Кесте. Бейрезиденттерді табыстары бойынша тлем кзінен салы салу млшерлемелері
баамы бойынша оны тлеу жргізілген ай аяталаннан кейін кнтізбелік жиырма бес кннен кешіктірмей;
2) есебіне жазылан, біра шегерімге жатызылан кезде тленбеген табыс сомасы бойынша – бейрезидентті шегерім-ге жатызылан табыстары есепті салы кезеіні отыз бірінші желтосанындаы валюта айырбастауды рыноктык баамы бойынша корпоративтік табыс салыы бойынша малмдаманы табыс ету шін белгіленген мерзімнен кейінгі кнтізбелік он кннен кешіктірмей аударуа тиіс;
3) алдын ала тленген тлем бойынша табысты есептеу кніндегі валюта айырбастауды рыноктык баамы бойынша бейрезидентті табысы есебіне жазылан ай аяталаннан кейін кнтізбелік жиырма бес кннен кешіктірмей аударуа тиіс.
Тлем кзінен табыс салыыны сомасын заи тла-бейре-зидендті табыстарынан бюджетке аударуды салы агенті зі ор-наласан жер бойынша жзеге асырады.
азастан Республикасында ызметін траты мекеме арылы жзеге асыратын заи тла-бейрезиденттерді табыстарына са-лы салуды зіндік тртібі бар.
азастан Республикасында траты мекеме арылы ызметін жзеге асыратын заи тла-бейрезидентті салы салынатын табысын анытау, корпоративтік табыс салыын есптеу мен тлеу тртібі резиденттерге олданылатына сас жргізіледі.
Заи тла-бейрезидентті табыстарына траты мекемені ызметіне байланысты табыстарды барлы трлері жатады. Шегерімге жатызылмайтын шыыстарды оспаанда, траты мекеме арылы азастан Республикасындаы ызметтен тсе-тін табыстарды алумен тікелей байланысты шыыстар оларды азастан Республикасында немесе одан тысары жерлерде жмсаланына арамастан шегерімге жатады.
Заи тла-бейрезиденттерді траты мекемеге:
1) осы заи тла-бейрезидендті меншігін немесе зияткерлік меншігін пайдалананы немесе пайдалану ыын бергені шін тленетін роялти, аламаылар, алымдар жне баса тлемдер;
2) заи тла-бейрезидентті зіні траты мекемесіне крсеткен ызметтері шін табыстар;
3) осы заи тла-бейрезидентті зіні траты мекемесіне берген арыздары бойынша сыйаылар;
4) заи тла-резидентті азастан Республикасындаы траты мекеме арылы ызметінен табыстар алуымен байланысты емес шыыстар;
5) жатпен расталмаан шыыстар;
6) заи тла-резидентті азастан Республикасыны аумаынан тысары жерлерде жмсалан басару жне жалпы кімшілік шыыстары ретінде табыс етілген соманы траты мекемеден шегерімге жатызуа ы жо.
Заи тла-бейрезидентті траты мекеме арылы азастан Республикасындаы ызметінен тсетін таза табысына* 15 пайызды млшерлеме бойынша корпоративтік табыс салыы салынады.
Заи тла-бейрезидент траты мекеме арылы ызметінен тсетін таза табысына корпоративтік табыс салыын тлеуді корпоративтік табыс салыы бойынша малмдаманы табыс ету шін белгіленген мерзімнен кейінгі кнтізбелік он кн ішінде жргізуге міндетті.
Жеке тла-бейрезиденттерді табыстарына салы салу тр-тібі бойынша осы тланы салы занамасында айындалан
табыстарына тлем кзінен табыс салыыны млшерлемелері бойынша тлем кзінен табыс салыы салыты шегерімдер жзеге асырылмай салынады.
Тлем кзінен табыс салыын салы агенті табысты тлеуді нысаны мен орнына арамастан жеке тла-бейрезидент табыс-ты тлеу кезінде стайды жне салы сомасын бюджетке аудару-ды ол зіні орналасан жері бойынша жзеге асырады.
азастан Республикасында ызметін траты мекеме арылы жзеге асыратын заи тла-бейрезидент заи тла-бейрезиде-нтті табыстарынан тлем кзінен табыс салыыны сомаларын бюджетке аударуды траты мекеме орналасан жер бойынша жргізеді.
Шетелдік заи жне жеке тлалара салык салуа атысты халыаралы келісімшарттар бойынша арнаулы аидалар олданылады.
