Медициналы сатандыру
Медициналы сатандыру – бл жмыс берушілерді, азаматтарды саты жарналары мен бюджет аражаттары есебінен сатандырылан адамдара зиянны орнын теу шін жне медицина мекемелеріні шыындарыны темаысын тлеу шін ауыран, жараат алан жадайда денсаулыты аржыландыру жніндегі атынастар. Ол леуметтік бадар-ланан экономикасы бар елдерді саты орауы ттас жйесіні міндетті атрибуттарыны бірі болып табылады.
Медициналы сатандыруды екі трі бар: міндетті жне ерікті. Міндетті медициналы сатандыру кезінде занамамен барлы азаматтар шін бюджетке тленетін аударымдарды бірдей млшерлемесі белгіленеді, соны есебінен денсаулы сатауа жмсалатын ашалай ор алыптасады. Мндай жйе халыты барлы жіктері шін медициналы жне дрі-дрмектік кмекті те клемі мен сапасын амтамасыз етеді. Біра, бл нысан, оны барлы артышылытарына арамастан, азастанда іске асырылмайды.
Міндетті медициналы сатандыру дамыан елдерді кпшілігінде бар жне азаматтарды денсаулыын орауа арналан конституциялы ыын іске асыруа баытталан.
Міндетті медициналы сатандыруды ндылыы келісімшарт тртібіні болуы, демек, келісімшарт орындалмаан кезде, саты орау ммкіндігі, емделген ауру адамдарды санына арай медициналы мекемелерді кепілденілген аша алуы, медициналы жрдем жасы болса, бл медициналы мекемеге аурулар кп келетіндіктен медициналы жрдемні сапасын арттыруа мытылуы жне т.б. болып табылады. Дрігерлер ауруды емдеуге ынталы болады; сйтіп, медицинаа алыпты рынокты атынастар енгізіледі.
Ерікті медициналы сатандыру міндетті медициналы сатандыру жйесіне толытыру болып табылады. Ол саты тлемаыларды, яни медициналы ызмет крсетуге жмсалатын темді, жзеге асыруды арастыратын жеке басты сатандыру трлеріні жиынтыы болып келеді. Саты полисіні ны ызметтерді ассортиментіне, емдеуге жататын сыраттарды тріне, сатандырылан ауруа ызмет крсетілетін емдеу мекемелеріне байланысты болады. Ерікті медициналы сатандыруды негізгі ндылыы азіргі ралжабдыпен жараталан жне жоарысыныпты мамандары бар клиникаларда сапалы медициналы жрдем алу ммкіндігі болып табылады.
Дамыан елдерді тжірибесі крсетіп отырандай, е дрысы міндетті жне ерікті медициналы сатандыруды йлесімі болып табылады.
Мысалы, АШ-та «Медикэр» жйесі – егде адамдар шін, «Медикэйд» жйесі – кедейлер, жмыссыздар мен мгедектер шін; ГФР-де – сыратты сатандыру. Меди-циналы сатандыруды шетелдік жйелері, деттегідей, зін-зі сатандыру аидатында (жмыс берушілерді, жмыскерлерді жне мемлекетті негізінен тменгі кімшілік буынны атысуы) жмыс істейді жне нысандары мен дістеріні сан алуандыымен ерекшеленеді. Медициналы саты орауды жымды (салалы), оамды (мемлекеттік) жне жеке (жекеше) жйелері бар. Медициналы сатандыру орларына саты жарналарын тлеуде жмыс берушілерді міндетті атысуы занамада арастырылан. Саты орларын алыптастыру, ызметтер крсету сияты, сатаушыларды табыстарына, ор мекемесіні мртебесіне, кейде сатандырыландарды жасына арай сараланан.
азастанда медициналы сатандыруды йымдастыруды белгілі бір тжірибесі жинаталан еді, біра жйені басару саласыны тмендігінен жне міндетті медициналы сатандыру орыны жмылдырылан аражаттарын масатты жне тиімді пайдалануды баылауды жеткіліксіздігінен ол беделін жоалытан болатын. ор жойылды, емдеу мекемелері аржыландыруды басты кздеріні бірінен айырылды, ал аысыз медицина экономикалы иыншылытара арай толытай дерлік аылыа ауысты.
