- 1-3 % ерітінділері	Ыспалап срту, ылалдау.	Трын йлер, жалпы пайдаланылатын орын, шелек, жквагондары
Сутегі асын оксидіні 3 % ерітіндісі.	Ыспалап срту.	Кабыралар , й едені, тері абаттары.
Этилен оксиді (металл баллондарда).	500мл/м 3 концентрацияа дейін жеткізе брку.	Жабы имараттар.

 

Хлорлы эк 0,2-0,5 проценттік, 2-3 %, 5-10 % судаы ерітіндісі жне кра алпында суды, ыдыс-аяты, й-жайлары, науасты зрін, дретханаларды жне басаларда зарасыздандыру шін олданылады.

10 % хлорлы к ерітіндісін дайындау шін бір шелек (10л) суа 1кг крак хлорлы к салады.

Хлорлы кті лшеніп алынан млшеріне алашында аздап су осып, тйірлерді мият езеді, соыннан ерітіндіні араластыра отырып, алан суды кяды. Ерітінді дайындалып бола салысымен пайдаланады. 10% жары тсірілген ерітіндіні 24 саат бойы тндырып дайындайды.

Жары тсірілген сйытыты тнбадан кйып алып, одан ажетті концентрацияда жмыса пайдаланылатын ерітінді зірлейді. Науастарды зрін зарарсыздандыру шін дретке рак хлорлы к (дрет клемінін 1/5 блгіндей) осады.

Дезинсекциялы шаралар шартты трде сатандыру жне жойыш шаралара блінеді.

Сатандыру шараларына: трын йлер мен осалы й жайларды таза стау, есік терезелерді торлау, сак суоймалар мен арытарды жне басаларды тазарту жатады.

Жою шараларын физикалы жне химиялы ралдармен жасайды. Жоарыда крсетілген дезинфекциялы камералар мен физикалы кралардан баса инсектицид деп аталатын улы заттар олданылады, оларды ішінде гексахлоран, карбофос, метилацетофос жне басаларыны маызы те зор.

Адам жне жануаларда инфекциялы ауру тудыратын оздырыштарды тасымалдайтын кемірушілерді жоюа механикалы жне химиялы дістер пайдаланылады. ртрлі апан, дзак, тышан аулаыш, тоспаны олдану механикалы діске жатады.

Кемірушілерді улы заттармен-ратицидтермен уландыру химиялы діс арылы жзеге асырылады.

Мырыш фосфиді, ратиндан зоокумарин, таллий сульфаты тиосемикарбазид, барий карбонаты, фторацетамид жне басалар е сері кшті ратицидтер болып табылады, уландырылан лтіргіш дайындауа к нтаы, бота, фарш, н, дн, пісірілген ккніс пайдаланылады, оларды нтатап, сімдік майы мен су осады да езгілейді, сонынан ажетті концентрацияда у осады.

Еліктіргіш дайындаан кезде адам таматанатын азык тлікке тсіп кетпеуіне мкият болу керек.

Теіз кемелерінде, темір жол вагондарда, самолетте жне егістікте кемірушілерді жоюа газды дератизация басымыра олданылады.

ДИБИЕТТЕР:

1. Мухина С.А. Учебное пособие общий уход за больными. М. Медицина, 191г.

2. Постановление Кабинета Министров от 30.09.93г. № 969 «О мерах по созданию системы обучения населения и специальности по предупреждению и действиям ЧС».

4. Садыков К.И., Баймуханов М.Г. Учебное пособие по «основам безопасности жизнедеятельности» Караганда-2008г.

5. Садыков К.И., Баймуханов М.Г. Учебно-методическое пособие по «Военно-медицинской подготовке» Караганда-2008г.