Бухгалтерлік есепті дістері

Ксіпорындар мен йымдарда болып отыратын кнделікті операцияларды, дерістерді маызы р трлі. Осы дерістермен операцияларды бухгалтерлік есепті кмегімен баылап, тексеріп оларды дрыс орындаландыын немесе орындалмай жатанын арап, одан нтиже шыарып отыруа болады. Осы айтыландарды орындалуы барысында бухгалтерлік есепте р трлі тсілдер олданылады. Сол барлы олданылатын тсілдерді жиыны жне оларды ылыми трыдан басарылатындай бір жйеге келтірілуі бухгалтерлік есепті дістері болып саналынады.

Бухгалтерлік есепті дістері келесідей трлерден трады:

· жаттау;

· тгендеу;

· шоттар;

· екі жаты жазу;

· баалау;

· калькуляциялау;

· бухгалтерлік баланс;

· есеп беру.

1. жаттау – шаруашылы операцияларын жаттарды кмегімен олар жасалан стте жне сол жерде бастапы тіркеу.

жат бухгалтерлік жазбалар шін міндетті негіз болып саналады. рбір шаруашылы операциясына ол жасалан стте жат жасалады, онда жатты атауы, операцияны мазмны, оны жасалан кні, лшем бірлігі, операцияны жасалуына жауапты адамдарды ойан олдары крсетіледі. Сйтіп жаттар зады растаушы кшке ие болады, яни зады трде белгіленген длелді апаратты млімет болып есептеледі. жатта міндетті трде крсетілуге тиісті мліметтерді деректеме (реквизит) деп те атайды.

2. Тгендеу – млікті наты олда барын бухгалтерлік есепті деректері бойынша заттай сйкестігін тексеруді дісі. Ол бухгалтерлік есеп деректеріні растыы мен ксіпорын меншігіні саталуын амтамасыз ету масатымен жргізіледі. Негізгі ралдар, тауарлы-материалды ндылытар, аша аражаттары, аяталмаан ндіріс, сауда ксіпорныны тауарлары жне баса мліктерін есептегімен (жаттаымен) салыстырып тгенделіп отырылуы тиіс.

Тгендеу белгіленген мерзімдерде материалды-жауапты адамдар ауысан кезде, аудиторларды, тергеу органдарыны талабы бойынша жне т.б. жадайларда жргізіледі. Тгендеуді деректері актімен ресімделеді.

 

3.Баалау – бухгалтерлік есепте материалды ндылытар ашалай лшеммен есептелінеді. Ксіпорындаы мліктерді (активтерді) жне міндеттемелерді нын ашалай лшемге айналдырып есептеу дісін бухгалтерлік есепті баалау дісі деп атайды.

 

4.Калькуляциялау – шыындарды топтастыру мен сатып алынан материалды ндылытарды, зірленген німдер мен атарылан жмыстарды зіндік нын анытау дісі. німні зіндік нын калькуляциялау нормативтік жаттармен реттелінеді.

5. Шоттар – Бухгалтерлік есеп шоттары дегеніміз, шаруашылы ралдары мен оларды орлану кздерін белгілі бір састытарына жне маызы мен крсеткіштеріне сйкес жинатап топтау ралдары болып табылады. Шоттар йымны шаруашылы дерістеріні, сондай-а активтермен оларды орлану кздеріні трлеріне арай ашылады. Жалпы айтанда йымны активтерімен міндеттемелеріндегі жне меншікті капиталындаы рдайым болып отыратын операцияларды бір жйеге келтіріп топтап, ашалай трде есептеу шін бухгалтерлік есепте олданылатын дісті шоттар деп атайды. М-ы: 1010 «Касса», 1030 «Аымдаы есеп айырысу шоты», 3010 «Банк несиесі», 3350 «ызметкерлермен ебек аы бойынша есеп айырысу»

 

6. Екі жаты жазу дісі – Шаруашылы дерістері барысында орындалатын рбір операция негізінде ксіпорынны аржылары мен оларды пайда болу кздерінде екі жаты жне те згерістер болып отырады. Олар екі жаты жазуды керек етеді, яни бір шотты дебитінде, екінші шотты кредитінде бірдей сомада крсетілуі ажет. йымдардаы мндай кнделікті болып отыратын операцияларды, дерістерді бір шотты дебитіне жне екінші шотты кредитіне жазып есептеп отыру шін олданылатын діс бухгалтерлік есепте екі жаты жазу дісі деп аталады.

М-ы: Банктен алынан несие есеп шота келіп тсті (Дт 1030 Кт 3010), Кассадан жмысшылара ебек аы берілді (Дт 3350 Кт 1010)

 

7. Бухгалтерлік баланс. Ксіпорынны активтерімен (шаруашылы орларымен) оларды орлану кздеріні белгілі бір мерзімге бір жйеге келтіріліп, ашалай лшем трінде теестіріліп екі жаты кестеде бейнеленуін бухгалтерлік баланс деп атаймыз. Оны сол жаында ксіпорынны активтері, ал о жаында орлану кздері, яни міндеттемелері мен меншікті капиталы бейнеленеді.

 

8. орытынды есеп. йымны андайда бір ткен уаыт аралыындаы, есепті кезедегі операцияларыны, шаруашылы дерістеріні орытындыланып, белгілі бір есеп беретін кнге бір жйеге келтірілуі орытынды есеп деп аталады. орытынды есепті рамына ксіпорынны бухгалтерлік балансы, меншікті капиталыны згерісі туралы есебі, аржы нтижесі туралы есебі, ашаларыны озалысы туралы есебі, тсініктемелік хаты жне баса да бухгалтерлік есеп стандарттарында крсетілген апаратты мліметтері кіреді.