Міндетті медициналы сатандыру медициналы жрдемні сапасын баылауды арастырады, оны масаты – міндетті медициналы сатандыруды базалы бадарламасымен жне медициналы жрдемні олданыстаы стандарттарымен кепілденілген клемде, сапада жне шарттарда медициналы жрдем алуа азаматтарды (сатандырылан) ытарын амтамасыз ету.
Медициналы сатандыруды йымдастыруды жмыс істеуі медициналы ызмет крсетуді рыногын тудырады, онда бл ызметтер крсетуді жасаушыларды – медициналы мекемелерді, оларды жмыскерлеріні, жеке машытанушы дрігірлерді натылы баалауы болатын з ебегіні саны мен сапасына тікелей мдделігі пайда болады. Баса жаынан, медициналы кмекті ттынушылар ретіндегі пациенттерді емдеу-профилактикалы мекеме мен натылы дрігерді тадау ыы пайда болады. Бл міндетті медициналы сатандыру оры тарапынан пациенттерді мддесін ораумен осарланады: ол медициналы ызметтер крсетуді сапасы мен клеміне сарапты баа бере алады, емдеу нтижелеріне кінрат-талап таа алады, ал ажеттік кезінде емдеуші мекемеге немесе жеке машытанушы дрігерге экономикалы санкциялар олдана алады.
Сйтіп, медициналы сатандыру сатандыру жйесіні маызды рамды буыны болып табылады жне оамды ндірісті аса маызды факторы – ебек ресурстарыны дайы толытырылуыны леуметтік-экономикалы дерістерінде оны рлі салматы. Бл рл медициналы сатандыру орларыны жмыс істеуні аидалы ерекшеліктеріне негіз-делген: алыптастыруды оамды ынтыматастыы, іс-рекетті орталы-сыздандырылуы (блшектенуі), йымдастыруды міндетті нысаны – блар барлы азаматтара ажетті медициналы кмек беруді кепілдіктерін амтамасыз етеді.
Саты рыногы
Саты рыногы – саты ызметтеріне сраным мен сынымды алып-тастыру сферасы; саты ызметтерін сынатын р трлі саты йым-дарыны, сонымен бірге саты орауды ажет ететін заи жне жеке тлалар арасындаы атынастарды білдіреді. Саты рыногында клиенттерді жне оларды осымша ашаларын саты орларына тарту шін туелсіз саты йымдарыны арасында бсеке пайда болады.
Сатандыру, табыс (пайда) алу масатымен коммерцияны шектес сфераларына аражаттарды инвестициялау жніндегі саты йымдарыны ызметі саты ісі ретінде елестетіледі.
Саты рыногы сатып алу-сату объектісі «ерекше тауар» – саты ызмет болып табылатын жне оан деген сыным мен сраным алыптасатын ашалай атынастарды сферасы болып табылады.
Рынокты экономикаа кшумен байланысты азастан Республикасындаы саты ызметіні монополиясы згерді, сатандыру кеістігі едуір кеейді, саты ызметіні ке спектрін сынатын бірнеше мемлекеттік емес акционерлік саты компаниялары, ксіпорындар, корпорациялар, меншікті трлі нысандарыны оамдары пайда болды. Оларды ызмет сферасы сатандыруды туекелдік трлерін де: биржалы ммілелерді, жктерді, кредиттерді, коммерциялы, ыты жне баса айрышалыты туекелдерді (валюта баамыны згеруі, ереуілдер кезінде ксіпорынны трып алуы, соыс имылдары, жмыссызды, экологиялы туекелдерді жне т.б.) сатандыруды кіріктіреді.
азастанда саты йымдары шет елде инвестицияларды жне экспортты кредиттерді тлемеу туекелдігінен саты орлара атыспайды. Осыан байланысты, республиканы экспортты ммкіндіктері суіні жекеше саты йымдарыны капиталдану арынынан озы арынын ескере отырып, отанды инвесторлар мен экспортерлерді сырты ауіп-атерден орау саласында мамандандырылан корпорацияны ру жне оны жмыс істеуі те деркезділік болып табылады.
