ДРІС САБАТАРЫНЫ ТЕЗИСТЕРІ
1-Таырыбы:Педагогикалы шеберлік педагогикалы мдениеті компоненті ретінде мні мен мазмны
Жоспары:
1.Педагогикалы шеберлік жне малімні педагогикалы мдениетіні компоненті ретінде
2. Педагогикалы шеберлік компоненттері:ксіби білім
Педагогикада ксіби ызметті сапасын анытайтын бірттас рі жйелі тсінік "педагогикалы шеберлік" болып табылады. Орыс тіліні сздігінде "шеберлік белгілі бір саладаы нер деп анытама берілген, ал шебер з ісінде жоары нтижеге ол жеткізген маман делінген (С.И.Ожегов, 1990). Педагогикалы шеберлікті адамны педагогикалы жмысындаы жоары нерге ол жеткізген ерекше алпы ретінде арастыра отырып, оны ксіби ызметтік жне тлалы трыдан зіндік лшемі бар екенін ескеру ажет.
Педагог трлі ылым саласында озы білімді мегеруімен шеберлікке ол жеткізе алады ма? з ріптестерімізді тжірибесінде ксіби ызметінен кре аламыз ба? Жо, себебі педагог саат сайын айналадаы
згерістерді, жаалытарды амтып, ылымны задылытарына сйену арылы демілік пен трбиелілікті жеткізе білуі керек. Бл жадайда е объективті задар туралы сз болып отыранын, яни накты бір адамны-
педагогты мірге кзарасы, арым-атынасытуралы екенін тсіну маызды болма.
Педагогикалы шеберлікті кейбір анытамаларыны мазмнын кеес дуірі мен азіргі отанды ылыми-дістемелік дебиеттерден арастырамыз.
Педагогика ойылатын талаптар туралы аату саласы бойынша халы комиссары А.В.Луначарскийді маалалары мен басылымдарда жарияланан сздерінен білеміз. 1928 жылы трбиешілер мен оам айраткерлеріні мжілісіндегі сзінде ол педагогика жктелетін жауапкершілік ерекше екнін атап айан: «егер алтын ятын шебер оны блдіріп алса, оны айта юа болады, егер асыл тастар блінсе іске алысыз болып алады, біра е зор баа жетпес гауар -мірге келген адам. Адамды бзу е ауыр ылмыс немесе кнсыздыты лкен кнсы. Бл-материалмен алдын ала не істейтінінді анытап наты, айын жмыс істеу керек"дейді.
Н.К.Крупская (1960) 1932 жарыа шыан "Малім туралы" деген мааласында "лгілі малімні мерилі" ретінде тмендегі критерийлерді анытады: малім з пнін, рбір оушыны, ебекті йымдастыруды ылыми негіздерін білуі керек, оытуды дістемесін мегеруі, оу жне трбие жмыстарын штастыра білуі, оушыны абілетін оята білуі, беделді бола білуі ажет.
Педагогикалы шеберлік мселесі туралы А.С.Макаренконы (1988) пікірлеріне сйенер болса, оны длелдеуінше шеберлік - бл "трбие процесін шын мнінде білу, трбие ісінде білікті болуы". Бл женінде ол: "Мен білік пен дадыа негізделген шеберлік ана мселені шеше алатынына з тжірибемде кз жеткіздім" дейді. Одан рі жоарыда келтірілген шеберлік туралы тсінікті натылайтын ережелер атары кездеседі, "дауысты келтіру - нер, кзарасы мен озалысы, тру, отыру, орындытан ктерілу, клу брі- нер болып табылады". Мен зімді наыз шебер болдым деп есептедім, тек "мында кел"деген сзді 15-20 трлі етіп айта алатын, дауысымды, бет-лпетімді 20 трлі былта отырып, кімді болса да зіме шаыранда келетіндей жне не істеу керек екенін бірден тсінетіндей дрежеге жеткенде ана" дейді.
Кеес педагогикасы педагогикалы шеберлік корифейіні мнін мінез-лы білігіні ке ауымында арастырады.
В.А.Сухомлинский (1981) бл тсінікке наты анытама бермейді, дегенмен, ол педагог тласы трбиеленушіні тнті ететін, зіне тарта білетін, рухтандыратын болуы керек деген пікір айтады. Ол: "идеалдармен аидаларды, кзарастары мен таламыны, симпатия мен антипатияны, моральды дептілік аидаларыны педагогты сзі мен ісіндегі гармоналды ттастыы - міне, осындай асиеттер жалындаан жас рпаты жрегіне жол табатын шо жлдыз болады" дейді. Сондай-а ауызбіршілік трбиеші шін органикалы ажеттілігі ретінде те маызды, рі жан дниесін, жеке баытын, ой-санасын он-сыз елестете алмайтын мір заы екенін айтады.
А.И.Щербаков(1968) педагогикалы шеберлік – малімні ылыми, дістемелік неріні, білігі мен дадысыны, жеке асиеттеріні ндесіп, йлесу"деп есептейді. Мндай йлесімді ттас дістемелік нер тек шыармашылыпен ана туындайтыны айдан аны. Бл нерді басты атрибуты - з жмысын лкен жауапкершілікпен орындау дейді.
Одан рі авторлар педагогикалы шеберлік анытамасына тоталады жне технологиялы негізгі компоненттері жалпы биік мдениет пен ізгілендіру баыты болатын кзарастар жйесі-ксіби білім, абілеттілік, шыармашылы технологиялы зырет болып табылады деген тжырым жасайды.
А.М.Новиков (2000), педагог тласыны леуметтік рлі лшеусіз артып келеді, ол педагогты жалпы жне ксіби мдениетінде, арым-атынасында, дебінде, оны жан дниесі байлыында.Автор бгін педагогты кітаппен, дербес компьютермен немесе ашытан оытатын баса ралдарме ауыстыруа болмайтынына кз жеткіздіреді. Осылайша нені йретесі, алай йретесі, немен йретесі, кім йренеді деген шынайылы трады. Осыан байланысты А.Н.Новиков (2000) педагогикалы шеберлікті, мазмнын жаа леуметтік-экономикалы жадайда ашып береді, оушыа з масатынамратына тез жетсем, з орнымды тапсам деген ой салу педагогты дарынына байланысты екеніне назар аударады. Педагогикалы шеберлік туралы тсініктерді талдай келе тмендегі пікірлерге мн берейік.