___________________________
* Есептелген корпоративтік табыс салыыны сомасы алып тасталан табыстар мен шыыстар сомасына,сондай-а ауыстырылатын залалдар сомасына азайтылан салы са-лынатын табыс таза табыс деп танылады. Таза табыса корпоративтік табыс салыыны есептелген салы сомасы корпоративтік табыс салыы бойынша малмдамада крсеті-леді.
азастан Республикасы тараптарды бірі болып табылатын, ос салы салуды болызбау жне табыса немесе млікке (капитала) салы салудан жалтарынуды жолын кесу туралы халыаралы келісімшартты аидалары осындай келісімшарт жасасан мемлекеттерді біреуіні немесе екеуіні де резиденті болып табылатын тлалара олданылады.
Егер азастан Республикасында ызметін траты мекеме аркылы жзеге асыратын заи тла-бейрезидентті салы салынатын табысын анытау кезінде оны азастан Республикасындаы, сондай-а одан тысары жерлердегі осындай салы салынатын табысты алу масатында шеккен басару жне жалпыкімшілік шыыстарын шегеруге халыаралы келісімшартты аидаларымен жол берілген жадайда, онда мндай шыыстарды сомасы мынадай дістерді бірі бойынша аныталады:
1) шыыстарды барабар блу дісі бойынша;
2) шыыстарды шегерімге тура (тікелей) жатызу дісі бойынша.
Бл ретте заи тла-бейрезидентте резиденттігін растайтын жаты болан кезде крсетілген шыыстарды шегерімге жол беріледі.
Заи тла-бейрезидент басару жне жалпы кімшілік шыыстарын шегерімге жатызуды аталан дістеріні бірін зіні тадауы бойынша олданады.
Халыаралы келісімшарттар бойынша салы салуа арай мынадай тртіптер белгіленеді:
1) халыаралы келісімшартты бейрезидентті азастан Республика-сындаы кздерден алан табыстарына салы салудан толы немесе ішінара босатуа атысты олдану тртібі.
2) халыаралы келісімшартты халыаралы тасымалдарда траты мекеме арылы бейрезидентті клік ызметінен тскен табыстарына салы салудан босатуа атысты олдану тртібі;
3) халыаралы келісімшартты бейрезидендті траты мекеме арылы азастан Республикасында ызметінен тскен таза табыса салы салудан ішінара босатуды олдануа атысты олдану тртібі;
4) халыаралы шартты салы агенттері болып табылмайтын тлалардан жеке тла-бейрезидентті алан табыстарына салы салудан босатуа атысты олдану тртібі;
5) бейрезидендті табыстарынан табыс салыын бюджетке немесе шартты банктік салыма аудару тртібі;
6) бюджеттен немесе шартты банктік салымнан табыс салыын айтару тртібі;
7) табыс салыынан шартты банктік салымнан бюджетке аудару тртібі:
Салы тлеуші резидент азастаннан тысары жерлердегі кздерден алан табыстарын салы малмдамасында бейнелеп крсетуі тиіс.
Резидендті сырты экономикалы ызметтен тсетін табыстарына салы салуды біратар ерекшеліктері бар.
азастан Республикасынан тысары жерлердегі кздерінен алынан табыстары деп тленген жеріне арамастан азастан Республикасындаы кздерден алынан табыстар болып табылмайтын табыстарды барлы трлері танылады.
Салы тлеуші-резидент табыс соны ішінде азастан Республикасынан тысары жерлердегі кздерден табыс алумен байланысты шыыстарды белгіленген тртіппен шегерімдерге жатызады. Резидент-салы тлеуші зіні шет мемлекетте орналасан траты мекемесіне азастан Республикасында да,одан тысары жерлерде де шеккен, траты мекеме арылы азастан Республикасынан тысары жерлрдегі кздерден табыс алумен байланысты шыыстарды осындай шет мемлекет занамасыны ережелеріне сйкес шегерімге жатызады.
Шет мемлекетті салы занамасыны аидаларына сйкес траты мекеме арылы азастан Республикасынан тысары жердегі кздерден табыстар алуа байланысты азастан Республикасында да, оны тысары жерінде де шеккен шыыстарды шет мемлекетте орналасан салы тлеуші - резидент зіні траты мекемесіне шегерілімге жатызады.