Экспортты кредиттер мен инвестицияларды сатандыру жніндегі мемлекеттік саты корпорациясы азастан Республикасыны даму институттарыны бірі болып табылады, оны негізгі масаты – 2003-2015 жылдара арналан Индустриялыинновациялы даму стратегиясын жзеге асыруа жрдемдесу. Корпорацияны орныты ызметін амтамасыз ету шін 7,7 млрд. теге млшерінде жарылы капиталы алыптастырылан. оамны бірден-бір акционері мемлекет болып табылады. Корпорация ызметіні негізгі баыты – бл сатып алушыларды дрменсіздігімен жне сырты саяси, туекелдіктермен байланысты зияндарды саты орауды амтамасыз ету. Корпорация экспортты кредиттер мен инвестицияларды сатандыруды (айта сатандыруды) жзеге асырады, саты тлемдерін тлейді жне контрагенттерден теуді алады. з ызметтерінде корпорация сондай-а сырты экономикалы ызметті жзеге асыратын ксіпорындар мен йымдара экспортты кредиттер мен инвестициялы сатандырумен байланысты мселелер бойынша консультациялы, маркетингтік жне апаратты ызметтер крсетуді жоспарлайды.
Корпорация жоспарлайтын туекелдерді сатандыру шеберіне мыналар кіреді: алушыны дрменсіздігі, зара келісімшартты орындауа атысушы импортер (реципиент) еліні немесе шінші ел кіметтері тарапынан экспортерге немесе инвестора атысты дискриминациялы сипаттаы шешімдер, іс-рекеттер (рекетсіздіктер); импортер (реципиент) елі кіметтеріні шетелдік валютамен операцияларды жзеге асыруа, валютаны айырбастауа шектеу енгізуі; экспроприациялау, мемлекет меншігіне айналдыру, тркілеу; революциялар, оамды тртіпсіздіктер, соыстар жне т.с.с.
Саты йымы бола отырып, корпорация «Саты ызметі туралы» заа сйкес іс-рекет етуге міндетті. Осыан байланысты сатандыруды немесе айта сатандыруды жеке келісімшарты бойынша саты (айта сатандыру) йымыны міндеттемелеріні е жоары клемі меншікті капитал мен саты резервтеріні 10%-ын райды. Туекелді сатандыруа корпорация алатын клемдерді луетін кбейту масатымен, сондай-а алапатты сипаттаы уаиалар кезінде тлем абілетсіздігі туекелдігін болдырмау шін жетекші халыаралы айта сатандыру йымдарында туекелдерді ішінара айта сатандыру практикасы жзеге асырылады.
Сатандыру келісімшарттарын жасауа жне саты операцияларыны нтижелігіне жетуге ынталы тараптарды зара іс-имылы саты рыногында жргізіледі.
азастан Республикасы саты рыногыны атысушылары мыналар болып табылады:саты (айта сатандыру) йымы; саты брокері; саты агенті; сатанушы, сатандырылушы, пайда алушы; актуарий; укілетті аудиторлы йым (укілетті аудитор); зара сатандыру оамы; сатандырумен байланысты ксіпкерлік ызметті жзеге асыратын зге заи жне жеке тлалар.
Саты брокері – сатанушыны тапсыруы бойынша сатандырушымен сатандыру келісімшарттарын жасасуа жне орындауа байланысты атынастарда сатанушыны атынан кілдік ететін немесе з атынан сатандыру немесе айта сатандыру келісімшартын жасасуа байланысты ызмет крсету жніндегі делдалды ызметті жзеге асыратын, сондай-а сатандыру жне айта сатандыру мселелері бойынша консультациялы ызметті жзеге асыратын заи тла.
Саты агенті – берілген кілеттіктеріне сйкес бір немесе бірнеше саты йымдарыны атынан жне оларды тапсырмасымен сатандыру келісімшарттарын жасасу жніндегі делдалды ызметті жзеге асыратын жеке немесе заи тла.
