Леуметтік арналымны бюджеттен тыс орлары
Мемлекеттік бюджеттен тыс леуметтік орлар сан алуан леуметтік ажеттіліктерді анааттандыру шін масатты ашалай аражаттарды алыптастыруа жне пайдалануа арналан. Оларды рамы, баыттылыы мемлекетті жргізіп отыран леуметтік саясатымен, оам дамуыны бл кезеіндегі оны масаттарымен, сонымен бірге экономиканы ммкіндіктерімен аныталады.
азастанда аржылы атынастарды йымдастыруды бл нысанын олдануды тжірибесі жинаталан. 1995-1998 жылдар ішінде мына леуметтік бюджеттен тыс орлар жмыс істеді:
Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы оры;
леуметтік сатандыруды мемлекеттік оры;
Міндетті медициналы сатандыру оры;
Жмыспен амтамасыз етуге жрдемдесу оры;
Оларды жмыс істеуі «азастан Республикасында зейнетаымен амсыздандыру туралы», «Міндетті леуметтік сатандыру туралы», «Азаматтарды медициналы сатандыру туралы» азастан Республикасы задарымен реттеліп отырды, оларда міндетті леуметтік сатандыру аражаттары жмыс берушілерді саты жарналары мен баса тсімдерді есебінен алыптасатыны белгіленді. Жарналарды млшері «Республикалы бюджет туралы» жыл сайыны бекітілген зада белгіленіп, орлар арасында блініп отырды. Бл нормалар 1998 жыла дейін траты болды жне заи тлаларды ебекке аы тлеу орыны 30%-ын рады. Заи тла рмай ксіпкерлік ызметпен айналысатын жеке тлалар ай сайын рбір жмыскерге келетін бір айлы есептік крсеткішті млшерінде тлеп отырды.
Жарналарды тлеу бойынша мгедектерді, ебекке абілеттілігі шектелінген адамдарды, ардагерлерді йымдары шін, біратар ізгіліктік, балаларды жне баса йымдары шін жеілдіктер белгіленді.
1998 жылдан бастап зейнетаы реформасын жргізумен байланысты брыны Зейнетаы орыны – Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы орыны алыптасу жне пайдалану тртібі згерді.
Міндетті зейнетаы жарналары ксіпкерлік ызметпен айналысатын заи жне жеке тлалардан (жмыс берушілерден) табысты тлеу кзінен сталынды жне німді, жмыстарды, ызметтерді ндіруді шыындарына жатызылды. Жарналарды млшерлемесі ебекке аы тлеу орыны 15%-ы млшерінде белгіленді.
Міндетті зейнетаы жарналарынан баса мемлекеттік емес жинатаушы зейнетаы орларыны салымшылары бл орлара ебекке аы тлеу орыны 10%-ы млшерінде осымша зейнетаы жарналарын аударып отырды. Сйтіп, жаа зейнетаы жйесіні алыптасу кезеінде жарналарды жалпы нормативі ебекке аы тлеу орыны 25%-ын рады.
Жмыспен амтуа жрдемдесу оры ебекке аы тлеу орыны 2% млшерінде азастан Республикасы азаматтарыны жалаы оры жайында шетелді атысуымен жне шетелдік заи кілдікті оса, жмыс берушілерді міндетті саты жарналары есебінен алыптасты. Біратар йымдар шін жеілдіктер арастырылды.
Бл орларды алыптастыруа аударылан аражаттарды аударымдарын заи жне жеке тлалар, йымдар мен мекемелер ндіріс пен айналыс шыындарына кіріктірді жне німні, жмыстарды, ызметтерді зіндік нына жатызылады.
леуметтік арналымны орларын алыптастыруа баса кздерден аражаттар баытталды.
Міндетті леуметтік сатандыруа тленетін жарналар салы занамасына сйкес жиынты жылды табыстан шегерілетін шыыстара жатызылды, ал бюджеттік жне баса коммерциялы емес йымдар шін оларды стауа жмсалатын шыыстарды сметасында арастырылды.
леуметтік орларды бюджеттерін кімет бекітетін.