Заи тла-резидентті шет мемлекеттегі траты мекемесіні салы салынатын табысын анытау кезінде мндай шет мемлекетті салы занамасыны немесе халыаралы келісімшартты аидаларына сйкес осындай салы салынатын табысты алу масаттарында азастан Республикасында да, одан тысары жерлерде де шеккен басару жне жалпыкімшілік шыыстарды шегерім жасауа жол беріледі.
Табыстара салынатын, азастан Республикасынан тысары жерлер де тленген салытарды немесе салы тлеуші-резидентті азастан Республикасынан тысары жерлердегі кздерден алан табыстарынан табыс салыыны бірдей тріні сомалары азастан Республикасында корпоративтік немесе жеке табыс салыын тлеу кезінде салыты тленгендігін растайтын жат болан жадайда есепке жатызылады.
Егер резидентке салы салуда жеілдігі бар мемлекетте орналаскан жне (немесе) тіркелген заи тла-бейрезидентті жарылы капиталыны 10 жне одан да кп пайызы тікелей немесе жанама трде тиесілі болса немесе ол осы зани тла-бейрезидентті дауыс беретін акцияларыны 10 жне одан да кп пайызына тікелей немесе жанама трде ие болса, онда зани тла-бейре-зидентті осындай зани тла-бейрезидентті жарылы капиталына атысу лесіне негізделе отырып айкындалатын пайдасыны бір блігі резидентті азастан Республикасында салы салынатын табысына енгізіледі. Осы ереже атысу лесі тікелей немесе жанама трде 10 жне одан да кп пайызды крайтын, заи тла крмайтын ксіпкерлік кызметті йымдастырудын баса нысандарына резидентті атысуына да олданылады.
Салы салуда жеілдігі бар мемлекеттегі жне (немесе) тіркелген пайдасыны бір блігі азакстан Республикасы резидентіні салы салынатын табысына осылатын заи тла-бейрезидент пайдасыны жалпы сомасы, бейрезидентті аржылы есепттемесімен расталуа тиіс.
Резидент азастан Республикасы халыаралы келісімшарт жасасан шет мемлекеттегі кздерден табыстар алан жадайда, тиісті халыаралы келісімшартты талаптарын орындаан кезде резидент шет мемлекетте мндай табыстара салы салудан босатылу немесе темендетілген салы млшерлемесін олдану масатында крсетілген мемлекетте осындай халыаралы келісімшартты ережелерін олдануа ылы.
Жанама салытар
Жанама салытар – мемлекетті фискалды мдделерін біл-діреді жне жоарыда атап ткеніміздей, бааа немесе тарифке стеме трінде белгіленген салытар, олар салы тлеушілерді табыстарына немесе млкіне тікелей байланысты емес. Оларды саналы пайдалану баа белгілеу дерісіне отайлы ыпал жасауы жне ттыну рылымына сер етуі ммкін. Бдан баса, салы тлеушілер шін табыстара тура салы салуды суінен грі оларды шыыстарына салы салуды суі жасыра. Сонымен бірге ттыну салытары болып табылатын акциздерді, сатудан алынатын салыты, осылан н салыын пайдалануды кбі-рек артышылыы болады, йткені, олардан жалтарыну иыны-ра; олармен экономикалы бзушылы аз байланысты; олар е-бекке деген ынталандырмаларды аз ысартады; тапшылыты жотыы жадайында, ауыстырушы тауара да тапшылыты жотыын оса олар ттынушыа тадау ыын сатап алады; салытарды жасырымдылыын амтамасыз етеді жне т.с.с.
Жанама салытардан тсетін тсімдер мемлекеттік бюджетті кірістерінде (кедендік тлемдермен бірге) 27,4 % - ды (2008 ж.) райды.
Алайда ттыну салыы суіні кемшіліктері де бар, бл кем-шіліктерге оларды инфляциялы жне регрессивтік сипатын жатызуа болады. Біра бл салытарды о нтижесі оларды теріс серін жауып кетеді. Егер баа есетін болса, сонымен бірге бюджет шыыстары да сетін болса, онда бл салытардан тсе-тін тсімдер бааны суімен кбейетін болады. Бл леуметтік бадарламаларды іске асыруа аражаттар алуа ммкіндік бере-ді. Бюджет жйесіне инфляцияа арсы автоматты механизм кі-ріктірілетін болды.