Саты ісі жне саты ызметі, саты тлемдеріне кепілдік беру оры саты (айта сатандыру) йымы жзеге асыратын ксіпкерлік ызметті негізгі трі болып табылады; бл ызметтен баса ол ызметті мынадай трлерін: инвестициялы ызметті; «мірді сатандыру» саласында ызметті жзеге асыратын тиісті жинатаушы саты келісімшартында кзделген сатып алу сомасы шегінде зіні сатанушыларына арыз беруді (саты йымы шін); саты (айта сатандыру) йымдарыны ызметін автоматтандыру шін пайдаланылатын арнаулы бадарламалы амтамасыз етуді сатуды; апарат берілімдеріні кез келген трлерінде саты ісі жне саты ызметі жнінде арнаулы дебиет сатуды; брын з мтаждары шін сатып алынан (саты (айта сатандыру) йымы шін) немесе оны арамаына сатандыру келісімшарттарын жасауа байланысты келіп тскен (саты йымы шін) млікті сатуды немесе жала беруді; саты ісіне жне саты ызметіне байланысты мселелер бойынша консультациялы ызмет крсетуді; саты (айта сатандыру) саласында мамандарды біліктілігін арттыру масатында оуды йымдастыру мен жргізуді; саты агенті ретінде саты делдалы болуды; консорциум немесе жай серіктестік руа атысуа, саты йымдары арасындаы не саты йымдары мен ассистанс ызметін крсететін зге заи тлалар арасындаы бірлескен ызмет туралы келісімшарт негізінде жзеге асырылатын ассистансты; саты тлемдеріне кепілдік беру жйесіне атысу шеберінде азастан Республикасы занамалы актілерінде кзделген ызметті жзеге асыруа ылы.
Мемлекет азастан Республикасыны кіметі арылы ана саты (айта сатандыру) йымыны рылтайшысы жне акционері бола алады.
Жарылы капиталыны 50 пайызынан астамы мемлекетке тиесілі йымдар саты (айта сатандыру) йымдарыны рылтайшылары жне акционерлері бола алмайды.
Мемлекет зі рылтайшысы немесе акционері болып табылатын саты (айта сатандыру) йымыны міндеттемелері бойынша, егер азастан Республикасы занамалы актілерінде згеше кзделмесе, оны жарылы капиталына салан аражаты шегінде жауапты болады.
Саты (айта сатандыру) йымыны рылтайшылары мен акционерлері сатып алатын акцияларына ашаны тек ана лтты валютамен тлеуге міндетті.
рылатын саты (айта сатандыру) йымыны жарылы капиталыны е аз млшерін оны рылтайшылары оны мемлекеттік тіркеуден ткізген кезге дейін толы тлеуге тиіс.
Жеке тн заи тлалар – «Саты ызметі туралы» зада жне укілетті мемлекеттік органны зге нормативтік ыты актілерінде арастырылан талаптарды ескеретін азастан Республикасы резиденттері мен бейрезиденттері саты (айта сатандыру) йымыны рылтайшылары мен акционерлері бола алады.
Жиынтыында орналастыран акцияларыны (артышылыты жне теуі тлеп алынан) 25%-нан астамы меншігінде жне басаруында болатын йым бейрезиденттерді атысумен саты (айта сатандыру йымы) болып табылады.
1) азастан Республикасыны бейрезиденттері;
2) Жарылы капиталдаы атысу лесіні немесе орналастырылан акцияларыны 50%-дан астамы меншікте жне (немесе) басаруда болатын заи тла-резидент;
3) бейрезиденттерді баалы ааздарыны атаулы стаушылары болып табылатын резиденттер.
азастан Республикасыны аумаында орналасан, азастан Республикасыны резиденттері болып табылатын заи жне жеке тлалар мліктік мдделерін сатандыруды тек саты йымы жзеге асырады. Саты йымдарымен – азастан Республикасы бейрезиденттерімен, жмыс, емделу, демалыс масаттарында уаытша азастан Республикасынан тыс жерлерде жрген, тек осы тлаларды азастан Республикасынан тыс жерлерде уаытша болан жеке тлалармен – азастан Республикасыны резиденттерімен сатандыру келісімшарттарын жасасуа рсат етіледі.