Міндетті леуметтік сатандыру орларыны уаытша бос аражаттарын инвестициялау тек мемлекеттік баалы ааздара, лтты банкті баалы ааздарына жне мемлекеттік банктерді депозитіне жіберілетін.
Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы оры мыналарды аржыландырды:
1) крсетілген ора оларды пайдасына зейнетаы жарналары тленген зейнеткерлер боландара жне зейнетаы тлемдерін алушылара берілетін мемлекеттік зейнетаыларды;
2) егер зейнетаыны млшері занамамен бекітілген е тменгі дегейден тмен болса, осымша тлемдер тріндегі леуметтік жрдемаыларды.
Халыты жмыспен амтуа жрдемдесу орыжмыссызды бойынша жрдемаыларды, жмыссыздарды айта даярлауды жне айта оытуды, мтаж азаматтарды олдау шін оамды жмыстарды йымдастыруды аржыландырды.
леуметтік сатандыру оры ебекке уаытша жарамсызды бойынша, жкті боланда жне босананда берілетін жрдемаыларды тлеуді, бала туанда жне жерлеуге берілетін біржолы жрдемаыларды, сауытыру сипатындаы ызметтерге аы тлеуді аржыландырды.
Міндетті медициналы сатандыру орыны аражаттары есебінен медициналы йымдарды немесе жекеше медициналы практикамен айналысатын адамдарды, келісімшарттарды шарттарына сйкес сатандырылушылара медициналы ызметтер крсету жніндегі шыыстар телініп отырды. ор міндетті медициналы сатандыруды базалы бадарламасыны шеберінде медициналы йымдарда немесе медициналы ызметтер крсету жнінде ормен келісімшарттар жасаспаан, жекеше медициналы практикамен айналысатын адамдарда медициналы ызметтер алан жадайда сатандырушыларды шыыстарын теп отырды.
1999 жылдан халыты леуметтік орауды аржыландыру мемлекеттік бюджет арылы леуметтік салы алуды жне бюджетке оны шоырландыру есебінен жзеге асырылды. Бдан баса, мемлекеттік емес зейнетаы жйесінде аражаттарды едуір блігі мемлекеттік емес жинатаушы зейнетаы орлары арылы барлы сатанушыларды (сатандырушыларды) міндетті зейнетаы жарналары есебінен шоырландырылып, жмсалады.
Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы оры – азастан Республикасы занамасы белгілеген тртіппен салымшыларды зейнетаы жарналарын тарту жніндегі ызметті жне алушылара зейнетаы тлемдерін жзеге асыратын, зейнетаы активтерін алыптастыру жніндегі ызметті жзеге асыратын жне оларды мемлекеттік баалы ааздара, банктерді депозиттеріне, халыаралы аржы йымдарыны баалы ааздарына инвестициялайтын заи тла.
азастанда Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы орларынан баса мемлекеттік емес жинатаушы зейнетаы орлары жмыс істейді.
Жинатаушы зейнетаы орлары ашы жне корпоративтік болуы ммкін.
Ашы жинатаушы зейнетаы орлары алушыны жмыс істейтін жне тратын жеріне арамастан салымшылардан зейнетаы жарналарын абылдауды жзеге асырады. Корпоративтік жинатаушы зейнетаы орлары осы жина-таушы зейнетаы орыны рылтайшылары мен акционерлері болып табылатын бір немесе бірнеше заи тлаларды алушы-жмыскерлері шін рылады.
Жинатаушы зейнетаы оры мен салымшыларды арасында зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт жасасылады.
Зейнетаымен амсыздандыру занамасына сйкес зейнетаымен амтамасыз ету Зейнетаы тлеу жніндегі мемлекеттік орталытан, жинатаушы зейнетаы орларынан жне саты йымдарынан жзеге асырылады.
Зейнетаы тлеу жніндегі орталы (Орталы) – мемлекеттік ксіпорын нысанында рылан, азастан Республикасында зейнетаымен амсыздандыру туралы заны талаптарындаы міндеттерді жзеге асыруа кімет укілдік берген заи тла (укілетті йым).
