Ылыми-техникалы прогресті аржыландыру
Fылым мен инновациялы технологиялар азiргi лемде эко-номиканы дамытуды шешуші факторлары болып табылады. р трлі баалаулар бойынша дамыан елдерде ндіріс сіміні 70-тен 90 %-а дейінгісі инновацияларды пайдалану есебінен амтамасыз етіледі екен. Тек жаа технологиялар елге ндіріс-ті траты суін кепілдендіруі, сондай-а дниежзілік шару-ашылы байланыстар жйесіне экономиканы йлестіру интегра-циясын амтамасыз етуі ммкін.
ылыми-техникалы прогресті (ТП) аржыландыруды к-зін тадау кезедерге жне, тиісінше, ылыми-техникалы зерт-теулерге байланысты, соны ішінде: іргелі жне олданбалы ылыми зерттеулер, жобалау-конструкторлы зерттемелер, жаа техника мен технологияны, ндірісті, ебекті жне басаруды йымдастыруды дістерін енгізу.
ТП-ні аржымен амтамасыз етуді негізгі аидаттары ар-жыландыру кздеріні кптігі жне оларды масатты баыт-тылыы болуы тиіс.
Fылым жалпы рынокты атынастара бaдарлана алмaйтын ызмет сферасына жатады. Мселен, iргелi ылым тгелдей коммерциялы крите-рийлерге тсіп кетпейді, сондытан экономиканы маызды секторларын-даы технологияны революцияландыра алатын iргелi зерттеулер мен келешектегi зерттемелердi аржыландыруды мiндетiн мемлекет зiне алады. Мемлекеттiк ылыми-техникалы, инвестициялы, экологиялы, iзгiлiктiк жне зге бaдарламалар саласында келiсiлген саясат жргiзу ажет. Айт-ылaн бaдарламалар мен жобаларды бадарламаларын аржыландырy ор-талытaндырылaн аражаттар есебiнен жргiзiлyi ммкін.
Мемлекеттiк бюджет есебiнен аржыладыpуды басым-дыы жалпы мемлекеттiк маызы бар аса маызды iргелi зерттеулерге, салааралы проблемалар бойынша жмыстарa, мемлекеттiк жне халыаралы Fылыми-техннкалы бадарламалар мен жобаларды тапсырмаларына берiледi.
ылыми ызметті жне тжірибелік-конструкторлы жмыс-тарды дамыту масаттарында азастанда «ылым оры» акционерлік оамы жмыс істейді, оны жарылы капиталында мемлекетті атысуы жз пайызды райды. оам ызметіні негізгі предметі елде ылыми зерттемелерді практикалы іске асыруды амтамасыз ететін, басымды , бастамалы, туекелдік зерттелімдерді дамытуа жрдемдесу болып айындалан. азастан Республикасыны білім жне ылым министрлігіні ылым комитетіне оам акцияларыны мемлекеттік пакетіне иелік етуге жне оны пайдалануа ы берілген.
FТП-нi олданбалы жне енгiзбелiк шаралары шаруашылы есеп орларынан (орталытандырылан жне орталыmан-дырылмаан) жне банк кредuттері есебiнен аржыландырылуы тиic. Бл шаралар ндiрiс тиiмдiлiгiне тiкелей ыпал жасайтын-дытан, оны тпкiлiктi нтижелерiне сер ететiндiктен шару-ашылы жргiзушi субъектiлердi кipicтepiн FТП сферасындаы оларды ызмeтiнi тпкiлiктi нтижелерiмен тыыз байланысын амтамасыз eтeтiн икемдi салыты саясат жргiзiлуi тиiс.
FТП-нi жеделдетудi ынталандыруды маызды баыты FТП-нi басым баыттарын жзеге acыpaтын су6ъектiлер шiн маcammы субcuдuялар мен жеiлдiктi кредиттер беру, жаа техника мен технологияларды игеру жнiнде арнайы рылатын ктepiкi шыындарды инвестициялы орлары есебiнен тема-ы тлеу, жаа ымбат тратын нiмдi ттынушыларa оны игеру жылдарындa мaсатты жрдемаылаp енгiзу, негiзгi рал-жабдытарды жеделдетiлген амортизациясын олдану болып табылуы ммкін.