А.Б.Орлов (1988) з мааласында "шебер" жне "жасаушы" деген тсініктерді оптималды атысын негізге алады, "шебер" -"жасаушыны" лы болады, ал шеберлік - шыармашылы ралы деп жазады (зек-тендіру)". Бл дегенііз педагог- тиімді рі іс-тжірибеде аталан дістерді шебер мегерген, біра оларды зіні жеке ксіби жаалытарымен байытуа мтылмайды, зіні шыармашылы потенциалын іске асыра алмайды. Дегенмен, педагогикалы шеберлікті ажетті жне жеткілікті дегейде игермесе, кез келген мамана зіні ксіби саласында шыармашылыын мірге келтіру иын болады.
Иллюстративтік жне таратылым материалдар
Негізгі дебиеттер:1-5
осымша дебиеттер:1-8
2-Таырыбы: Педагогикалы шеберлікті алыптастыруды негізгі ксіби-педагогикалы іс-рекет
Жоспары:
1.Педагогикалы ызмет оамды былыс ретінде
2.Малім педагогикалы ызметті субьектісі ретінде
Педагогикалы ксіпті алыптасуын зерттеу шін уелі педагогика деген сзді этимологиясына тоталып тейік. Педагогика деген сз грек тілінен аударанда «paida» - бала, «gogas» - жетектеуші деген маынаны білдіреді. Жас рпаты трбиелеу - адамзат трбиелеу – адамзат оамына ана тн леуметтік былыс. Ежелгі Грецияда педагогтар деп баланы мектепке жетектеп апарып арап, адаалап жретін ктуші адамдарды атаан.
Ал кейінен оамды тжірибені жас рпаа жеткізу, жне оларды ебек етуге даярлау ажеттілігі педагогты ксіпті пайда болуына негіз болды. Сондытан педагогтар деп балаларды мірлік жетекшілері ретінде трбиешілер мен малімдер атала бастаан
Алашы оамны зінде-а трбие ебек пен мір сру процестеріні негізінде пайда болды. Педагогикалы іс-рекетті алыптасуы трмысты баылауларды жалпылауа, трбие мселесіне байланысты р-трлі пікірлерді жйеленуіне негізделеді. Бл ауымды рылыста лкендерді леуметтік тжірибесін жас рпаа жеткізу ебек іс-рекетімен тыыз байланысты ебек ралдары да згере тсті.
леуметтік, экономикалы жадайларды згеруіне байланысты адамзат оамыны рбір даму сатысында трбие мен білім беруді масаттары мен міндеттері згеріп отыран.
л иеленушілік ауымды рылыстан бастап е алашы педагогикалы мліметтер трбие мен оыту міндеттері жайлы, р-трлі пндер туралы кзарастар, стаз бен оушыа ойылатын талаптар белгілі философ-ойшылдарды кзарастарында жйелене бастааны байалады.
нды тлім-трбиелік ой-пікірлер Демокрит, Протагор, Сократ, Платон, Аристотель, Квинтилиан сынды ататы философтарды ебектерінде елеулі орын алатыны аны.
Шыыс елдерінде орта асырларда тлім-трбиелік ой-пікірлермен атар математикалы, астрономиялы, медициналы білімдер арынды дами тсті. Аты лемге йгілі шыысты лама алымы, ойшыл, философ, леуметтанушы, математик, физик, астраном, лингвист, логик, музыка неріні зерттеушісі бу Насыр л-Фарабиді асыл мрасында баса мселелермен атар трбие, тртіп, этика, эстетика, ізгілік, адамгершілік мселелері лкен орын алады. Оны «луметтік этникалы трактаттар», «Баыта жету жолдары», «Азаматты саясат», «айырлы ала трындарыны кзарастары» сияты ебектері лі кнге дейінпедагогикалы білімні, трбиені айнар кзі деуге болады.
Орта Азияда тркі тілдес халытар шін аса маызды, трбиелік мні жоары нды педагогикалы идеялар Махмт ашариді «Диуани лат та-трік», Жсіп Баласынны «тты білік», Ибн Сина рубайлары, бу Райхан л Бируниді тарихи тлімдік, матиматикалы пікірлері, л – Хогрезмиді трт асырдан Еуропа елдерінде оу ралы ретінде олданылан «Ал- Джебр» ебегі, Фирдеусиді «Шахнамасы», Низамиді «Лйлі мен Мжнні», ожа Ахмет Яссауиді «Диуни хикметі» таы баса тлім- трбиелік ебектері жастарды білім ылыма шаыруа, адамгершілік асиеттері мен гуманистік кзарастарын алыптастырудаы асыл мра, нды мирас.
Орта асырларда кптеген мемлекеттерде трбие процесіні басым кпшілігі діни сипсты болан. Педагогикалы ксіпті пайда болысымен –а стаздара білімді берумен атар трбиешілік міндет те жктелді. стаз тласы - рі трбиеші, рі оытушы, рі кеесші сияты рльдерді амтитін болды. р халыты ойшылдары, ай асырда болмасын трбиемен оыту процестерін ажыратпас бірттас процесс ретінде арастыруды талап еткен. Себебі трбие адамны бкіл тадырына серін тигізеді, оны мірінін рухани негіздерін алайды. «Адама е бірінші керегі білім емес, трбие. Трбиесіз берілген білім – адамзатты ос жауы, ол келешекте оны міріне опат келеді» - деген л- Фарабиді сздері азіргі дамуы жылдам оамызда да зекті болып отыр.
Сонымен, педагогиканы ылым ретінде дамуын адамдарды мір мен ебекке дайындалуын объективті ажеттіліктері аныталады деуге болады.
азіргі оам дамуында малімдер здеріне аса жауапты іс жктелгенін саналы трде сезініп, ол ебекті атаруда барлы ерік-жігерлерін, кш-айратын, білім, іскерліктерін жмсап табысты нтижеге жетуді кздеулері керек. Малімдерге баланы мінез-лыны, дниетанымыны, адамгершшік асиеттеріні алыптасуы,жалпы оларды сіп дамуыны е маызды кезеі тапсырылан. Осындай аса жауапты істі ола алып отыран малімдер здеріні бала міріндегі рлін рашан да жоары дегейде атаруа міндетгі. Ал егерде малім педагогикалы іс-рекетке немрайлы карайтын болса оны жмысында стсіздікке шырататын кптеген ателіктер мен кемшіліктер кездесуі ммкін. Осы ойа байланысты А.В.Луначарскийді: «Егер алтын ісіні шебері алтынды блдіріп алса, оны айта балытып рюына болады. Егер багалы тас блінсе, онда ол жарамсыз болып алуы ммкін, алайда е баалы деген жаунар тасты зі, жаа туган адамнан ымбат емес. Адамны бзылуы не пкен ылмыс, немесе орны толмас кініш. Бл материалмен млтіксіз, одан не жасай алатыныды кні брын біле отырып жмыс істеу ажет»- деген сздері тжірибелі педагогтарды жадында.