Орталытан зейнетаы тлемдері 1998 жылы 1 атардаы жай-кйі бойынша кемінде алты ай ебек тілі бар жеке тлалара зада белгіленген тртіппен ебек тіліміне бара-бар трде жзеге асырылып келеді.
Орталытан зейнетаы тлемдері мір бойына таайындалып, айма-ай тленіп отырады.
2010 жылы 1 атардан бастап зейнетаы тлемдеріні барлы алушыларына, оны ішінде ызмет ткерген жылдары шін зейнетаы тлемдерін алушы скери ызметшілерге, ішкі істер органдарыны жне азастан Республикасы ділет министрлігі ылмысты атару жйесі комитетіні, аржы полициясы мен мемлекеттік ртке арсы ызмет органдарыны арнайы ататар берілген жне ішкі істер органдарыны ызметкерлері шін азастан республикасыны занамасында белгіленген тртіп олданылатын ызметкерлеріне Зейнетаы тлеу жніндегі мемлекеттік орталытан тленетін, 2010 жылы 1 атара дейін таайындалан зейнетаы тлемдерін ебек сіірген жылдары шін алатын зейнетаы тлемдері млшеріні жиырма бес пайызына арттырылды.
Орталы Зейнетаымен амсыздандыру заына сйкес зейнетаымен амсыздандыруа ыы бар азаматтара бюджеттік аражаттар есебінен зейнетаы тлемдерін тлеуді;
азаматтара леуметтік дара сйкестендіру нмірлерін беруді;
кімет белгілеген тртіппен міндетті зейнетаы жарналары бойынша салымшыларды деректер базасын жне міндетті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт жасасан жеке тлаларды бірыай тізімін алыптастыруды;
міндетті зейнетаы жарналарын дербес трыдан есепке алуды;
міндетті зейнетаы жарналарын агенттерден жинатаушы зейнетаы орларына аударуды;
міндетті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт жасаспаан жне (немесе) дара сйкестіру нмірін беру туралы кулігі жо (немесе) деректемелерінде ателер жіберілген тлаларды міндетті зейнетаы жарналарын агенттке айтаруды;
салымшыларды жинаталан зейнетаы орланымдарын бір жинатаушы зейнетаы орынан басасына аударуды жне азастан Республикасы занамалы актілеріне сйкес баса да функцияларды жзеге асырады.
Міндетті зейнетаы жарналарыны салымшысы – міндетті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт жасасан жне жинатаушы зейнетаы орында дара зейнетаылы шоты бар жеке тла.
Міндетті зейнетаы орларына тленетін міндетті зейнетаы жарналарын міндетті зейнетаы жарналарыны салымшылары азастан Республикасында зейнетаымен амсыздандыру туралы замен айындалан млшерлемелер бойынша тлейді. Жинатаушы зейнетаы орларына міндетті зейнетаы жарналарын тлеуден зейнеткерлік жаса жеткен адамдар босатылды.
Жинатаушы зейнетаы орларына тленуге тиісті міндетті зейнетаы жарналары азастан Республикасы кіметі белгілеген тртіпке сйкес айындалатын тртіппен зейнетаы жарналарын есептеу шін абылданатын, жмыскерлерді ай сайыны табысыны (бл ретте міндетті зейнетаы жарналарын есептеу шін абылданатын ай сайыны табыс тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген жалаыны жетпіс бес еселенген е тменгі млшерінен аспауы тиіс), адвокаттар, дара нотариустер, сондай-а дара ксіпкерлер шін з пайдасына тлеуге жататын, салы кезеніні рбір айы шін табысты 10 пайызы млшерінде, арнаулы салы режімін олданатын шаруа немесе фермер ожалытары шін шаруа немес фермер ожалыы мшесіні (атысушысыны) жне басшысыны пайдасына ай сайыны табысыны 10 пайызы млшерінде, біра Республикалы бюджет туралы замен белгіленген жалаыны е тменгі млшеріні он пайызынан кем емес жне жалаыны жетпіс бес еселенген е тменгі млшеріні он пайызынан жоары емес болып белгіленеді. Бл ретте міндетті зейнетаы жарналарын есептеу шін абылданатын ай сайыны табыс тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген жалаыны жетпіс бес еселенген е тменгі млшерінен аспауа тиіс.
