Меншікке салынатын салытар

Меншікке салынатын салытар рынокты экономика жа-дайларында мемлекет иелігінен алу шін жне жекешелендіру дерісіні дамуына арай меншіктік атынастардаы натылы згерістермен байланысты едуір орын алады. Меншікке салы-натын салытара жер салыы, млік салыы, клік ралдары салыы жатады. Меншікке салынатын салытар негізінен жергі-лікті бюджеттерге есептеледі.

Салытарды млшерлемелері меншікті табыстылыы бой-ынша емес, сырты белгілер – меншікті млшерлері бойынша белгіленетіндіктен фискалды масаттан баса салытарды меншікті пайдалануды тиімділігін ктермелеу масаты бар.

Меншікке салынатын салытар оам алдындаы салыты жауапкершілікті біркелкі етіп блуге ммкіндік береді. Мны сіресе жер салыына, млік салыына атысы бар.

Жер салыы1992 жылы енгізілді. Жер салыын енгізу мына-дай масаттарды кздейді: экономикалы дістермен жерді тым-ды пайдалану жне жерге орналастыру, жерді нарлыын арттыру, оны орау жніндегі шараларды жргізу шін, сонымен бірге ауматы леуметтік-мдени дамуы шін бюджет кірістерін алыптастыру. Жер салыын тлеу барлы жер иелері, жер пайдаланушылар, соны ішінде жалгерлер мен жер иелері шін (біратар жадайларды оспаанда) міндетті болады. Алайда мемлеттік бюджетте бл салы тлемдеріні лесі кп емес – 0,3 %-а жуы.

Салы салу масаттарында барлы жерлер оларды нысаналы арналымы мен тиістілігіне арай мынадай санаттара блінеді: ауыл шаруашылыы масатындаы жерлер; елді мекендер жер-лері; нерксіп, клік, байланыс, ораныс жне зге ауыл ша-руашылыы емес масаттаы жерлер; ерекше оралатын табии ауматар жерлері, сауытыру, рекреациялы жне тарихи-мдени масаттаы жерлер; орман орыны жне су орыны жерлері; босалы орлар жерлері.

Жерді андай да болсын саната тиесілігі азастан Респуб-ликасыны жер занамасында белгіленеді.Елді мекендер жерлері салы салу масаты шін мынадай екі топа блінген:

трын й оры, соны ішінде оларды жанындаы крылыс-тар мен имараттар орналасан жерлерді оспаанда, елді мекен-дер жерлері;

трын й оры, соны ішінде оны жанындаы рылыстар мен имараттар орналасан жерлер.

Ерекше оралатын табии ауматарды,орман жне су ор-ларыны жерлері,сондай-а босалы жерлер салы салуа жат-пайды. Аталан жерлер (босалы жерлерді оспаанда) траты жер пайдалануа немесе бастапы теусіз уаытша жер пайда-лануа берілген жадайда,олар салы занамасында белгіленген тртіппен салы салуа жатады.

Жер салыыны млшері жер иеленушілер мен жер пайдала-нушыларды шаруашылы ызметіні нтижелеріне байланысты болмайды.

Жер салыы меншік ыын, траты жер пайдалану ы-ын, теусіз уаытша жер пайдалану ыын куландыратын жаттар жне жер ресурстарын басару жніндегі укілетті мемлекеттік орган р жылды 1 атарындаы жадай бойынша берген жерлерді мемлекеттік санды жне сапалы есебіні деректері негізінде есептеледі.

Жекеменшік ыындаы, траты жер пайдалану ыын-даы жне бастапы теусіз уаытша жер пайдалану ыын-даы салы салу объектілері бар заи жне жеке тлалар жер салыын тлеушілер, жер учаскесі (жер учаскесіне орта лестік меншік кезінде жер лесі) салы салу объекті болып та-былады. Мыналар: біратар мемлекеттік мекемелер мен ксіпо-рындар; шаруа немесе фермер ожалытары шін арнаулы салы режімі колданылатын ызметте пайдаланылатын жер учаскелері бойынша бірыай жер салыын тлеушілер; лы Отан соысы-на атысушылар мен солара теестірілген адамдар; кп балалы аналар (трын й оры алып жатан учаскелері бойынша), блек тратын зейнеткерлер, діни бірлестіктер жне басалары жер салыын тлеуден босатылады.