FТП-нi аржымен амтамасыз етудi кзi аржылы олдауды крсетуге арнaлан инновациялы орларды pecypсmaры бола алaды; бл орлар салаларда немесе ірлерде Fылыми-техникалы німді зірлеуштер мен ттынушыларды, банктердi, бас;a мдделi ксiпорындар мен йымдарды, сондай-a билiктi жергiлiктi органдарыны бюджеттік аражат-тары есебiнен рылуыммкiн.
Соы уаытта алдын ала ескерiлген шарттарда натылы ылыми зерт-теулер жргiзуге азаматтар мен заи йымдарды, соны iшiнде шетелдiк, халыаралы йымдарды да теусiз жне айтарусыз беретiн гранттары – арнаулы aшaлай жне басадай аражаттарды беру жолымен аржылан-дыруды демеушiлiк сияты кзi айын дамып келедi. Негiзiнен бл нысан масатты олданбалы зерттеулер мен енгiзбелiк жмыстарды олдау шiн олданылады. Кейін, жекеше бизнеcтi дамуына арай, бл кз iргелi зерт-теулердi аржыландырудa крнектi рл атарады.
Шаруашылыты басару opaндapы (концерндер, ассоциациялар, ак-ционерлiк oамдap, компаниялар, министрлiктер, ведомстволар) ылы-ми-зерттеу, тжiрибелік-конструкторлы жмыстарыны жне ылымды ажетсiнетiн нiмдердi жаа трлерiн игерудi арнаулы салалы жне са-лааралы бюджеттен тыс орларын рa алады.
Fылыми зерттеулердi алыпты амтамасыз ету ылыми орталытар-да кштердi бiрiктiрудi, осы масат шін аржылы ресурстарды орта-лытандыруды ажет етедi. Ipi ресурстар не шаруашылы субъектiлердi, iрлердi, егемендi мемлекеттердi аударымдары жолымен шоылан-дырылуы немесе жеткiлiктi ipi бюджеттен масатты арналым трiнде блiнуi ммкін. Жекелеген ндiрiстерде iргелi жне олданбалы ылыми зерттеулердi нтижелерiн аржыландыран кезде аражаттар блiп-блiп жiберiлуi ммкін. Жне де рынок жадайында ылыми нiм тауар болуы жне сраным мен сынымны баасы бойынша сатып алынуы тиiс. Мндай жадайда ылыми нiмдi сатып алушы шыаран шыындарды opнын толтырy шiн ылыми нтижесiн тез жне тиiмдi пайдалануа мжбр болады. Бл жадайда ылыми нім шiн есеп айырысуда кредиттi рлi apтaды, ол ылыми-техникалы зерттемелердi ндiруден алынатын тыстарды есебiнен теледi.
азастанда дамуды арнаулы институттарынан баса, оларды iшiнде аржы институттарынан Инновациялы ордан жне Экспортты кредиттер мен инвестицияларды сатандырy жнiндегi корпорациядан баса eкi сервистiк институт-технологияларды инжинирингi мен трансфертiнi орталыы жне маркетингтiк-талдамалы зерттеулердi орталыы жмыс iстейдi. Олар арылы мемлекет жоары осылан ны бар нiмдi шыаpy жнiнде жаа ндiрiс рaды, жмыс iстеп трандарын дамытады.
Инновациялы дамуды маызды рaмдac блiгi технопарктер болып табылады, йткенi олар – инновациялы инфрарылымны негiзi. Техно-парктердi негiзгi миссиясы мынада: ндiрiстiк аландар мен бизнес-ыз-меттердi инновациялы жобаларын бастамашыларa (ынтагерлерге) пай-далануа беру арылы ылыми зерттемелердi коммерциялау шiн олайлы жадайларды амтамасыз ету. лтты дегейдегi технопарктi міндеті бкiл экономикаа мулътипликациялы нтижесі болатын жйерушы салалар-ды дамыту болады, ірлiк технопарктердi жасауды масаты жекелеген ірлерді шеберiнде экономиканы барлы салаларында инновациялы ызметті ынталандырy болып табылады. лтты дегей технопарктерiнi ерекшелiгі – оны арнаулы экономикалы айма (АЭА) мртебесiнi болуы. Бл лтты технопарк аумaындa жмыс iстейтiн компанияларды айтар-лытaй салыты жне кеден преференцияларыны болатынын бiлдiредi. iрлiк технопарктердi лттытан айырмашылыы оларды ата салалы баыттылыыны болмайтындыы, олар iрдi жергiлiктi нер-ксiбiне жмыс iстейдi.