Салымшы жеке тлалар жинатаушы зейнетаы орларына ерікті зейнетаы жарналарын олармен ерікті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт жасасан жадайда з пайдасына з табысы есебінен тлейді. Алушыны пайдасына ерікті зейнетаы жарналарыны салымшылары жеке жне заи тлалар болуы ммкін. Ерікті зейнетаы жарналарыны млшерлемесі, оларды тлеу тртібі, сондай-а зейнетаы тлемдерін тлеу тртібі ерікті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт тараптарыны келісімі бойынша белгіленеді.
Ерікті зейнетаы жарналары есебінен алыптасан орланымдардан зейнетаы тлемдерін тлеуді жзеге асыруды тртібі мен алушы табыс ететін жаттарды тізбесі ерікті зейнетаы жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшартты талаптарымен аныталады.
Ерікті ксіптік зейнетаы жарналарын тлеуді ксіптеріні тізбесін кімет белгілейтін жмыскерді пайдасына салымшылар з аражаты есебінен жзеге асырады.
Ерікті ксіптік зейнетаы жарналарыны млшерлемесі ерікті ксіптік жарналары есебінен зейнетаымен амсыздандыру туралы келісімшарт тараптарыны келісімі бойынша белгіленеді, біра ол жмыскерді ай сайыны табысыны 10 пайызынан жоары болмауа тиіс. Бл ретте ерікті ксіптік зейнетаы жарналарын есептеу шін алынатын ай сайыны табыс кімет белгілеген тртіппен аныталады.
Жинатаушы зейнетаы орларынан зейнетаы тлемдері дара зейнетаы шоттарында жинаталан зейнетаы орланымдары бар алушылара оны жеке басын куландыратын кулігі болан жадайда тленеді.
Міндетті зейнетаы жарналары, жинатаушы зейнаты орларынан ерікті ксіптік зейнетаы жарналары есебінен алыптасан жинаталан зейнетаы орланымдарынан зейнетаы тлемдерін тлеуді жзеге асыру ережесін кімет белгілейді.
Мемлекеттік жинатаушы зейнетаы оры жинатаушы зейнетаы орларыны меншікті капиталын алыптастырады, бл капитал оны міндеттемелеріні сомасы шегерілгеннен кейінгі жинатаушы зейнетаы оры активтеріні ны болып табылады.
Жинатаушы зейнетаы орыны меншікті капиталы мыналарды есебінен алыптасады:
1) жарылы капитала салынан рылтайшылар мен акционерлерді салымдары;
2) комиссиялы сыйаылар;
3) азастан Республикасы занамасымен арастырылан баса кздер;
Зейнетаы активтері – зейнетаы тлемдері мен аударымдарын, сондай-а жинатаушы зейнетаы орларынан аударымдарды амтамасыз етуге жне жзеге асыруа арналан аша, баалы ааздар, зге аржылы ралдар.
Жинатаушы зейнетаы орларыны зейнетаы активтері кастодианды келісімшарта сйкес банк-кастодиандарда шотта саталынып, есептеледі. Кастодианды келісімшарт банк-кастодиан, жинатаушы зейнетаы оры жне зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын йым арасында жасасылады. Егер зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жинатаушы зейнетаы оры здігінше жзеге асыратын жадайда кастодианды келісімшарт банк-кастодиан мен жинатаушы зейнетаы орыны арасында жасасылады.
Жинатаушы зейнетаы орыны зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын йым немесе жинатаушы ор жзеге асырады. Шетелді атысуымен зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын йымны жиынты жарылы капиталы азастан Республикасы зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын барлы йымдарды жиынты жарияланан жарылы капиталыны 50%-нан аспайды.
Жинатаушы зейнетаы орларыны зейнетаы активтерін инвестициялы басаруды жзеге асыратын йым заи тла, баалы ааздар рыногыны ксіби атысушысы болып табылады жне азастан Республикасыны занамасымен белгіленген тртіппен акционерлік оам нысанында рылады.