Кейбір малімдерді ксіби біліктіліктеріні тмендігінен баланы балын балалы шаына да тсірулері оларды ата-аналар алдында, ріптестері алдынла беделін тмендетеді, абыройын тсіреді жне оларды жіберген ателігі баланы мір бойы жрегінде алады. кінішке орай ондай малімдер здеріні кемшіліктерін байамай стсіздік жадайларда оушыларды кінлап, оларды болашаына улкен кмнмсн арайды. Ал окушы ателігі кешірілуі керек, себебі олар лі з кштері мен ммкіндіктерін шамалай алмайтын, даму стіндегі жандар.
Малім шкіртіне сенім арта білуі арылы оны ішкі леуетін ашуа ммкіншілік туызады. Сол сияты егер малім баланы бойында адамгсршілік сезімдсрді оята алса, ізгілік дэнін сеуіп, оларды тереінен сусындата білсе, ондай педагогикалы ыпал баланы мір бойы рухани азыына айналуы ммкін. Француз жазушысы
Антуан де Сент-Экзюпери: «мір сру - демек баяу сіп-ну. Малім бізді мітімізді жне бізді огамымызды болашагын — йлесімді жеке тланы трбиелейді. Малім балалара лем мдениетін таныстыра отырып, шын мнінде, баыт негізін алайды» - деген екен.
Осындай мртебеге ие болу шін малім з бойында ілтипаттылы, балаа сенім арта білу, байаышты, ділдік, сабырлы, шыдамдылы сияты абілеттерді дамытып жетілдіруі ажет, соларды негізінде ана оны ерен ебегі ксіби табыса жеткізуі ммкін.
Малімні оушылар арасында зін-зі йлесімді трде стай білуі, ілтипатты, айырымды жне ділетті болуы да педагогты тактыа жатады. ділетті стазды бала р уаытта баалап, сыйлайды, жанындай жаратады. Ол баланы сеніміне толы кірген, жрегіне жол тапан жне мгі із алдыран педагогты істі шебері.
Алайда, малім тарапынан кейде ділетсіздік те байалады. Оны шкірттер тез сезеді. Кейбір малім окушылара баа коюда ымырашылдыа барады. Ол саба стінде оушыны жауабына анааттанбаса да бааны жоарылатып, ал те кекшіл малім кейбір оушыларды жаымсыз сздерін нсмесе істерін есінс сатап, оларды жасы жауаптарына тмен баа ояды. Осыны нтижесінде шкірттер арасында наразылы туады. Бл малімні беделіне нсан келтірсді.
Баланы орынсыз мадатау да, немесе жнсіз жазалау да ді-лстсіздікті бір трі. Баланы матау шін оны мінез-лын, дербес ерекшеліктерін жете білуге тиіс. Ал сынып жымы мадаталатын окушыны бір ауыздан маклдауы кажет. Сонда ана мадактау ділетті де, длелді де болады. Оушыны теріс іс-рекеттерін толык зерттемсйінше, оны кмнданып жазалау немесе орынсыз жекіру, кірендеу, балааттап сгу ешкандай моральдык нормаа сыйманды. айта малім балаларды шіктіріп, зіне карсы кояды. рине, мндан жадай кейде малімні іс-тжірибесіні аздыынан немесе мселені жан-жаты ойламай, асыыс шешім кабылдауынан туатындыы сзсіз. Сондыктан стаз те креген, рбір мселсні тере зерттеп, ой таразысына салып, дрыс шсшім кабыл-дау аркылы іске асыраны жн. Міне, осы жадайларды еске аланда ана малім педагогтык тактыа ис болып, балалар алдында негелі, бсдслді трбиеші ексндігін крсетеді.
Кейбіреулер малімде ерекше педагогтыт талант болуы керек дейді. Шынында малімдерді брі бірдей талантты бола беруі ммкін емес. Біра рбір малім з ісіні аскан шебері болуа тырысуы ажет. Наыз талантты педагогтар те аз, ілуде біреу. Т А Л А Н Т — дарындылыты жоары дрежесі, оны зерттеу, анытау курделі мселелерді біріне жатады. Мселен, музыка, дебиет жне ылым салаларында талант біреулерде ерте, ал біреулерде кеш байалады. В. Моцарт (1756—1791) трт жасында музыкалы аспап клавесин арылы орындалатын концерт шыарма-ын, ал 11 жасында «Аполлон жне Гиацинт» атты опера жазды. С. Прокофьев (1891 —1953) музыкалы шыармаларын 5 жасынан, Д. Шостакович 9 жасынан, А. С. Пушкин ледерін 8 жасынан, С. Есенин 9 жасынан бастап жаза бастады. Академик Л. Ландау 13 жасында орта мектепті бітіріп, 14 жасында университетті екі факультетінде бірдей оыды. Ататы алымдар С. Маргелян 24 жасында, М. Келдыш 28 жасында физика-математика ылымдарыны докторы болды.
Бірсыпыра адамдарда талант ксш оянады. И. Нютон нашар окыандытан, оны кесі мектептен шыарып алды. Химия ылымына зор лес осан алым Л. Пастер мектспте химия пнінен улгсрмеді. лы Шотланд жазушысы Вальтер Скотт зіні бірінші тарихи романын «Уверли, или Шестьдесят лет тому назад» 43 жасында жазып, Европа дебиетін дамытуда жаа ксзе ашты, тарихи романны жанрын жасаушы болып тариха енді.
Талант р адамны табии ммкіншілігі, оны дамуы нышана жне трлі іс-рекеттеріне байланысты.
Нышан — деп нерв системасыпдаы іштен туан анатомиялы-физиологиялы згешіліктерді айтады. Нышанны негізінде жалпы жне арнайы абілет дамиды. Жалпы кабілетке аыл мен еске негізделген байаыштык, парасаттылы, ізденімпаздык, крегендік т. б. жатады. Кейбір адамдарды сурет жне н салуы, шахмат жне дойбы ойнай білуі, ал малімдерді жеке пндерді игеріп, трбиені шеберлікпен іс-жзіне асыра білуі арнайы кабілетке байланысты.