Банктік операцияларды жекелеген трлерін жзеге асырушы екінші дегей банктері мен йымдара жеке жне заи тлалардан - азастан Республикасы резиденттерінен азастан Республикасы бейрезиденттеріні пайдасына саты сыйлыаылар тлеумен байланысты тлемдер мен аша аударымдарын жзеге асыруа тыйым салынады.
Саты ісі мен саты ызметін жзеге асыруа мынадай жалпы талаптар ойылады.
Саты (айта сатандыру) йымы саты ызметін (айта сатандыру жніндегі ызметті) жзеге асыру ыына лицензиясы, сатандыруды белгілі бір трі бойынша жзеге асыруды жалпы талаптарын айындайтын сатандыру ережелері жне ішкі ережелер боланда ана саты ызметін жзеге асыруа ылы.
Саты (айта сатандыру) йымыны ішкі ережелері:
саты (айта сатандыру) йымы блімшелеріні рылымын, міндеттерін, функциялары мен кілеттіктерін;
ішкі аудиттік ызметті жне баса да траты жмыс істейтін органдарды рылымын, мшелеріні санын, міндеттерін, функциялары мен кілеттіктерін;
саты (айта сатандыру) йымыны техникалы (сатандыру), инвестициялы, кредиттік, операциялы, рынокты жне баса да туекелдерді басару жйесін;
рылымды блімшелер басшыларыны ытары мен міндеттерін;
саты (айта сатандыру) йымыны лауазымды тлалары мен жмыскерлері оны атынан жне оны есебінен ммілелерді жзеге асыран кезде соларды кілеттіктерін айындауа тиіс.
Сатандыру ережелерін жне саты (айта сатандыру) йымыны ішкі ережелерін директорлар кеесі бекітеді. Саты (айта сатандыру) йымы з штатында актуарийі болмаса, саты ызметін жзеге асыруа ылы емес.
Саты йымдары таратылан жадайда саты йымдары, сатанушылара (сатандырылушылара, пайда алушылара) саты тлемдерін жзеге асыруа кепілдік беретін ор руа ылы. Жрта млім, саты тлемаыларын кепілдендіру оры рылан.
Саты (айта сатандыру) йымы міндетті трде мынадай алалы органдар ра алады: директорлар кеесі – басару органы; басарма – атарушы орган; тексеру комиссиясы – баылау органы.
Саты (айта сатандыру) йымыны йымды-ыты нысаны акционерлік оам болып табылады, ал оны капиталы тек ана азастан Республикасыны лтты валютасындаы ашалармен алыптасады.
Саты (айта сатандыру) йымы еншілес йымдарды руа, сатып алуа немесе укілетті орган рсаты кезінде баса заи тлаларды жарылы капиталына атысуа, ал оны келісуінсіз зінін ошауланан блімшелерін – азастан Республикасы аумаында да, сондай-а азастан Республикасынан тыс жерлерде де филиалдар мен кілдіктер ашуа ылы.
Саты ісі жне саты ызметі замен белгіленген тртіп бойынша лицензиялануа жатады.
Сатандыру сферасындаы мемлекеттік саясатты іске асыруды, саты рыногындаы істі жайына мемлекеттік баылау жасауды амтамасыз етуді оса, укілетті орган жне мемлекетті зге органдары з зыры шегінде жзеге асырады.
азастан Республикасы занамалы актілерінде тікелей кзделген жадайларды оспаанда, мемлекеттік органдар мен оларды лауазымды адамдарыны саты (айта сатандыру) йымы мен саты брокеріні саты ызметіне араласуына тыйым салынады.
Сатандыру саласындаы мемлекеттік реттеуді негізгі міндеттері мыналар болып табылады: азастан Республикасында траты саты жйесін жасау мен олдау жне лтты саты рыногыны инфрарылымын алыптастыру; саты рыногын реттеу жне саты ызметін адаалау; сатандыруды негіздерін занамалы баянды ету, міндетті сатандыру трлерін, халыаралы сатандыру жйесіне азастан Республикасыны атысу аидаттарын белгілеу; сатанушыларды, сатандырушыларды жне пайда алушыларды ытары мен зады мдделерін орау.