Жинатаушы зейнетаы орыны зейнетаы активтері тек мына масаттара ана жмсалуы ммкін: тізбесін укілетті органдар белгілейтін аржы ралдарына орналастыруа; зейнетаы тлемдерін азастан Республикасы занамасына сйкес жзеге асыруа; зейнетаы орланымдарын баса жинатаушы зейнетаы орына не зейнетаы аннуитеті бойынша азастан Республикасы занамасында кзделген тртіппен саты йымына аударуа; ате есептелген зейнетаы жарналарын жне зге де ате есептелген ашаны айтаруа; азастан Республикасы занамасына сйкес зейнтеаы тлемдерін тлеуді жне жинаталан зейнетаы орланымдарын аударуды жзеге асыруа байланысты шыыстарды теуге.
2010 жылды 1 атарындаы жадай бойынша азастанны зейнетаы ызметтерін крсету рыногында 14 жинатаушы зейнетаы орлары жмыс істеді, оларды республика ірлерінде филиалдары мен кілдіктері бар.
азастанны жинатаушы зейнетаы орларындаы шоырландырылан зейнетаы орланымдары 2009 жылмен салыстыанда 31%-а сіп 2010 жылды 1 атарында 1 триллион 860,5 миллиард (тегені) 12,5 миллиард рап отыр.
Жинатаушы зейнетаы жйесіндегі жмыс нтижесі осы ор ызметтерімен сипатталады. аржы рыногын жне аржы йымдарын реттеу мен адаалау агенттігіні мліметі бойынша дара зейнетаы шоттарыны саны 2009 жылды 1 арашасында 7,7 миллион болан. Ал салымшыларды кптеген дара зейнетаы шоттарын біріктіру нтижесінде 2008 жылды тиісті кезеімен салыстыранда ол 1,8 миллионнан астам бірлікке азайан. Зейнетаы орланымдарыны клемі 2008 жылмен салыстыранда 34,8 пайыза 1803,0 миллион тенгеге кбейді. 2009 жылы 1 арашадаы млімет бойынша жинатаушы зейнетаы орлары 477,1 миллиард теге клемінде таза инвестициялы табыс алды. Бл жыл басындаымен салыстыранда 170,1 миллиард тегеге немесе 1,6 есеге арты.
Зейнетаы орланымдарыны саталуы бойынша кепілдікті амтамасыз ету аса маызды міндеттерді бірі болып табылады. Бл міндетті жзеге асыру шін зады трде зейнетаы тлемдерін алушылара оны зейнетаы тлемдерін алу ыына ие болан сттегі инфляция дегейін ескере отырып, жинатаушы зейнетаы орларындаы міндетті зейнетаы жарналары млшерінде саталуына мемлекет кепілдігі жзеге асырылуда. 2009 жылды 1 желтосанындаы деректер бойынша, 50,2 мы салымшыа 1411,3 миллион теге клемінде мемлекеттік кепілдік сомасы тленді.
Зейнетаымен амсыздандыру заына сйкес азаматтар саты йымымен міндетті зейнетаы жарналары есебінен алыптасан жинаталан зейнетаы орланымдарын пайдалана отырып саты тлемдерін мір бойы жзеге асыру туралы зейнетаы аннуитеті келісімшартын жасасуа ылы. Бл ретте саты йымынан тленетін ай сайыны саты тлемдері зейнетаы аннуитеті келісімшарты жасасылан кнге Республикалы бюджет туралы зада белгіленген е тменгі зейнетаы млшерінен кем болмауы керек. Азаматтарды саты йымымен зейнетаы аннуитеті келісімшартын жасасан жадайда жинаталан зейнетаы орланымдарын алуа ы бар.
2009 жылды 1 атарынан бастап 1,6милионнан аса зейнеткерлерді зейнетаысы орта есеппен 25 пайыза арттырыланы белгілі.Зейнетаыны есептеу шін ескерілетін табыс 25-тен 28 еселенген айлы есептік крсеткішке дейін кбейтілді. Ал ол 36 288 тенгені райды. Дл бгінгі тада еліміздегі базалы зейнетаы тлеміні млшері 12 344 тегені райды. 2009 жылды 1 желтосанындаы крсеткіштер бойынша е тменгі зейнетаы клемі 15 362 тенге болды. Ал е жоары млшері 32 703 тегені рады.