Салы салу жйесіне орта задылыты болатынын есте с-тау ажет: экономиканы дадарысы жадайында, тралаушы-лыта – ндірістегі, саудадаы жне экономиканы баса сектор-ларындаы тоырауда – салы салуды ттыныса объективті айта бадарлау болады. Осы кезде мемлекетті шыыстары мндай жадайда ысармайды, тіпті кейде халыты жмыспен амтылуыны тмендеуіні нтижесінде оны леуметтік олдауды кеейту, экономиканы рылымын айта руа, оны тіршілікті амтамасыз ететін салаларын олдауа жмсалатын шыыстарды жне баса кезек кттірмейтін шыыстарды арттыру ажеттілігінен кбейеді. Сондытан салы ауыртпалыын кп ттынатындара ауыстыруды ажеттігі пайда болады. Блгіштік дерістегі белгілі бір теестіруге жанама салытарды зіндік леуметтік баыттылыы осында крінеді. лемдік тжірибе мндай практиканы олдап отырады.
Жанама салытарды ішіндегі е маыздысы 1992 жылы ен-гізілген осылан н салыы (С)болып табылады. Салы тлеуші мемлекетке оны тлеу нтижесінде шеккен шыысыны орнын бааны ктеру жолымен толытырады жне салыты т-леуді сатып алушыа аударады. Салы салу объектіматериалды шыындарсыз ндірілген нім (амортизациясы бар таза нім) бо-лып саналатын осылан н болып табылады: осылан німге кешенді шыыстар, мысалы, жарнамаа жмсалатын жне баса біратар шыындар кіріктірілуі ммкін.
Бл салыты артышылыы мынада: біріншіден, ол жаа н жасалынан орын бойынша са-лы тлеушілерді лкен тобынан алынады; екіншіден, тлеуші-лер шін де есептеуді салыстырмалы арапайымдылыымен ерекшеленеді жне шіншіден, бааларды згеруіне, тлеушіні аржылы ахуалына, инфляция дегейіне арамастан мемлекет бюджетіні кірістерін алыптастыруды сенімді жне траты базасын амтамасыз етеді. С азіргі кезде азастан Респуб-ликасыны бюджет кірістеріні аса маызды кздеріні бірі бо-лып саналады. 2008 жылы мемлекеттік бюджет кірістеріні жал-пы сомасында бл тлемні лес салмаы 15,9 % -ды,ал жалпы салыты тсімдерде 22,7% -ды рады.
«осылан н» материалды шыындарсыз нім (амортиза-циялы аударымдары бар таза нім) болып табылады; осылан німге кешенді шыыстар, мысалы,жарнама шыындары жне біратар баса шыындар (ссуда (несие) капиталы шін пайыз-дар,рента,кейбір салытар) кіріктірілуі ммкін.Салы тлеуші мемлекетке оны тлеу нтижесінде шеккен залалдарды орнын бааларды ктеру жолымен толтырады жне салыты тлеуді са-тып алушыа ауыстырады.
азастан Республикасында С бойынша тіркеу есебіне тр-ан мына тлалар: дара ксіпкерлер; мемлекеттік мекемелерді коспаанда, заи тла-резиденттер; ызметін азастан Республикасында филиал, кілдік арылы жзеге асыратын бейрезиденттер; сенімгерлікпен басару рылтайшыларымен не сенімгерлікпен басару туындайтын зге жадайларда пайда алушылармен сенімгерлікпен басару келісімшарттары бойынша тауарларды, жмыстарды, ызметтерді ткізу бойынша айналымды жзеге асыратын сенімгерлікпен басарушылар; азастан Республикасыны кеден занамасына сйкес азастан Республикасы аумаына тауарларды импорттайтын тлалар С-ты тлеушілер болып табылады.
Салы занамасына сйкес салы салынатын айналым жне салы салынатын импорт С салынатын объектілер болып та-былады.азастан Республикасында тауарларды, жмыстарды, ызметтерді ткізу бойынша,азастан Республикасында С-ты тлеуші болып табылмайтын жне ызметін филиал, кілдік арылы жзеге асырмайтын бейрезиденттен жмыстарды,ыз-меттерді сатып алу бойынша С-ты тлеуші жасайтын айна-лым салы салынатын айналым болып табылады, оан Салыты кодекске сйкес осылан н салыынан босатылан жне ткізу орны азастан Республикасынан тысары жерлердегі айналым осылмайды.