А. С. Макаренко 32 жылдай малім болып істеді. Ол трбие мселелерін тере зерттеп, те кнды педагогикалы мра алдырып кетті. Осындай немі ізденушілікті нтижесіенде арнайы жоне жалпы абілетін бірдей дамытып, А. С. Макаренко педагогикалы істі шебері — талантты малім болды.
Иллюстративтік жне таратылым материалдар
Негізгі дебиеттер:1-5
осымша дебиеттер:1-8
3-Таырыбы: Педагогикалы шеберлікті басты шарты педагогикалы эрудиция мен зыреттілік
Жоспары:
1.Жалпы мдениет педагогты ксібилігіні шарты
2.Педагогикалы рекетті этикасы
Педагогикалы шеберлікті маызды элементі - жоары дегейдегі педагогикалы техника. Педагогикалы техника - бл педагогикалы ызметтестік дістерін тиімді олдану шін малімге ажет білім, ептілік, дадылар жиынтыы. Педагогикалы техниканы мегеру шін педагогика мен психология бойынша арнайы білімдерді, ерекше тжірибелік дайындыты ажет етеді. Е алдымен педагогты игеретіні -балалармен арым-атынас, тілдесу ортатастыы (общение): оушылармен орынды сйлесу мнері мен ортатасу мнерін тадай білу. Балалармен атынасты арапайым да табии боланы жн. Малім жасспіріммен тілдесуде жалан сз, ра уаыз бен жасанды аайынгершіліктен (панибратство) аула боланы дрыс.
Педагогикалы техниканы рамды блігі - трбиешіні з зейіні мен балалар зейінін баскара білуі. Шоырлы топ-тарда кп санды да санилы оу істерін орындауда ешбір нрсе оны назарынан тыс алмауы тиіс. Аса маызды жйт - оушыны рекет-ылыыны сырттай белгілері бойынша оны жан дниелік алпын анытап білу. Бл педагогикалы рекеттерді тадауда ескерілетін малімні басты ксіби сапаларыныбірі: педагогикалыдеп негізіжнетлім-трбие ызметіні тыры.
Іс-рекет арынын сезе білу де - педагог шін маызды сапа. Оу-оыту, жалпы трбиелеу барысындаы малім ателіктеріні кбі з рекет арындылыы мен педагогикалы шешімдерін барластырып, лшестіре алмауынан туындайды: не асыады, не кешігеді, ал бл ай жадайда да педагогикалы ыпалды тиімділігін кемітеді.
Педагогикалы техника ептіліктері мен дадыларыны лкен тобы трбиешіні оушылар тарапынан болан андай да ылы-рекеттерге немесе оларда байалан моральды асиеттерге деген з субъектив баасын серлі білдіре алу тсілдерінен ралады. Педагог еш уаытта бейтараптыа салынуы ммкін емес. Ол з шкірттеріні негелі істеріне шаттанады, жарамсыз ылытарынан кйзеледі. Оны толанысы бала рекетіні шынайы баасы. Бл трыдан, педагог шебер-лігі андай да бір ырымен актерлік шеберлікпен штасады. Педагогты балаа аратылан сзі тініш те, мінеу де, олдау да, бйры та болуы ытимал. Педагог кез келген уаытта тек з рлін "ойнайды", сондаы масаты біреу-а - трбиеленушіге дрыс ыпал жасау.
Педагогикалы ортатасу балалар мен байланыс атынас тзу ралы. Осыдан оны малім мен оушы арасындаы сенімді байланыс орнытыруа баытталан педагогикалы ксіби зара ыпалды рекет деп тсіндіруге де болады. Бл орайда малім шін аса маызды болатын жадаяттар: сз саптау, сйлеу мдениеті, дауыс оя білу, з дауысын, ым-ишарасын, сз барысында тыныстап білу дегей ептіліктерін басарыма келтіре алуы. "Мен "бермен кел" дегенді 15-20 трге былта айтып, ол, дене, бет-лпет озалыстарымды 20 трге келтіріп, сезімімді білдіре алатындай кездеана, шеберлігімні алыптасанын байадым"-деп жазыпты А.С.Макаренко.
Педагогикалы ортатасу мселелері лемдік педагогикада жоары белсенділікпен зерттелуде. Жаын арада жарияланан американ педагогтары Дж.Брофи жне Т.Гуддты "Маліммен оушы арасындаы атынас кітабында оушылара болан тадамалы атынаста крінетін малімні "субъектив" пайымдау ерекшеліктері талданады. Белгілі боландай, мысалы, педагог зі туір кретін оушылара кбірек назар салады екен. аламаан оушылары оны назарынан тыс алып, малім "шуаын" сезіне алмайды. Малімні жасы кретіндері данагй, тртіпті, тіл алыш оушылар. Енжарлар мен ынжытар тіпті де еленбейді. Ал туелсіз, жет, белсен-ді оушылар малімге най бермейді. арым-атынас тзуде оушыны сырттай трпатты демі крінісі де маызды келеді.
Дж.Брофи мен Т.Гудд анытаанындай, малім:
- алдыы партада отыран балалармен ырысыз кп атынас жасауа мтылады;
- оларды баасын да жоарылатып оюа рекеттенген;
- жазуы сем балаларды кбірек рметтейді;
- ыпты да демі киінген оушылара кбірек назар аудрады;
- йел малімдер кбіне л балалар баасын жоарылау береді;
- ер малімдер сйкімді, слу ыз шкірттеріні баасын ктермелейді ж.т.б.
Педагогикалы ортатасуа орай малімдерді ш тобы аныталан: "белсенді", "кілшек" жне "сіре белсенді". Біріншілері атынас тзуде ынталы, р оушымен жеке атынас жасауа шебер, тжірибе, жадайа орай рекеттері ауысып барады. зіні андай масат ойып, оан алай жететінін біледі, тсінеді. Екіншілері де з крсетпе-талаптарын икемділікпен пайдалана алады, біра кілшектіктен лсіз. атынастар тзуде балалар жетегінен шыа алмай алады. Масаттары кгірт, мінезі - икемшіл, траты кзарасы, баыты жо. "сіре белсенді" малім з оушыларын шектен тыс жоары баалауа бейім, баламен атынасыны кбі шындыа жанаспайтын кейіпке тсіп кетеді. Оны баалауында сл белсенді бала - бзаы да тртіпсіз, ал енжар оушы - жалау да аыма. Мндай малімні ылы-рекеті де з шкіртіне ойан баасына сай: наты оушыны з лшеміне сйкес кремін деп шектен шыан ылытара бой рады.