Зейнетаымен амсыздандыру дегейін арттыру баытында олданылып жатан шаралар лемдік тжірибедегі жоалтан табысты алмастыру (40 пайыз) стандартына жаындауа ммкіндік беріп отыр. Стандарта сай, еліміздегі алмастыру коэффициенті ынтыматасты зейнетаы жйесіндегі зейнеткерлерде 37,6 пайыз, ал жинатаушы зейнетаы жйесіні атысушылары болып табылатын алушыларда 41,6 пайыза те. Бл аржылы дадарыс жадайында те нтижелі крсеткіш.
2010 жылды 1 атарынан бастап Елбасы Жолдауына сйкес зейнетаы тлемдеріні млшері 25 пайыза арттырылды, 2011 жылы 11 пайыза артпа. Бл ретте 2011 жыла базалы зейнетаы тлеміні млшері кнкрісті е тмен дегейіні 50 пайызын райтын болады.
Міндетті леуметтік аударымдар алымын жинауды жне міндетті леуметтік сатандыру жйесіне атысушы болан асыраушысынан айырылан жадайда, оны асырауындаы отбасы мшелерін оса аланда, оан атысты леуметтік атер жадайы басталан міндетті леуметтік сатандыру жйесіне атысушылара тлемаылар тлеуді жргізуді заи тла ретіндегі леуметтік сатандыруды мемлекеттік оры (ор) жзеге асырады. ор – акционерлік оам нысанындаы коммерциялы емес йым, оны бірден-бір рылтайшысы мен атысушысы мемлекет болып табылады. Ол азаматтарды ебек ету абілетінен, жмысынан немесе асыраушысынан айырылуына, сонымен бірге жктілігіне жне босануына, жаа туан баланы (балаларды) асырап алуына бала бір жаса толана дейін оны ктіміне байланысты табысынан айырылуына келіп сотыратын жадайлар туындаанда, оларды леуметтік орау масатында рылан. Бл ретте ордан тленетін леуметтік тлем аылар ордан тленетін леуметтік тлем аылара ы туындаан кннен бастап таайындалады.
2010 жылы 1 атара леуметтік тлемдерді алушылар болып табылатын адамдара Мемлекеттік леуметтік сатандыру орынан ебек ету абілетінен айырылан жне асыраушысынан айырылан жадайлара таайындалан леуметтік тлемдерді млшерін 2010 жылы 1 атардан бастап тоыз пайыза арттырылды.
ор з ызметін орды активтерінен алатын комиссиялы сыйаы есебінен жзеге асырады.
Комиссиялы сыйаыны пайызды млшерлемесіні шекті шамасы мен оны пайдалану механизмін жыл сайын кімет белгілейді.
орды меншікті аражаттары оны жарылы капиталынан жне комиссиялы сыйаыдан ралады жне солардан трады.
орды:
1) міндетті леуметтік аударымдарды шоырландыруды жзеге асыруа;
2) азастан Республикасыны кіметі анытайтын тртіппен баалы ааздара жне баса аржылы ралдара байланысты ызметпен айналысуа;
3) ор ызметін жзеге асыруа комиссиялы сыйаы алуа;
4) аражаттарды озалысы туралы Орталытан апарат алуа;
5) азастан Республикасы занамалы актілерінде арастырылан жадайларды оспаанда, міндетті леуметтік сатандыру жйесіні атысушыларынан ор ызметін амтамасыз етуге ажетті апаратты сратуа жне алуа ыы бар.
ор мыналарды:
1) Орталыты леуметтік тлемдерді жзеге асыру шін аражаттарды уатылы аударылуын амтамасыз етуге;
2) лтты банк арылы аржылы ралдара орды уаытша бос аражаттарын орналастыруа;
3) жыл сайын аудит ткізуді амтамасыз етуге;
4) азастан Республикасы занамалы актілеріне сйкес зге міндеттемелерді атаруа міндетті.
