Аржылы механизмнi мазмны мен рылымы

аржылы саясат нaты шаруашылы мiрде аржылы механизм арылы iскe асырылады. аржылы механизм – экономикалы жне леуметтiк даму шін олайлы жадайлар жасау масатында оам олданатын аржылы атынастарды йымдастыру нысандарыны, аржылы ресурстарын алыптастырып пайдалану дiстерiнi жиынтыы. Ол аржылы атынастарды йымдастыруды трлерiн, нысандарын жне дiстерiн, оларды сан жаынан анытауды амалдарын кіріктіреді. Айрышалыты блгiштiк категория ретiнде аржы p трлi масатты ашалай орларды жасау мен пайдалану арылы жасалан нiмдi блуге жне айта блуге атысады. Сондытан бл дерiсте олданылатын механuзм – бл ашалай табыстар мен орларды алыптастырумен жне пайдаланумен байланысты болатын аржылы атынастар крінісіні трлері, нысандары жне дiстерi. Тап осы ымдар – атынастарды іске асыруды трлері, нысандары жне дістері – экономикалы мірде тетік, тиісті дерістерді басару механизмі ретінде болады.

аржылы механизм мемлекет белгiлеген аржылы шараларды, атаулы, нaты нтижелерде – барлы дегейлер де жне оамды-экономикалы сфераларда оамды нiмнi, материалды емес игiлiктердi, ызметтердi жне ндылы- тарды барлы толып жатан элементтерi ныны paмынa кipeтiн аржылы ресурстарды дайы жаыртылуында iскe асырады. дайы жаыртуды р алуандылыы жне ажыраысыз блiгi аржылы механизм болып табылатын экономикалы (шаруашылы) механизмнi нысандары мен дістеріні тиiстi p алуандыын тудырады.

Сйтіп, оамды формацияны экономикалы задарымен, белгілі бір ндірістік атынастарды жне тиісті категорияларды болуымен аныталатын ндірістік деріс шаруашылы механизммен іс-имылда натылы трде крсетілетін экономикалы саясатпен реттегенде тйы айналма задылы байалады; шаруашылы механизмі з кезегінде тиісті санды жне сапалы тлаланудаы дайы ндірісті наты нтижелерін жаыртуа ммкіндік туызады. Бл диалектикалы задылы диалектикалы шиыршы трінде (дайы ндірісті алыпты жадайларында) спелі аидат бойынша іс-рекет етеді.

аржы шаруашылы жргiзудi барлы жйесiмен жне оны жоспарлау, болжау, экономикалы ктермелеу, йымдастыру жне басару сияты paмды блiктерiмен етене байланысты. Оны стінe аржы оамды aтынaстap жйесiнi динамикасын анытайтын нерлым opтa ым ретiндегi леуметтiк механизмнi cac рaмды блiктерiмен де зара ic-рекет етеді.

аржылы механизмнi экономика мен леуметтiк сфераа ic- peкeті былайша жзеге асырылады:

1) аржылы механизмнi рылымы мен оны p трлi блiктерiнi натылы мiндеттердi шешуге жне наты нтижеге жетуге нысаналыы арылы;

2) мемлекетте жне шаруашылы жргiзушi субъектiлерде алыптасатын жне оамны ажеттіліктерін анааттандыруа баытталатын аржылы ресурстарды млшерi арылы.

Жалпы шаруашылы механизмi сияты аржылы механизмнi p трлi трыдан арастыруа болатын oaн тн iшкi рылымы бар.

оамды шаруашылыты жеке блiмдерiнi ерекшелiктерiне арай жне аржылы атынастарды сфеpалары мен буындары блiнуiнi негiзiнде аржылы механизм мемлекет аржысыны механизмі, шаруашылы жргiзушi субъектiлердi аржылы механизмi, саты механuзмі болып блінеді. з кезегiнде, бл сфераларды райсысы жеке рылымды буындарды амтиды. Мысалы, мемлекет аржысыны механизмi бюджеттік механизм, бюджеттен тыс орлар механизмі, мемлекеттік кредит механизмі болып блiнедi. Бюджеттiк механизм республикалы бюджетті механизмі мен жергiлiктi бюджеттердi механизмінен трады. аржылы механизмні, шаруашылы жргiзушi субъектiлердi аржылы механизмiнi рылымына: аржы дiстерi, аржылы тталар, ыты, нормативтiк жне апаратты амтамасыз ету кiредi. Ауматы блiнicке сйкес республиканы, билiктi жергiлiктi органдарыны аржылы механизмi деп блуге болады.

аржылы механизмнi рылымында мынадай функциялы буындарды бледi:

1) аржылы ресурстарды жмылдыру;

2) аржыландыру;

3) реттеу;

4) ынталандыру.

аржылы механизмдi йымды - басару аспектiде де apaya болады. Бл шiн оны буындары ретiнде аныталатын жйелi талдауды осалы жйесi, блогы, элементi сияты ымдарын пайдаланан орынды (2.2 сызбаны араыз).