Арнаулы салы режімдері
Арнаулы салы режімі – салы тлеушілерді жекелеген са-наттары шін бюджетпен есеп айырысуды жне салытарды жекелеген трлерін есептеу мен тлеуді, сондай-а ол бойын-ша салыты есептемені табыс етуді оайлатылан ережесін олдануды кздейтін ерекше тртіп. Арнаулы салы режімдері мынадай трлерге блінеді: зіне патент негізінде жне оайла-тылан малмдама негізінде арнаулы салы режімін кіріктіретін шаын бизнес субъектілері шін, шаруа немесе фермер кожалы-тары шін, заи тла - ауыл шаруашылыы німдерін ндіруші-лер мен селолы ттыну кооперативтері шін арнаулы салы режімдер.
Салы тлеуші жалпыа бірдей белгіленген тртіпті немесе арнаулы салы режімін тадауа ылы.
Арнаулы салы режімі шаын бизнес субъектілері шін тлем кзінен сталатын салытарды оспаанда, леуметтік салыты жне корпоративтік немесе жеке табыс салыын есептеу мен т-леуді оайлатылан тртібін белгілейді.Бюджетке баса салы-тарды жне міндетті тлемдерді есептеу, тлеу жне салыты есептемені табыс ету жалпыа бірдей белгіленген тртіппен жр-гізіледі.
азастан Республикасы аумаында жне оны шегінен тыс-ары жерлерде алынан (алынуа жататын) табыстарды барлы трлерінен тратын салы кезеі ішіндегі табыс патент немесе оайлатылан малмдама негізінде арнаулы салы режімін ол-данатын салы тлеушілер шін салы салу объекті болып та-былады.Біратар табыстардан корпоративтік немесе жеке табыс салыын есептеу мен тлеу жне олар бойынша салыты есептемені табыс ету жалпыа бірдей белгіленген тртіппен жргізіледі.
Шаын бизнес субъектілеріне арналан салыты есептеуді жалпыа бірдей белгіленген тртібі,патент негізінде, оайлатылан малмдаманегізінде жргізіледі. Аталан дістерді райсысы шін оларды олдануды шарттары ескеріледі: ызметті ара-тра сипаты, ксіпкерлік ызметті орны, сипаты, табыс млшері, ызметті жзеге асырылатын трлеріні саны, жалдамалы жмыскерлерді пайдалану жне т.б. Шаын бизнес субъектілеріне арналан арнаулы салы режімдері ызметті біратар трлеріне, атап айтанда: акцизделетін німді ндіруге, консультациялы, аржылы, бухгалтерлік ызметтерге, мнай німдерін ткізуге, шыны ыдыстарын жинауа жне абылдауа, жер ойнауын пайдалануа олданылмайды. Салыты оайлатылан малмдама негізінде есептеуді шаын бизнес субъекті салы салу тосанды табыса есепті салы кезеіне тиісті салытарды замен белгіленген млшерлемесін олдану жне саралау арылы жеке ксіпкерлер мен шаын бизнес субъектілері – заи тлалар шін дербес жргізеді; жеке (корпоративтік) табыс салыы жне леуметтік салы тріндегі салытарды бюджетке тлеу бірдей леспен есепті салы кезеінен кейінгі екінші айды 25-інен кешіктірілмейтін мерзімде жргізіледі. Патент* негізіндегі арнаулы салы режімін мынадай шарттара сай келетін: 1) жмыскерлердін ебегін пайдаланбайтын; 2) дара ксіпкерлік нысандаы ызметті жзеге асыратын; 3) салы кезеіндегі табысы республикалы бюджет туралы зада белгіленген жне тиісті аржы жылыны 1 атарында олданыста болан е тменгі жалаыны 200 еселенген млшерінен аспайтын дара ксіпкерлер олданады.
Патент нын есептеу салы салу объектіне 2 пайыз млше-ріндегі млшерлемені олдану жолымен жргізіледі.Патент -
ны:
1) патент ныны ½ блігі млшерінде – жеке табыс са-лыы;
2) «Міндетті леуметтік сатандыру туралы» азастан Республикасы заына сйкес есептелген леуметтік аударымдар-ды алып тастааннан кейінгі патент ныны ½ блігі млшерін-де леуметтік салы трінде бюджетке тленуге жатады.леу-меттік аударымдар сомасы леуметтік салы сомасынан асып тскен кезде леуметтік салы сомасы нлге те болады.
Егер наты табыс патентті олданылу мерзіміні ішінде есеп-исапта крсетілген табыс млшерінен асып тссе, дара ксіпкер бес жмыс кні ішінде асып тскен сомаа осымша есеп-исапты табыс етуге жне осы сомадан салытар тлеуге міндетті.
Аталан есеп-исапты негізінде брын берілген патентті ор-нына жаа патент беріледі.
____________________
* Патент – тлем кздерінен сталатын жеке табыс салыы мен леуметтік салыты оспаанда,жеке табыс салыы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын жат.Ол кемінде бір ай жне он екі айдан аспайтын мерзімге беріледі.