Елді мекендерді орта пайдалануындаы жер учаскелері мен орта пайдаланудаы мемлекеттік автомобиль жолдарыны желісі алып жатан жер учаскелері салы салу объекті болып та-былмайды. Ерекше оралатын орман, су орларыны жерлері, осалы жерлер салы салуа жатпайды.

Жер салыын айындау шін жер учаскесіні алаы салы базасы болып табылады.

Салы млшерлемелері жерді сапасына, тран орнына, су-мен амтамасыз етілуіне арай , топыра сапасы бойынша са-раланан жне жер алаыны бір лшеміне – гектара, шаршы метрге белгіленген.

Жерлерге салынатын базалы салы млшерлемелері салы занамасымен белгіленеді. Е жоары млшерлемелер елді мекендерді жерлеріне белгіленеді; бл млшерлемелер аланы бір шаршы метріне белгіленген жне елді мекендерді трлері бойынша: елді мекендерді жеріне, трын й орыны жеріне, соны ішінде оны іргесіндегі крылыстар мен имараттар алып жатан жерлерге сараланан.

Е тменгі млшерлемелер шлейтті, шлді, тау бктеріндегі жне таулы ірлердегі суарылмайтын жерлерге белгіленеді.

Жеке талара ора-опсы салынан жерді оса аланда,зін-дік (осалы) й шаруашылыын,бабанды жне саяжай ры-лысын жргізу шін берілген ауыл шаруашылыы масатында-ы жерлерге базалы салы млшерлемелері мынадай млшерде белгіленген:

1) алаы 0,50 гектара деін оса аланда – 0,01 гектар шін 20 теге;

2) алаы 0,50 гектардан асатын алаа – 0,01 гектар шін 100 теге.

Ауыл шаруашылыы, нерксіптік жне баса салалы ма-саттаы жерлерге млшерлемелер аланы бір гектарына есеп-теліп бонитет (сапа) балына бара бар трде жер салыыны ба-залы млшерлемелері 1 ден 100 бала жне одан жоары болып белгіленген.

Елді мекендер трлері жне учаскелерді млшерлері бойын-ша сараланан й іргесіндегі жер учаскелеріне жекелеген базалы млшерлемелер белгіленген.

Жергілікті кілді органдарды жер занамасына сйкес жер салыыны базалы млшерлемелеріні 50 пайызынан аспайтындай етіп тзетуге,яни тмендетуге немесе жоарылатуа ыы бар. Бл ретте жекелеген салы тлеушілер шін жер салыыны млшерлемелерін жеке-дара тмендетуге немесе жоырылатуа тыйым салынады.

ызметті игіліктік жне леуметтік сипатындаы тлеуші-лері санаттарыны біратары салыты есептеген кезде базалы млшерлемелерге 0,1 коэффициентті олданады.Сонымен бірге жер салыын тлеушілер жер учаскесін немесе оны бір блігін жала зге негіздерде пайдалануа беру немесе коммер-циялы масаттарда пайдалану негізінде салыты 0,1 коэфицент-ті олданбай есептейді.

Коммерциялы масаттарда (автотратар, автомобильдерге май ю станциялары, рыноктар,казино) пайданылатын жерлерге ( трын й орын оспаанда) елді мекендер жерлеріне белгіленген базалы млшерлемелер бойынша он есе лайтылан салы салуа жатады.

Салы кезеінде мгедектер саны жмыскерлерді жалпы са-ныны кемінде 51 пайызын райтын жне мгедектерді ебе-гіне аы тлеу жніндегі шыыстар ебекке аы тлеу бойынша жалплы шыыстарды кемінде 51 пайызын райтын леуметтік салада ызметін жзеге асыратын йымдар салыты есептеу ке-зінде тиісті млшерлемелерге 0 коэффициентін олданады.