Педагогты басты аруы - сзден баса оны рал-жабды орында бір топ сздік емес (вербалды емес) тілдесу-ортатасу шаралары жинаталан. Олар: трпат кейпі, ым-ишара, ол, кз сілтемелері. Зерттеулерге араанда малімні міз бапас бетінде аиатты 10-15 %-ті жойылады екен. Балалар з стазыны ас-абаын сезгіш-а. Оны бетіні бозаруы мен тксиген абаынан істі андай да насыра шапанын сезіп, оу арынын бсесіріп, нтижені алыстатады. Малімні бетін клекелеп, назарын тайдыруы немесе кекірейе бой тіктеп, мыынын таянуы балалар тарапынан оны сенімсіздігі, келіспейтіндігі, арсылыы ретінде абылданады. Тік транда алаандары ашы болып, отыранда ая-олы жайбараат жайласа, балалар мны оытушыны сенімі, келісімі, здеріне деген болымды атынас деп сезінеді. Мны брі оушылар тарапынан бейсана абылданады.
Шабыт, уаныш не сенімсіздік жоары дауыспен жеткізілсе, ашу, орыныш айаймен бірге жреді, ал айы мен шаршау жмса та бсесіген дауыспен жеткізіледі. Есіізге тсірііз, кейбір малімдеріізді шарбая не ысыран дауысынан аншалыты сескеніп, ріккеніізді. Мндай дауысты адам педагогикалы ызметке тіпті де жарамайды. лбетте, зіндік трбиемен, траты зіндік жетілдіру жаттыуларымен адам бойындаы кп нрсені деуге болады. Сйлеу желісі де малім сезімін білдіреді: жылдам сз - толу мен кйзеліс, жай сз - шаршаандыты, менмендікті, кіл араштыын та-нытады.
Бас сипау, жанасу, ол алысу, иытан, жауырыннан ау да з мніне ие. Мндайда сіресе бір жаы кем отбасы балалары жасы абылдап, педагогты жо кесі не анасыны кейпінде таниды. Тентек пен ыырды не кпелегіш баланы басынан сипап, андай да бір баса тсілдерді брімен жетісе алмаан рметке бленесіз. Бл р педагогты олынан келе бермей-тін діс, мны тек бала сеніміне толы кірген малім ана жасай алады.
Малімні баламен наты атынастаы педагогикалы екеу ара ашытыы (дистанция) келесідей белгіленген:
- тікелей жеке-дара сйлесуге малім - оушы арасы 45-120 см-ге дейін;
- сынып тобымен ресми сйлесуде - 120-400 см-ге дейін.
Сйлесудегі аралы ашытытарды дайы згерістерде болуы педагогикалы ебек ерекшеліктерінен, себебі педагог рдайым наты шарттар мен жадайлара икемдесуі ажет.
ол сілтемелерін де мытпаыз! ол шы озалысы мен шошайан барма гімеге жан береді не атынасты арапайымдастырады (не иындастырады). Мысалы, ашы алаан адамды зіне тартады. Айастырылан аятар, арта тартылан не алтадаы олдар - схбаттастар арасына кедергі салады. С барматы кп шошадата бермеіз -бл басымдылы пен міршілдікті белгісі. аламыызбен кзілдірігіізді сипалатап, бармаыызбен столды тоылдатып, аятарыызды тыылдата бермеіз бл сізді шыдамсыздыыыз бен сенімсіздігіізді байатып, гіме желісінен ауытытады. Малім назары айнада не кітапта болмай, кезегімен оушыларына баытталаны жн. Сонда ана балалар сізді кіліізді здерімен бір екеніне сенеді, сізбен бірлікте жмыс жасауа дайын трады.
орытындылай келе, айтарымыз - брі шеберлікке туелді. Ал шеберлікті зі заа созылан тыылыты, зін жасауа баышталан малім ебегіні нтижесі. Кейбір малім оушыларыны имылсыз тыдап, тыныш отыранын, жазып не оып лгеріп жатанын анаат ттып, арты іс-рекетке бара бермейді. Мндай малім еш уаытта да бала кілін жылыта алмайды, оан бала жрегінде орын жо. Малім болды ба - ксібіді арымаша ерттеп, мін, з ісіні шебері бола біл.
Иллюстративтік жне таратылым материалдар
Негізгі дебиеттер:1-5
осымша дебиеттер:1-8
4-Таырыбы:Педагогикалы техника педагог шеберлігіні элементі ретінде
Жоспары:
1.Педагогикалы шеберлікті басару техникасы
2.Педагогикалы арым-атынастаы пантомимика мен пластика
азіргі оам дамуы малімні жеке асиетіне, гуманитарлы баытына, маманды біліктілігіне жоары талап ойып отыр. Бл трыда табыса жету, кбінесе, стазды оыту ралын, діс- тсілін, жалпы саба ту рдісіндегі барлы жиынты технологиясын ксіби шеберлікпен мегеруімен айындалады рі мны ішіндегі е бастысы малім сзі болып табылады.
Соы жылдары педагогика ылымын оып- йренуде малім сзіні дыреттілігін айындайтын жаа тіркестер пайда болды.: «оыту тілі» (Л. Клинберг), «сйлеу шеберлігі» (В. Лихачев), «Оу- педагогикалы тіл» (Ю. Рождественский), сондай- а Т. Ладыженскойды зерттеулеріндегі «тірі сз» метафора- тіркесі жне т.б. Сондытан педагогика ылымында бл мселеге ерекше кіл блінеді жне басты назарда адам трады. йткені адам- тілді сатаушысы, рі ойлап табушысы. Міне, осыдан келіп мынадай тсініктер туындап отыр: «тіл даралыы» (Ю. Караулов), «тілді мір сруі» (Жапония), лингвистикалы экология»(Л. Сковрцов), т.т.