орды активтерін кепілге беруге жне замен арастырылмаан ксіпкерлік жне зге ызметпен айналысуа ор ылы емес.
орды активтерін ор мен лтты банк арасында жасалатын келісімшарт негіздемесінде лтты банк арылы аржылы ралдара орналастыру жолымен ор инвести-циялы ызметті жзеге асырады. лтты банк орды активтерін шоырландыру жне орналастыру жніндегі, инвестициялы табыс алу жніндегі барлы операцияларды есебін жргізеді жне жасалынан келісімшарта сйкес ор шоттарыны жне оны активтерімен жасалатын инвестициялы ызметті жай-кйі туралы ора тосан сайын есеп беруді табыс етіп отырады.
орды активтері леуметтік аударымдар, леуметтік аударымдарды тлеу мерзімін ткізіп аланы шін алынан сімпл, ор ызметін амтамасыз етуге арналан комиссиялы сыйаылар шегерілген инвестициялы табыс, азастан Республикасы занамасымен арастырылан баса кздер есебінен алыптасады.
2005–2007 жылдар міндетті леуметтік сатандыру жйесін кезе-кеземен енгізу жылдары болды.
Міндетті леуметтік сатандыру жйесіне атысушылар шін Мемлекеттік леуметтік сатандыру орына тленуге тиісті леуметтік аударымдар оларды есептеу объектісінен 2005 жылды 1 атарынан бастап 1,5%, 2006 ж.– 2%, 2007 ж. – 3%, млшерінде белгіленді; 2009 жылдан бастап аударымдар млшері – 4%, 2010 ж.– 5% болып белгіленген.
Салы занамасына сйкес арнаулы салы режімі олданылатын здерін жмыспен амтыан адамдар* шін оларды з пайдасына тлейтін леуметтік аударымдарда осы млшерде белгіленген, біра Республикалы бюджет туралы зада белгіленетін е тменгі жалаыны тиісінше 4 жне 5 пайызынан кем емес болады.
орды активтері тек мына масаттар шін пайдаланылуы ммкін:
1) леуметтік тлемдерді жзеге асыруа;
2) тізбесін азастан Республикасыны кіметі анытайтын аржылы ралдара орналастыруа;
3) леуметтік аударымдарды арты тленген сомалары мен зге ате есептелген аражаттарды айтаруа.
леуметтік тлемаылар асыраушысынан, ебек ету абілетінен жне жмысынан айырылан жадайларында тленеді.
ор бухгалтерлік есеп жргізеді жне азастан Республикасы занамасымен белгіленген тртіппен орды меншікті аражаттары мен активтері бойынша блек аржылы есептеме тапсырады. ор бухгалтерлік есепте жне есептеме жасау кезінде пайдаланылатын жаттарды есебі мен саталуын амтамасыз етуге міндетті. Саталуа жататын негізгі жаттарды тізбесі мен оларды саталу мерзімі азастан Республикасы занамасымен белгіленеді.
Мемлекет ордаы леуметтік аударымдарды саталуына жне нысаналы пайдаланылуына кепілдік береді.
леуметтік аударымдарды саталуы мыналар арылы амтамасыз етіледі:
1) орды ызметін, оны аржылы тратылыын амтамасыз ететін, азастан Республикасыны кіметі айындайтын тиісті нормалар мен лимиттерді белгілеу арылы реттеу;
2) азастан Республикасыны лтты банкі арылы инвестициялы ызметті жзеге асыру;
3) ор активтерін инвестициялы басару жніндегі барлы операцияларды лтты банкті есепке алу;
4) орды меншікті аражаттары мен активтеріні блек есебін жргізу;
5) орды ызметін амтамасыз етуге арналан шыыстара шектеулер енгізу;
6) жыл сайын аудит жргізуді міндеттілігі;
7) азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен орды дайы аржылы жне статистикалы есептемесі;
8) ор активтерін инвестициялау шін аржылы ралдарды тізбесін кіметті айындауы.
* зін - зі жмыспен амтыан адамдар здеріне табыс келетін жмыспен здерін амтамасыз ететін дара ксіпкер, жекеше нотариус, адвокат.