Арнаулы экономикалы айматар аумаында орналасан жне салы занамасында крсетілген ызмет трлерін жзеге асыру кезінде пайдаланылатын салы салу объектілері бойынша жер салыын есептеу кезінде тиісті млшерлемелерге 0 коэффициенті олданылады.

Салыты есептеу рбір жер учаскесі бойынша жеке салы ба-засына тиісті салы млшерлемесін олдану арылы жргізіледі. Заи тлалар жер салыыны сомаларын салы базасына тиісті салы млшерлемелерін олдану арылы дербес есептейді. ор-аныс ажеті шін берілген жерлерге салынатын салыты алу тртібін кімет белгілейді.

Бюджетке жер салыын тлеу жер учаскесіні орналасан же-рі бойынша жргізіледі.

Жеке тлалар (з ызметінде пайдаланылатын жер учаскеле-рі бойынша – дара ксіпкерлерді,жекеше нотариустарды, адвокаттарды оспаанда) тлеуге жататын жер салыын есептеуді салы органдары тиісті салы млшерлемелері мен салы базасын негізге ала отырып 1 тамыздан кешіктірмей жргізеді жне бюджетке жер салыын аымдаы жылды 1 азанынан кешіктірмей тлейді. Заи тлаларды аымдаы тлемдеріні сомасы аымдаы жылда трт рет те лестермен тленуге жатады.

Млік салыытура наты салыа жатады, оны млшері млікті табыстылыына емес, тлеушілер млкіні нына байланысты болады. Салы млік иелеріне оны тиімді иеленуге трткі болады.

Млік салыы оны біршама екі дербес трін кіріктіреді: заи тлалар мен дара ксіпкерлерге салынатын млік салыы жне жеке тлаларды млік салыы.

Бірінші жадайда азастан Республикасы аумаында меншік, шаруашылы жргізу немесе оралымды басару ыында салы объекті бар заи тлалар, азастан Республикасы аума-ында меншік ыында салы салу объекті бар дара ксіпкерлер, концессия келісімшартына сйкес концессия объекті болып табылатын салы салу объектін иеленуге,пайдалануа ыы бар концессионер млік салыын тлеушілер болып табылады. Салы занамасында белгіленген ытарда салы салу объектілері бар заи тланы шешімі бойынша оны рлымды блімшелері дербес салы тлеушілер ретінде арастырылады.

Жекелеген жадайларда млік салыын тлеушілер Салыты колдексте белгіленген тртіппен аныталады. Меншік иесі салы салу объектілерін сенімгерлікпен басаруа берген кезде меншік иесімен келісім бойынша салы тлеуші сенімгерлік басарушы болуы ммкін.

Бл ретте сенімгерлік басарушыны немесе жала алушыны салы тлеуі салы салу объекті меншік иесіні есепті кезе шін салыты міндеттемесін орындауы болып тыбылады.

Егер салы салу объекті пайлы инвестициялы ор активтеріні рамына кіретін салы салу объектілерін оспаанда,бірнеше тланы орта лестік меншігінде болса, осы тлаларды райсысы салы тлеуші деп танылады.

Бірлескен орта меншіктегі салы салу объектілері бойынша осы салы салу объектілеріні меншік иелеріні бірі оларды арасындаы келісім бойынша салы тлеуші бола алады.

аржылы лизингке берілген объектілер бойынша лизинг алушы салы тлеуші болып табылады.

Пайлы инвестициялы ор активтеріні рамына кіретін салы салу объектілері бойынша осы орды басарушы компаниясы салы тлеуші болып табылады.

Мыналар млік салыын тлеушілер болып табылмайды:

1) з ауыл шаруашылыы німдерін ндіру, сатау жне деу дерісінде тікелей пайдаланылатын,меншік ыында бар салы салу объектілері бойынша бірыай жер салыын тлеушілер.