Егер патентті олданылу мерзіміні ішінде наты табыс есеп-исапта крсетілген табысты млшеріне жетпесе, дара ксіпкер азаю сомасына осымша есеп-исапты табыс етуге ылы.
Аталан жадайда арты тленген салы сомаларын айтару Салыты кодексте белгіленген тртіппен салы органы жргіз-ген хронометражды зерттеуден кейін жргізіледі.
Оайлатылан малмдама негізіндегі арнаулы салы режімін тмендегідей шарттара сай келетін шаын бизнес субъектілері олданады:
1) дара ксіпкерлер шін:
дара ксіпкерді зін оса аланда, жмыскерлерді шекті ор-
таша тізімдік саны салы кезеі ішінде жиырма бес адам болса; салы кезеі ішінде шекті табысы 10 миллион тегені раса;
2) заи тлалар шін:
жмыскерлерді шекті орташа тізімдік саны салы кезеі ішінде елу адам болса:
салы кезеі ішінде шекті табыс 25 миллион тегені раса.
Салытарды оайлатылан малмдама негізінде есептеуді салы тлеуші салы салу объектіне есепті салы кезеінде 3 пайыз млшеріндегі млшерлемені олдану арылы дербес жргізеді.
Шаруа немесе фермер ожалытарына арналан арнаулы салы режімі бірыай жер салыын тлеу негізінде бюджетпен есеп айырысуды ерекше тртібін олдана отырып жзеге асы-рылады жне ауыл шаруашылыы німін ндіру, деу жне ткізу бойынша оларды ызметіне олданылады.
Жер учаскесіні баалау ны бірыай жер салыын есептеу шін салы салу объекті болып табылады. Егістік бойынша бі-рыай жер салыы жер учаскелеріні жиынты ауданын (тана-бын) негізге ала отырып 0,1% - дан 0,5%- а деінгі млшерлеме бойынша (500 гектардан 3000 гектара дейін жне одан жоары) есептеледі.
Бірыай жер салыы жеке табыс салыын, С - ты, жер са-лыын жне (немесе)жер учаскелерін пайдалананы шін тле-маыны, клік ралдары мен млік салытарын кіріктіреді.Бл салыты тлеушілер рбір жмыскер, сондай-а шаруа немесе фермер ожалыыны басшысы мен кмелетке толан мшелері шін республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткішті 20 % млшерлемесі бойынша луметтік салы сомасын ай сайын есептеп отырады. Шаруа немесе фермер ожалыыны кмелетке толмаан мшелеріні леуметтік салыты есептеу мен тлеу жніндегі міндеттемелері олар кмелетке толан жылдан кейінгі кнтізбелік жылды басынан бастап туындайды.
леуметтік салыты есептелген сомасы «Міндетті леумет-тік сатандыру туралы» азастан Республикасыны заына сйкес есептелген леуметтік аударымдар сомасына азайтылуа жатады. леуметтік аударымдар сомасы леуметтік салы сома-сынан асып тскен кезде,леуметтік салыты сомасы нлге те болады.
Тлем кзінен сталатын бірыай жер салыын,леуметтік салыты, жеке табыс салыын,жер бетіндегі кздерді су ресурстарын пайдалананы шін тлемаыны, леуметтік аударымдарды тлеу, міндетті зейнетаы жарналарын тлеу, аудару мынадай тртіппен:
1) салы кезеіні 1 атарынан 1 азанына дейін есептелген соманы тлеу аымдаы салы кезеіні 10 арашасынан кешік-тірілмей;
2) салы кезеіні 1 азанынан 31 желтосанына дейін есеп-телген соманы тлеу есепті салы кезеінен кейінгі салы кезеіні 10 суірінен кешіктірілмей жргізіледі.
Тлем кзінен сталатын леуметтік салы пен жеке табыс салыын тлеу жер учаскелеріні орналасан жері бойынша тленеді.
Заи тла ауыл шаруашылыы німдерін ндірушілер жне селолы ттыну кооперативтері арнаулы салы режімі жерді пайдалана отырып, ауыл шаруашылыы німін ндіру, зі ндір-ген осы німді деу жне ткізу жніндегі, толы циклді (тлді сіруден бастап) мал шаруашылыы мен с шаруашылыыны (соны ішінде асыл тымды), ара шаруашылыыны німін ндіру, сондай-а ндірген осы німді деу жне ткізу бойынша ауыл шаруашылыы німдерін ндіруші заи тлаларды,селолы ттыну кооперативтеріні ызметіне ол-данылады.
Жекелеген салы трлерін жне жер учаскелерін пайдалан-аны шін тлемаыны есептеуді ерекшелігі болады. Жалпыа бірдей белгіленген тртіппен есептелген корпоративтік табыс са-лыыны,осылан н салыыны, леуметтік салыты, жер салыыны, жер учаскелерін пайдалананы шін тлемаыны, млік салыыны, клік ралдары салыыны сомалары 70 пайыза азайтуа жатады.