Сзге деген бгінгі кзарас брыныы тарихи- дидактикалы дстрде де бар. Я. Коменский зіні «лы дидактикасында» жалпы нер ішіндегі барлыына брін йретеетін тіл туралы « негізі заттарды зіндік табиатынан алынатынын, оны шынайылыы механикалы нерден алынан мысалдармен де длелденетінін» атап крсетсе, ал одан ары дамып, алыптасуында (И. Песталоцци, А. Дистерверг) ол нормативті табии рдісінде алып оймай, тсіндіру міндетін де атаратындыы айтылады. Білім беру ісінде «формалді» жне «материалды» теориясын жатаушылар оны мазмнын, дісін, йымдастыру формаларын негізге алады, И. Гербарт табии психиканы трт трлі рылыма (айынды, ассоциация, жйе, діс) бліп арастырады, ал К.Ушинскийді дидактикалы жйесінде біілмді кім анша бойына кбірек сіірсе, ол сонша аыл- ойа бай рі дамуы да жоары болады дейді. Сондытан да малім оушыны абілетін, еркін ойлау жйесін, абылдау зерделілігін дп баып, осы асиеттерін жетілдіре тсуге мтылуы лкен мнге ие.
Малім сзі оулы мазмнын тек тсіндіріп ана оймай, оушыны шыармашылыпен жмыс істеуіне, оып- білгенін тере тсінуге жне психикалы- зерделік жадайына сер етуі тиіс. йткені сз, аныыра айтанда, сезінуден ойлануа, жалыдан жалпыа, натылытан, шынайылыа алмсу рдісіндегі аралы буын болып табылады. Бл жнінде А. Лосев мына фактіні атп крсетеді: адам сзі зіні жеке тар шеберінен шыып, лмге н атады. Демек, ол субъкт пен объект арасындаы кпір, абылдау мен абылдатуды- зара кездесу айнасы жне бірлігі.
Дидактика «сз» тсінігі екі рылымды элементтен трады:
1) малім сзі (вербальді тсілі мен оытуды ындыруы) ,
2) оушы сзі (вербвльді тсілі мен оуды ынуы).
Оыту мен оудаы вербальді тсіл деп саба кезіндегі малім мен оушы арасындаы жан- жаты сйлеу трлерін айтамыз (ой пікірлерін білдіру, р- трлі сра- жауаптар алмасу т.б.)
Ендеше «малім сзі» жне «оушы сзі» деп жіктейтін болса, онда оны ылыми трыдан былай арастырамыз:
—философия, социология — малім мен оушыны, жеке мен топты зара арым-атынасы;
—коммуникация теориясы, сз ызметіні теориясы— атынас трі, сйлесу атынасы;
— ебек психологиясы жне малімні жеке асиеті — малімні жеке-даралыын жзеге асыру тсілі;
— шешендік нер психологиясы мен сахналы нері — шешендік неріні трлері.
Малім мен оушыны вербальді ызметі психология-педагогикалы дебиетте бірнеше классификацияа жіктеледі:
— малімні сйлеу категориясыны жйесі (А. Гардин);
— Н. Фландерсті интеракция талдауыны жйесі;
— шетел зерттеулеріндегі Н. Фландерсті модификацияланан жйелері.
Сабатаы вербальді ызметті малім жне оушы сзі деп блу абылданан. Мнда дидактикалы арым-атынас басшысы ретінде малім сзіне басты назар аударылады. Біз малім сзі деп саба стіндегі жне еркін жмыс кезіндегі стазды шкірт сратарына жауап беруін, сондай-а схбат, дріс, гіме ткізу, саба тсіндіру, т.б. формалар барысындаы сз жйелерін тсінеміз.
Малімні дрістегі шаын мтіндеріні ай-айсы да дидактикалы оыту цикліні барлы буындарына кіреді. Мны профессор Р. Лемберг лдеашан атап крсеткен. Ол былай деп жазды: саба ту кезінде мектепте оытылатын барлы пндерде жне оу-танымды рдісіні брінде олданылады, сондай-а жаа таырыпты хабарлаанда, білімді бекітіп, байытанда, оушы лгірімін баылаанда, й жмысы мен оны орындалуын адаалаанда да жзеге асады. Сонымен бірге автор бл ебегінде оу хабарламасын абылдау бейімділігіні психикалы рдістеріне негіз алап, арастыран.
Шындыында, оу млшеріні лшемі крсеткендей оу материалыны 40 процентке жуыы малімні саба тсіндіру рдісінде тетіндігі белгілі болып отыр, нтижеде сан сапаа айналмай, сабата берілген ауызша хабарламаны оушыларды 75 проценті абылдамай оюы ммкін. Сондытан сабаты тыдата білуді тиімділігіне жету шін тсінбеуден тсінуге бару жолдарын жне негізгі механизмдерді бзылуына кеп соатын кедергілерді анытап білу керек.
Бірінші кедергі — тыдатуа кіл блуді жотыы. Мнда оушы-
ны назарын малімні аударта алуы айрыша орын алады. Оушыны
бан трбиелеу — оыту тиімділігіні алышарты. Ол шін оны ты-
дау абілетін жетілдіріп, сабаты ынуды алыптастыруа жадай жа-
сау керек. Яни оушыны бкіл назарын малім зіне жне тіп жат-
ан дрісіні мтініне баыттай білуі тиіс.
Екінші кедергі — дауысты хабарламаны абылдата білуді игермеу салдары. йткені, тыдата білу бір жаынан тіл ралы — сйлеу мнері арылы тсіндіріп, абылдатуды, екінші жаынан сзбен жеткізілген саба мазмны ойлантып, толантуды талап етеді.
Барлы фонологиялы тіл ралын абылдату абілеттері мен сз саптау ерекшеліктері сйлеу бейімділігі деп арастырылады. Демек физика-лы, фонетикалы, интонациялы компоненттерді жетілдіру — малімні дрісті тыдата білудегі тиімді екінші шарты болып табылады.
Тыдаудаы басты механизм — айтылан сезге ой жгірте білу. Мселен, Л. Выготский, Н. Жинкин, т.б. психологтерді зерттеулеріні нтижесінде сзді ойа айналатынын білеміз. Ал, ойлау рдісінде р нрсені талдай білу ажеттілігі ерекше рл ойнайды. Соны негізінде адам ойы одан ары ркендеп, жетіле тседі.
Орысты белгілі лингвисті А. Потебня: «Сйлеушіні ойы тыдаушыны тсінік тйсігіне жете бермейді: біра соысы, сз тркінін га келе
зіндік ой райды... Егер сзді сол кйінде айтушыиы ойы ретінде кабылдай берстін болса, онда ол зі болудан да калады» деп жазан болатын.
