Тіл мкістіктері бар балаларды сйлеуі
Ауыр тіл мкістігі бар балаларды сйлеуді баылау кезінде, оларды сйлеуін йымдастырудаы иындытары, зге адамдармен арым-атынасына теріс сер ететіні аныталан. Бл категориядаы балаларды тілдік жне коммукативті дадыларыны зара байланысы, яни сздік орды жпынылыы мен сараланбауы, етістік сздігіні аздыы, байланысты сйлеуді ерекшеліктері т.б. толыанды тілдік арым-атынаса кедергі жасайды. Содан сйлесу ажеттілігі тмендейді, коммукация формалары алыптаспайды, мінез – лы ерекшеліктері пайда болады: тілдік байланыса ызыпау, негативизм, сйлесу ситуациясында, бадар жасай алмау.
Ауыр сйлеу патологиясы бар, мектеп алды жасындаы балаларды тілдік атынасында, алыпты дамудаы 2-4 жаса тн жне ситуациялы – іскерлік форма басым болатынын крсетеді. Балаларды біратарына, сйлесуді ситуациялы емес, танымды формасы басым. Олар ересек адамдарды, педагогты сынысын уана абылдайды. Мысалы, кітап оу: арапайым мтіндерді зейін ойып тыдайды, біра, оылып боланнан кейін, гіме- схбат йымдастыру те иын балалар оылан кытап бойынша, млдем сра оймайды, тіпті здері мазмндап бере алмайды, себебі, монологты сйлеу тріні репродуктивтік жаы алыптаспаан. Ересек адаммен сйлесуге ызыушылы болан кнде, гіме дерісінде бала бірден бірге кше береді, оны танымды ызыушылыы аз уаыта ана жетеді, гімелесу 5-7 минуттан арты созылмайды. Осылайша, ауыр тілдік патологиясы бар балалрды тілдік жне когнитивтік бзылуы оларды оршаан ортамен толыанды коммуникативті байланыстарыны орныуына, ересектермен тіл табысуа кедергі жасайды, рбыларынан, жымнан блектенуе мжбр етеді. Осыан орай, бл балаларды социум талаптарына сйкес олайлы, тиімді бейімдеу масатында, тілдік, танымды жне коммуникативті рекеттері компоненттерін дамыту мен тзетуге баытталан, арнайы жмыстар жргізілуі ажет.
Орытынды
Дефектология – бала дамуындаы р трлі ауытулар мен денсаулыты бзылу себептерін зерттейтін ылым. Бл пнні масаты – р трлі дрежедегі дамуында ауытуы бар балаларды психофизикалы дамуындаы ерекшеліктерін алыптастыру, осы трыдаы балалара коррекциялы трбиелеу жмыстарын жргізуіні баыты мен оытуды мазмны туралы білімді алыптастыру.
Дефектология ылым ретінде лі де кеінен млім бола оймаанымен, алымдар жне р трлі ылым саласындаы мамандар оан аса зор мн беріп отыр. Балаларды сіп-дамуы бзылан кезде алуан трлі ауытушылы боландытан, аномальды балаларды зерттеу иындай тседі. Мысалы, есту мшелері, кзі заымданады, балаланы имылында, жріс-трысында иекемсіздік байалады, орталы жйке жйесі жне т.б. ызметі бзылады. Ондай бзылуды айсысы да баланы сіп-дамуына з тарапынан сер етеді.
Аномальды балалар бізді елімізде жылдан-жыла азаюда. Жпалы ауруларды профилактикалы емдеу дістерімен жола ою арылы елімізде балаларды денсаулыы жасарып келеді. Дефектология кптеген ылымдармен байланысты. Дефектология аномальды балаларды психологиялы ерекшеліктерін білу масатында жалпы психологияа сйенеді. Дефектология мен педагогиканы алдына ойан масаттары бір баыта негізделген, сондытан олар мына мселелерді шешеді: білім беру дісіні мазмны, бадарлама тзу принципі, арнаулы мектептерге арналып шыарылан оулытар, бадарлама мазмны, абылдау ерекшеліктері. Дефектология ылымы жалпы педагогикадаы білімні мазмнына сйене отырып, аномальды балаларды р категориядаы ммкіндіктеріне арай здеріні білім беру жйесін ендіреді. Дефектология ылымы медицина, ортопедия, спортты емдеу, массаж атты салалармен байланысты. Бл сала озалыс аппарат функциясыны бзылуын емдейтін профилактикалы емдеу трлері.
Дефектология здеріні дістемелік, леуметтік жне ылыми жетістіктері жаынан аномальды балалар дамуындаы теориялы жне практикалы жаынан жаа кезе болып табылады. зіні даму кезеінде дефектология немі жаа ылыми ізденістермен, жаалытармен байыпталып отыр. Бізді елімізде аномальды балаларды трбиелеп, оытуды мемлекеттік негізі рылан, арнаулы мекемелерді жйесі бар. Бл жйе бойынша бастауыш білім беретін сыныптар ана жмыс істеп ана оймайды, сонымен атар орталау жне орта білім беретін сыныптар да жмыс істейді. Дефектологияны зерттеу аймаындаы негізгі масаты – аномальды балалара жалпы білім беру болып табылады.