з ауыл шаруашылыы німдерін ндіру, сатау жне деу дерісінде тікелей пайдаланылатын салы салу объектілері бойынша бірыай жер салыын тлеушілер млік салыын осы блімде белгіленген тртіппен тлейді:

2) мемлекеттік мекемелер;

3) укілетті мемлекеттік органыны ылмысты жазаларды атару сферасындаы тзеу мекемелеріні мемлекеттік ксіпорындары;

4) діни бірлестіктер.

Ескерту: 3) тармашада аталан заи тлалар пайдалануа немесе жала берілген салы салу объектілері бойынша салы тлеуден босатылмайды.

Техникалы реттеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган белгілеген сыныптамаа сйкес осындайлара жататын жне негізгі ралдар рамында есепке алынатын имараттар, рылыстар немесе аржылы есептемені халыаралы стандарттарына жне азастан Республикасыны бухгалтерлік есеп жне аржылы есептеме туралы занамасыны талаптарына сйкес келетін жылжымайтын млікке инвестициялар, концессия шартына сйкес концессия объектілері болып табылатын имараттар, рылыстар салы салу объекті болып табылады.

Мыналар: жер салыын салу объекті ретіндегі жер; азастан Республикасы кіметіні шешімі бойынша консервацияда тран имараттар, рылыстар; орта пайдаланылатын мемлекеттік автомобиль жолдары жне олардаы жол рылыстары; аяталмаан рылыс объектілері салы салу объектілері болып табылмайды.

Бухгалтерлік есепті деректері бойынша айындалатын салы салу объектілеріні орташа жылды балансты ны заи тл-алар мен дара ксіпкерлерді салы салу объектілері бойынша салы базасы болып табылады.

Концессия объектілеріні орташа жылды балансты ны болмаан жадайда бюджетті атарылу жніндегі укілетті мемлекеттік орган белгілеген тртіппен айындалан осындай объектілерді ны салы базасы болып табылады.

Заи тлалар млік салыын салы базасыны 1,5 пайыз млшерлемесі бойынша, ал оайлатылан малмдама негізінде арнаулы салы режімін олданатын дара ксіпкерлер мен заи тлалар 0,5 пайыз млшерлемесі бойынша есептейді. Коммерциялы емес йымдар, леуметтік салада ызметін жзеге асыратын йымдар, негізгі ызмет трі кітапханалы ызмет крсету саласындаы жмыстарды орындау (ызмет крсету) болып табылатын йымдар, ылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындаы: функцияларды жзеге асы-ратын мемлекеттік ксіпорындар, мемлекеттік меншіктегі жне бюджеттік аражаттар есебінен аржыландырылатын су ойма-ларыны, су тораптарыны жне табиат орау масатындаы баса да су шаруашылыы рылыстарынын объектілері бойынша заи тлалар, ауыл шаруашылыы тауарларын ндіруші заи тлаларды жне шаруа немесе фермер ожалытарыны жерін суландыру шін пайдаланылатын гидромелиоративтік рылыс объектілері бойынша заи тлалар,ауыз сумен амту объектіле-рін пайдаланатын заи тлалар салы базасыны 0,1 пайыз млшерлемесі бойынша млік салыын есептейді. Бл заи тлалар пайдалануа немесе жала берілген салы салу объектілері бойынша оларды млік салыын есептейді жне тлейді.

Салы тлеушілер салыты есептеуді салы базасына тиісті салы млшерлемелерін олдану арылы дербес жргізеді.

Салыты аымдаы тлемдеріні сомасын, патент негізінде арнаулы салы режімін олданылатын дара ксіпкерлерді оспа-анда,салы тлеуші салы кезеіндегі 25 апаннан,25 мамыр-дан,25 тамыздан жне 25 арашадан кешіктірмей те лестермен енгізеді.

Салы тлеуші салы кезеі ішінде малмдаманы табыс ету мерзімі баалананнан кейін кнтізбелік он кннен кешіктірмей тпкілікті есеп айырысуды жргізеді жне млік салыын т-лейді.

Млікке салынатын салыты тлеуді кзі табысты млікті пайдалануды нтижесі болып табылатындыына немесе зге де дістермен алынатындыына арамастан оларды табысы болып есептеледі.