азастан Республикасы задарына сйкес саты рыногын реттеу жне саты ызметін адаалау жніндегі функциялар мен кілеттікті укілетті мемлекеттік орган – азастан Республикасыны аржы рыногы мен аржы йымдарын реттеу жне адаалау жніндегі агенттік жзеге асырады.
Саты (айта сатандыру) йымыны жне шоырландырылан негізде адаалауды жзеге асыратын тлаларды тлем абілеттілігі мен аржылы тратылыын адаалау укілетті орган белгілеген пруденциялы нормативтерді жне саталуа міндетті зге нормалар мен лимиттерді орындалуын немесе саталуын баылау арылы жргізіледі.
Пруденциялы нормативтерді укілетті орган белгілейді жне оларды:
1) жарылы капиталды е аз млшері;
2) кепілдік орыны е аз млшері;
3) тлем абілеттігі маржасыны е аз млшері;
4) тлем абілеттігі маржасыны жне кепілдік орыны жеткілікті нормативі;
5) жоары тімді активтерді жеткілікті нормативі;
6) активтерді ртараптандыру нормативі райды.
Тлем абілеттілігі маржасы – оларды сапасы мен темпаздыы бойынша сыныптауды ескере отырып есептеп шыарылан активтерді йым міндеттемелерінен асып тсуі.
Саты (айта сатандыру) йымыны сатандыруды немесе айта сатандыруды жекелеген келісімшарты бойынша меншікті стап алуды* е аз млшері тлем абілеттігі маржасыны іс жзіндегі млшерінен асып тспейді.
Саты (айта сатандыру) йымыны сатандыруды немесе айта сатандыруды жекелеген келісімшарттары бойынша міндеттемелеріні е кп клемі з капиталы мен саты резервтері сомасыны 10 пайызынан аспауы керек.
Сатандыруды жне айта сатандыруды олданылып жрген келісімшарттары бойынша абылдаан міндеттемелерін орындауды амтамасыз ету шін саты (айта сатандыру) йымыны актуарий есептеген клемде алыптасан саты резервтеріні болуы міндетті.
Саты резервтеріні аражаты тек ана саты (айта сатандыру) йымыны олданылып жрген сатандыру келісімшарттары бойынша з міндеттемелерін орындауа байланысты саты тлемдерін жзеге асыруа арналан.
* Меншікті стап алу – сатандыру немесе айта сатандыру келісімшартына сйкес сатандырушыны меншікті есебі арылы жауапкершілікті болатын оны шектеріндегі жауапкершілік клеміні бір блігі.
Саты (айта сатандыру) йымына санкцияларды укілетті орган не сот олданады: укілетті орган санкциялар ретінде мынадай шаралар олдануа: айыппл салуа; лицензияны олданылуын тотата труа; лицензияны кері айтарып алуа; саты (айта сатандыру) йымдарыны акцияларын оны акционерлерінен мжбрлеп сатып алу туралы шешім абылдауа жне оларды жаа инвесторлара сатуа ылы.
Саты (айта сатандыру) йымы з ызметіні жыл сайыны міндетті аудитін жргізіп отырады. Жыл орытындысы бойынша жасалынан аудиторлы орытынды саты (айта сатандыру) йымыны жылды аржылы есептемені ажыраысыз блігі болып табылады.
Негізгі саты ісі мен саты ызметінен алатын сатандырушыны табысы саты тлемдері мен саты ісі жне саты ызметінен алынан табыстарды жне шыыстарды саты сомаларын тлеуді жне саты ісін йымдастыру мен оны материалды базасын жасау жніндегі шыыстарды, ебекке аы тлеу шыыстарыны, саты орларына (аударылатын аударымдарды) орнын толтыруды айырмасы ретінде аныталады. Ксіпкерлік ызметтен алынатын табыс ызметті осы трлеріне белгіленген ережелерге сйкес салы салынатын табыс резервтік орлара аударылан аударымдарды сомасына азайтылатынын ескере отырып есептеп шыарылады.