Демек, тыдаушы айтылан сзді мнісін ып ана оймай, одан зіндік ой тудырып орытуа міндетті екенін білеміз. Дегенмен, бл крсетілген психологиялы рдістерді абылдау бейімділігіні гиімділігі дидактикалы шарттара да атысты (Л. Зорина). Малімні тілетін сабаты толы мегеруі тыдатуды басты дидактикалы шарты болып табылады. Мндаы негізгі крсеткіштер: ойлау абілеттілігі мен айындылыы, масаттылыы, крнекілігі, мірмен байланыстылыы, т.т.
Тыдатудаы жне бір дидактикалы шарт — таырыпты мазмн-дылыы мен жаашылдыы. Егер дріс мазмндылыы жаьнан оушылар сранымын анааттандырмаса, ызыуын оятпаса, жаашылдыымен ерекшеленбесе олар тыдауды ояды. Осыан байланысты дидактикалы шінші шарт — оулытаы таырып мазмнын малімні байыптап, ерекшелендіре білуі. Л. Занков оулы таырыбы мен малім сзіні инварианттік дидактикасын негізге ала отырып, оушыларды сауалнама жауаптарын талдайды. Нтижеде ол мынадай орытындыа келеді: «оушылар оулытаы й жмыстарын жеілдететін дрісті малімнен тыдауды алайды». Мнда таырыпты тсіндіруде малімні сйлеу мнеріні ерекше орны бар. йткені, малім сзі оушы шін таырьпты ашып беруде, оны игеруде бірден-бір сер ететін педагогикалы кшті рал болып саналады. Ежелгі Римні педагогикалы ойшыл ірі кілі Марк Фабий Квинтилианны «малім дауысы рбір оушыа кн нрындай сер етеді» деуінде лкен мн жатыр. В. Капинос, Д. Розенталь, М. Теленкова, И. Полякова, Н. Шестакова ебектерінде де тілдік сзді байлыы, айындылыы, натылыы, ыса да нсалыы, демілігі рі шынайылыы таы сол сияты асиеттері туралы ылыми трыдан баалар берілген. Метафора, аллегория, риторикалы сратар, салыстырмалар, сз басындаы инверсия, градация, т.т. пайдалану тілді кркемділігін кшейтеді жне есте сатап алу абілетін жетілдіреді. Ой тек сз жне оны мнімен жеткізілмейді, дауыс ыраына да атысты абылданады. Эмоцияа толы сздер тыдаушыларды кіл-кйін ктереді, ызыушылытарын тудырады, сзді мазмнын абылдауа жрдемдеседі. А. Леонтьевті пікірінше, оыту рдісінде эмоцияа кіл блмеу оушыларды оуа деген ынта-ыыласын шіруі бден ммкін.
Оытуды дидактикалы масаты мен міндеттеріне байланысты дріс кезінде сйлеу мнеріні трлі жобаларын біліп, айсысын олдануды айындау керек. Жаа таырыпты игертуде хабарлама сйлем тиімді болса, оны натылау мен тере сііртуде малімні длелге толы сздері серлі келеді. Сондай-а педагог з монологіне саба туді декларативті жне императивті формаларында пайдалануа болады, яни мнда ауызша саба рдісінде малім мен оушы арасындаы дидактикалы міндет жзеге асып, бкіл сыныппен байланыс орнайды. Бл жерде, рине, малімні жеке басыны абілеті ерекше орын алады. Ол шін малімні жеке сапалы асиеттері жоары болуы тиіс. Сонда ана ол оушыларыны ішкі жан-дниесіне іле алады, бойында бар адамгершілік асиеттерін оятады жне ылыми кзарастарын алыптастырады, т.т. Оушыларды зіне тарта, ызытыра трбиелеп, басару оларды білімге, ылыма деген лшынысын кшейтеді, ілгері арай жылжып, ркендеуіне те ажет шыармашылы абілеттерін ашады. ысасы, малім сзіні, жалпы бала трбиесіндегі зіндік орны айрыша. Сондытан бл мселеге ылыми трыдан арап, рбір малім зіні ксіби шеберлігін жетілдіріп отыруы, педагогикалы техникаларды толы мегеруі шарт. Ал педагогикалы техника дегеніміз — малімні зін-зі стай білуі, байаыштыы, алырлыы, сезімталдыы, сзге шешендігі. Мны ішіндегі е бастысы — малім сзі. йткені, малім сзіні оыту-трбиелеу рдісінде атаратын ызметі ке ауымды жне ол арнайы зерттеулерді талап етеді.
Иллюстративтік жне таратылым материалдар
Негізгі дебиеттер:1-5
осымша дебиеттер:1-8
5-Таырыбы: Педагогты сзі трбиелік ыпал ету мен малмат беру ралы ретінде
Жоспары:
1.Педагог сзі оны іс-рекетіні рылымы
2.Сз сйлеу техникалары
Педагогикалы арым-атынас туралы тсінік. рбір адам леуметтік ортада мір сргендіктен баса адамдармен апарат
алмасады, тжірибесімен бліседі, бірігіп ынтыматасты арым-атынастарды сатауа тырысады. Яни, арым-атынас немі леуметтік, жымды сипатта болады. Сондытан арым-атынасты адамны леуметтік ортаа бейімделуіні негізгі факторларыны бірі деуге де болады. Олай болса арым-атынас-айнала оршаан дниемен адамдар арасындаы байланысты тратандырушы.
Жалпы ойланып араса арым-атынасты орнату нерін жасы мегерген адам мірде де кп жетктіктерге жете алады, жмысында да беделі, абыройы жоары болып оршаан адамдарды сый-рметіне бленеді.
Шыысты эл-Фараби, Жсіп Баласан сынды лама ойшылдары арым-атынас ымыны бірттастыына, адамдар арасындаы зара рекетке аса зор мн берген. Жсіп Баласанны тлім-трбиелік ойлара толы «таду білік (тты білік)» атты дастанында адамдарды бір-бірімен арым-атынас жасауы, сз нері, сйлеу шеберлігі туралы те серлі баяндалады. Мысалы, осы дастанында жазылан: «Сзіді ізгі сй.ле, лсе де лгісіз», «Аыл кркі - тіл, тілді кркі - сз», «адірлісі — тіліне ят сігендер, жрек сзін жрегімен білгендер!» т.б. даналы сздеріні трбиелік мні кандай адамны болмасын жрегіне жаымды, санасына сіімді екені аны.