Меншік ыында салы салу объекті бар жеке тлалар же-ке тлаларды млік салыын тлеушілер болып табылады.

Егер салы салу объекті бірнеше тланы орта лестік мен-шігінде болса, осы тлаларды райсысы салы тлеуші деп танылады.

Бірлескен орта меншіктегі салы салу объектілері бойынша здеріні арасындаы келісіммен осы салы салу объекті меншік иелеріні бірі салы тлеуші болып табылады.

Жеке тлалара меншік ыымен тиесілі азастан Рес-публикасы аумаындаы трын й-жайлар, саяжай рылыста-ры, гараждар жне зге рылыстар, имараттар, й-жайлар жне аяталмаан рылыс объектілері оныстану (пайдалану) кезі-нен бастап олара млік салыын салу объекті болып табылады.

рбір жылды 1 атарындаы жадай бойынша жылжымайт-ын млікке ытарды жне олармен жасалатын ммілелерді тіркеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган белгілейтін,тиіс-ті тртіппен айындалан салы салу объектілеріні ны жеке тлалар шін трын й-жайлар,саяжай рылыстары немесе аяталан рылыс объектілері бойынша салы базасы болып та-былады.

Жеке тлаларды млік салыы салы салу объектілеріні нына арай (1 млн.тегеден 120 млн. теге жне жоары) жыл сайын 0,05%-дан 1,0%-а дейінгі млшерлеме бойынша тленеді.

Жеке тлаларды салы салу объектілері бойынша салыты есептеуді салы кезеіні 1 тамызынан кешіктірмей тиісті салы млшерлемесін салы базасына олдану арылы салы тлеуші-ні трылыты жеріне арамастан салы салу объектілеріні ор-наласан жері бойынша салы органдары жргізеді. Млік салы-ыны лесі мемлекеттік бюджет тсімдерінде 1,9 пайыза жуы орын алады.

Меншік ыында салы салу объектілері бар жеке тлалар жне меншік, шаруашылы жргізу немесе оралымды басару ккыында салы салу объектілері бар заи тлалар, оларды рылымды блімшелері клік ралдары салыынтлеушілер болып табылады. Лизинг алушы аржылы лизинг-ті келісімшарты бойынша берілген (алынан) салы салу объек-тілері бойынша клік ралдары салыын тлеуші болып табы-лады.

Мыналар: жалпы меншік ыында, зіні мшелеріне тиесілі жне зіні ауыл шаруашылыы німін ндіру,сатау жне деу дерісінде тікелей пайдаланылатын меншік ыындаы клік ралдары бойынша бірыай жер салыын тлеушілер; зіні ауыл шаруашылыы німін ндіруде пайдаланылатын мамандандырылан ауыл шаруашылыыны техникасы бойынша ауыл шаруашылыы німін ндірушілер; мемлекеттік мекемелер; лы Отан соысына атысушылар жне солара теестірілетін адамдар; мгедектер; жоары наградтармен марапатталан адамдар жне біратар субъектілер клік ралдары салыын тлеуден босатылады.

азастан Республикасында мемлекеттік тіркеуге жататын жне (немесе) есепте тран клік кралдары, тіркемелерді оспаанда, салы салу объектілері болып табылады. Жк ктергіштігі 40 тонна жне одан асатын карьерлік автосамосвалдар, мамандандырылан медициналы клік кралдары салы салу объектілері болып есептелмейді.

Салы млшерлемелері салы салу объектілеріне (клік ралдары озаышыны клеміне, жк ктергіштігіне жне трлеріне) арай айлы есептік крсеткіштермен (АЕК) белгіленген жне клік ралдарыны трлері бойынша сараланан. Бл ретте салыты есептеу шін Республикалы бюджет туралы зада белгіленген жне тиісті аржы жылыны 1 атарына олданыста болан АЕК олданылады. Пайдаланылу мерзіміне арай шу аппаратыны салы млшерлемелеріне тзету коэффициенттері олданылады. Салы тлеуші салы салу объектілерін, рбір клік ралы бойынша салы млшерлемесін негізге ала отырып, салы кезеі шін салы сомасын дербес есептейді.