Тауарларды ткізу бойынша айналым:
1) тауара меншік ыын беруді,соны ішінде тауарды са-туды, тауарды тиеп-жнелтуді, тауар экспортын, тауарды теусіз беруді, жмыс берушіні тауарды жмыскерге жалаы есебінен беруін; мліктік кешен ретінде ксіпорынды ттастай сатуды;
2) тауарды бліп-бліп тлеу шартымен тиеп-жнелтуді;
3) млікті аржылы лизингке беруді;
4) тауарды комиссиялы келісімшарттар бойынша тиеп- жнелтуді;
5) кепіл берушіні кепілге берілген млікті (тауарды) борышты тленбеуі жадайында беруін;
6) брын экспорт режімінде шыарылан тауарды кері импорт режімінде айтаруды білдіреді.
Жмыстарды, ызметтерді ткізу бойынша айналым кез келген жмыстарды орындауды немесе ызмет крсетуді, соны ішінде оларды теусіз орындалуын, сондай-а тауарды ткізуден ерекшеленетін, сыйаы шін кез келген ызметті білдіреді.
Салы салынбайтын айналым тауарларды, жмыстарды, ызметтерді ткізу бойынша С-тан босатылан, ткізу орны азастан Республикасы емес айналым болып табылады.
Салы салынатын айналым млшері, оан осылан н салыын коспай, мміле жасаан тараптар олданатын баалар мен тарифтерді негізге ала отырып, ткізілетін тауарлар (жмыстар, ызметтер крсету) ны негізінде аныталады. ткізілген тауарларды (жмыстарды, ызметтерді) ны андай бір згеріске тскен жадайда, салы салынатын айналым млшері тиісті трде тзетіледі.
азастан Республикасы кеден занамасына сйкес малм-дамалануа жататын, азастан аумаына келінетін немесе келінген тауарлар осылан н салыынан босатыландарын оспаанда, салы салынатын импорт болып табылады. Салы салынатын импорт млшеріне кеден занамасына сйкес ай-ындалатын импортталатын тауарды кедендік ны, сондай-а импорта осылан н салыын оспаанда, азастан Респуб-ликасына тауарлар импорты кезіндегі салы жне бюджетке тленетін баса міндетті тлемдер сомалары кіреді.
С бойынша есепке алуа ою салы кезеі ішінде тауарлар-ды (жмыстарды, ызметтерді) ткізу бойынша айналым белгілі бір минимума жеткенде (30 мы АЕ) жзеге асырылады.
С-ты тлеуші тауарларды (жмыстарды, ызметтерді) т-кізу бойынша айналымдарды жзеге асыру кезінде крсетілген тауарларды (жмыстарды, ызметтерді) алушыа шот-фактура ресімдеуі міндетті, онда салы салынатын айналымдар бойынша С сомасы; салытан босатылан айналымдар бойынша – «С-сыз» белгісі крсетіледі.
осылан н салыы – кп дркінді, тауарды ндіру мен т-кізуді рбір сатысында ндіріп алынатын салы, ол зіне тауар озалысыны ткен стадияларындаы барлы алынымдарды о-сып алады, біра мемлекетке тек осы тауарды ндірушісі тауар-ды ндіру мен ткізу стадиясында алынан осылан н салыы тседі. Сонымен бірге салыты ндіріп алу механизмі баа -рамында салыты тізбектік жне траты жинаталуы есебінен бааларды суі нтиже бермейді: баа бір дркінді салы салу кезіндегідей седі. Бл ретте ксіпкерлерді салы жйесі алдын-даы тендігі пайда болады, тпкілікті ттынушыа баа ысымы азаяды.
Бюджетке тленуге жататын салы сомасын есептеу кезінде тауарларды (жмыстарды, ызметтерді) алушыны негізгі рал-дарды, материалды емес жне биологиялы активтерді, жылжымайтын млікке инвестицияларды, жмыстарды жне ызметтерді оса, егер олар салы салынатын айналым масаттарында пайдаланылса немесе пайдаланылатын болса, алынан тауарлар шін тлеуге жататын С сомаларын есепке жатызуа ыы бар. Сондытан салы салынатын айналым бойынша бюджетке тлеуге жататын С сомасы салы сомасы мен есепке жатызылатын салы сомасы арасындаы айырма ретінде аныталады.
С бойынша есепке жатызу йлесімді немесе бліністік діс бойынша жргізіледі.
ш ксіпорындаы айта ндіру німіні тізбектік озалысы кезіндегі 12 пайызды млшерлемедегі С-ты іс-рекет механизміні сызбасын мына санды мысалдан баылап отыруа болады (цифрлар жинаталан).
осылан н салыы бойынша есепке жатызу механизмі 12.5 сызбада крсетілген.