Соы жылдары арым-атынас мселесі кп ылымдарды зерттеу пніне айналды. Онымен философтар, леуметтанушылар, мдениеттанушылар, экономистер, саясаттанушылар, загерлер, психологтар мен педагогтар, менеджерлер тыыз айналысуда. р ылым бл феноменді з масаттары мен міндеттері трысынан зерттеу стінде.
ылым аралы ым ретінде арым-атынас - зара іс-рекеттер ажеттіліктерінен туындайтын жне апараттармен алмасуды, зара тсінісуді, абылдауды амтитын адамдар арасындагы байланыстарды орнатуды жне даытуды крделі процесі ретінде арастырылады.
азіргі тада зерттеуші-алымдар арым-атынасть трлі аспектілерін жан-жаты арастыруда. Бл феноменні философиялы негіздері ретінде B.C. Библерді, М.М. Бахтинні, М.С. Коганны, Ж.М. Абдильдинні, .А. Абишевті, Ш. асабековты жне таы баса алымдарды нды ебектерін атауа болады. Жеке тланы дамытудаы арым-атынас ммкіндіктері Б.Г. Ананьев, В.Н.Мясищев, С.Л. Рубинштейн сынды белгілі алымдармен зерттелген.
Ал педагогикалы ылымдар саласында арым-атынас мселелері А. А. Леонтьсвті, А. А. Бодалевті, А.В. Мудрикті, В. А. Кан-Каликті, Н.Е. Щуркованы, А.И. Щербакованы, В.А. Сухомлинскийді, Ш.А. Амонашвилиді, С.Л. Соловейчикті, А.Б. Добровичті, И.А. Зимняяны, Я.Л. Коломинскийді, А.А. Реанны т.б. алымдарды ебектерінде жан-жаты арастырылан.
Педагогикалы іс-рекетте де арым-атынасты алатын орны те жоары, себебі педагогты негізгі атаратын ызметтері болып табылатын трбиелеу, оыту, білім беру дамыту алыптастыру процестерін арым-атынассыз кз алдына елестету ммкін емес.
Педагог мамандыына байланысты ксіби-педагогикалъ арым-атынас ымы олданылады. Жй арапайым кнделікті трмысты арым-атынас пен ксіби-педагогикалы арым-атынасты айырмашылыы те кп. Мысалы, адам зіні жаын танысымен кездесіп алып бір мселе жайлы сйлесіп трса ол жй трмыстьт арым-атынас болады. Егер малім балалар алдында саба беріп трса - б_л млде баса арым-атынас. Екінші жадайда малім арым-атынасты оушылар жымымен арнайы кнтізбелік жоспардаы бір таырыпа байланысты саба жоспары бойынша ойластырып йымдастырады.
Л.И.Рувинский болаша малімдерге ксіби-педагогикалы арым-атынасты ерекшелігін байату шін мынандай тренинг сынады.
Сабата отыран барлы студенттер жптасып кез келген еркін такырыпта зара 1-2 минут гімелессін. Уаыттары аякталан со отырандарды ішінен біреуін ана аудитория алдына шыарып сол айтандарын кпшілікті алдында айталап беруі сралады. Сонда ксіби арым-атынас пен жй арым-атынасты айырмашылыы тез сезіледі. Аудитория алдына шыып сйлеушіде мынандай сезімдер байалуы ммкін:
1) гімені алай бастауды білмеушілік.
2)Толы ыныты, рі тсінікті айтып бере алмаймын-ау деген обалжуды пайда болуы.
3)арым-атынас масатындаы еленбейтін згерістер.
4)Брын пайдаланылан арым-атынас амалдарын згерту ажеттілігі жайлы тйсік.
5) арым-атынас жйесінде бір нрсені згерту ажеттігін тсіну, біра не екені онша айын еместік.
6) Жрт алдында сйлеуге дадыланбаанды.
7) Брын йреншікті болып келген дене имылыны, озалысыны, жалпы мінез лыны ерсілеу сияты болып сезілуі.
8)згерген арым-атынас формасында мнерлі атару компоненттерін ажет етуі.
9) зіді дрыс тсінуі шін жоспарланан апаратты нерлымсол алпында жеткізуге талпынушылы.
10) Тыдаушыларды ызытыруа тырысу
11) Апаратты срыптауа, мазмндауа жне жеткізу формасы жайында зіне едуір талап оюды пайда болуы.
Енді р студент ксіби-педагогикалы карым-атынас жасай алу шін з бойларында барынша нені жаттытыру ажет екенін анытайды. Ататы педагог А.С.Макаренконы мынандай сздерін есте сатаан абзал: «Біз кп жагдайларда дрыс сйлей алмаймыз. Малім сйлегенде оны сзінен оны мдениеті, еркі, саналылыгы байалып труы керек. Бган дейі йрену ажет».
Таы бір ескеретін жадай адамдарды здеріне жаын адамдармен гімелесулері ызытыра болып, ал бейтаныс адаммен тез гімелесіп кетуді оай еместігі. Ал жас малім шін зіне таныс емес балалар сыныбына келгенде олармен арым-атынасты дрыс орнату тіпті иыныра болуы ммкін. Сондытан балалар аудиториясын жасы біліп, жасы танып, жасы кру арылы ана педагогикалы арым-атынасты табысты нтижесіне ол жеткізуге болады. Осыан орай белгілі педагогВ.А.Сухомлинскийді:«Грбмегй/ нері е алдымен сйлеу нерімен, адам жрегін баурап алу нерімен крінеді» деген сздерін есте сатаан жн. рине, бндай нерді мегеру шін тартынбай талаптану, ерінбей ебектену керек.
В.А.Сластенин педагогикаль арым-атынас деп педагог пен оушыларды арасындаы зара рекеттеріні масаты мен мазмнынан туындайтын атынастарды орнатып дамытуды, зара тсінушілік пен рекеттестікті йымдастыруды крделі процесін атайды. Педагогикалы арым-атынаста педагог жетекші рль атарады, себебі ол баламен болатын арым-атынасты йымдастыру шін алдын ада кптеген педагогикалы міндеттерді анытайды, сол міндеттерді шешуді тиімді жолдарьн іздестіреді. арым-атынаса байланысты ойылатын міндеттер коммуникативтік міндеттер деп аталады.
Педагогика ылымында коммункативтік міндеттерді шешуді негізгі кёзедері аныталан:
- арым-атынас жадайын бадарлау кезеі (малім сыныпты&