Клік ралы меншік ыында, шаруашылы жргізу ыында немесе оралымды басару кыында салы кезеінен аз уаыт болан жадайда, салы сомасы клік ралы меншік ыында, шаруашылы жргізу кыында немесе оралымды басару ыында іс жзінде болан кезе шін са-лыты жылды сомасын он екіге блу жне клік ралы мен-шік ыында, шаруашылы жргізу ыында немесе оралымды басару ыында іс жзінде болан айларды санына кбейту арылы есептеледі. Салы кезеі ішінде дара ксіпкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар з ызметінде пайдаланатын салы салу объектілеріне меншік ыын, сондай-а заи тлалар салы салу объектілеріне меншік, шаруашылы жргізу немесе оралымды басару ытарын берген кезде салы сомасы белгілі бір тртіппен есептеледі. Сатып алу кезінде азастан Республикасында есепте трмаан клік ралын сатып алан кезде салы сомасы клік ралына меншік ыы, шаруашылы жргізу ыы немесе оралымды басару ыы туындаан айды бірінші кнінен бастап салы кезеіні соына дейінгі кезе шін есептеледі. Егер меншік ыында, шаруашылы жргізу ыында немесе оралымды басару кыында 1 шілдеге дейін болан клік ралдары бойынша салы занамасында згеше белгіленбесе,заи тлалар бюджетке салы тлеуді салы салу объектілеріні тіркелген жері бойынша, аымдаы тлемдерді енгізу арылы салы кезеіні 5 шілдесінен кешіктірмей жргізеді.

Алу мезетінде азастан Республикасында есепте тран клік кралына меншік ыын, шаруашылы жргізу кыын немесе оралымды басару ыын салы кезеіні 1 шілдесінен кейін алан жадайда, заи тлалар салы кезеі шін малмдаманы табыс ету мерзімі басталанан кейінгі кнтізбелік он кнінен кешіктірілмейтін мерзімде крсетілген клік ралдары бойынша салы тлеуді жргізеді. Жеке тлалар меншік ыында 1 азана дейін болан клік ралдары бойынша бюджетке салы тлеуді слы салу объектілеріні тіркелген жері бойынша салы кезеіні 1 азанынан кешіктірмей жргізеді.

Клік ралдары салыын есептеу мен тлеуге арналан са-лы кезеі кнтізбелік жыл болып табылады.

Салыты кодексте крсетілген клік ралына меншік -ыын, шаруашылы жргізу ыын немесе оралымды баса-ру ыын салы кезеіні 1 азанынан кейін алан жадайда, бюджетке салы тлеу клік кралын мемлекеттік тіркеуге дейін немесе тіркеу мезетінде жргізіледі. Жеке тлалар шін бюджетке салы тлеу мерзімі салы кезені 31 желтосанынан кешіктірілмейтін кн болып табылады.

Салыты тлеу салы салу объектіні тіркелген орны бойынша жргізіледі.

Клік ралдарын тіркеуден, айта тіркеуден немесе мемлекеттік техникалы баылаудан ткізген жадайда, жеке тлалар крсетілген рекеттерді жасаана дейін Салыты кодексте белгіленген тртіппен салыты есептейді жне бюджетке тлеуді жргізеді.

Клік ралдарыны меншік иесі атынан меншікті сенімгер-лікпен басару ыымен клік ралын иеленуші тланы к-лік ралдарына салы тлеуі клік кралы меншік иесіні осы салы кезеі шін салыты міндеттемені орындауы болып та-былады.

Салы тлеуші-заи тлалар клік ралдары салыы бойын-ша аымдаы тлемдерді есеп-исабын аымдаы салы ке-зеіні 5 шілдесінен кешіктірмей, малмдаманы есепті жылдан кейінгі жылды 31 наурызынан кешіктірмей салы салу объекті-леріні тіркелген орны бойынша салы органдарына табыс етеді.

Мемлекеттік бюджет тсімдерінде клік ралдары салыыны лесі 0,35% - ды райды.