Елімізде сатандыруды дамытуды негізгі масаты – мемлекетті, азаматтарды жне шаруашылы жргізуші субъектілерді мддесін орауды наты ралы бола алатын толыанды, орныты жмыс істейтін лтты саты рыногын алыптастыру.
азіргі заманы лтты сатандыру жйесін ру саты ызметі рыногын сапалы жаа дегейге ктеру жнінде шаралар зірлеуді жне кезе-кезеімен іске асыруды талап етеді. Бл аида азастан Республикасында сатандыруды дамытуды мемлекеттік бадарламасыны шеберінде жргізіледі. Онда мынадай міндеттерді шешу кзделінген:
леуметтік сатандыру трі ретіндегі саты орауды сынуды аидаттарын натылау;
сатандыруды олдану аясын кеейту жне міндетті сатандыру трлерін натылау;
саты рыногыны азіргі заманы инфрарылымын алыптастыру жне оны атысушыларыны – саты (айта сатандыру) йымы, саты брокері, саты агенті, сатанушы, сатандырылушы, пайда алушы, актуарий, укілетті аудиторлы йым (укілетті аудитор), зара сатандыру оамы, сатандырумен байланысты ксіпкерлік ызметті жзеге асыратын зге заи жне жеке тлаларды ызметін йымдастыру шін жадай жасау;
халыаралы стандарттарды ескере отырып, саты адаалауды жйесін йымдастыру;
саты жне айта сатандыру йымдарыны аржылы орнытылыы мен тлем абілеттігі бойынша талаптарды кшейту;
осы заманы сатандыру технологиясын енгізуге жрдемдесу;
сатандыру саласында кадрлар даярлау, айта даярлау жне біліктілігін арттыру жйесін йымдастыру.
Осы трыдан аланда, лтты саты жйені дрыс йымдастыруда жне сатандыруды леуметтік маызды трлерін жедел дамытуда мол резерв жасалан.
азіргі заманы сатандыру индустриясын ру мемлекетке: мемлекеттік бюджетті табии-техногендік сипаттаы клдене шыыстарды теу блігіндегі салматы азайтуа; рынокты экономика аидаттарында сатандыру арылы (зейнетаы орланымдарын, ебек абілеттілігінен айырылуы немесе асыраушысы айтыс болуына байланысты, жмыссыздыа байланысты берілетін жрдемаыларды, медициналы шыыстарды тлеу) леуметтік амсыздандыруды (амтамасыз етуді) жекелеген проблемаларын шешуге; халыты, жеке йымдарды жина- ашасын за мерзімді негізде лтты экономикаа тартуа ммкіндік береді.
Азаматтарды ашасымен операцияларды жзеге асыратын банктер мен жинатаушы зейнетаы орларыны ызметі сияты саты йымдарыны ызметі де белгілі бір млшерде халыты сатандыру институтына деген сеніміні дегейіне байланысты.
Сатандыруды дамыту, з кезегінде, занамалы базаны, мемлекеттік салыты-бюджеттік жне ашалай-кредиттік саясатты жетілдіруге, саты ызметін адаалау сапасы мен саты йымдары жмысыны сенімділігіне байланысты болады.
азіргі заманы саты рыногыны толыанды жмыс істеуі сонымен атар актуарийлерлер (саты міндеттемелеріні экономикалы-математикалы есеп-исабы саласындаы мамандар) институтын енгізуді, укілетті аудиторлар мен баса да мамандара ойылатын тиісті талаптарды ажет етеді.
азастанны саты рыногы алыптасу стадиясында тр: экономикалы жне ыты негіздемелері бойынша (за дадарыс, жетілмеген занамалы база) ол лемдік дегейден айтарлытай артта алып келеді. Дамыан рынокты атынастары бар елдерде саты ызметтер крсетуді ассортименті 500 трге жетіп отыр, ал азастанда ол небрі 40 трін амтиды. Жеке басты сатандыруды жне азаматтарды млкін сатандыруды кптеген трлері нашар дамыан, бл халыты табысыны тмен болып отыран дегейіне байланысты.
лемдік тжірибе саты ісі бизнесті ке таралан жне пайдалы сферасы екендігін длелдеп отыр, ал уатты саты компаниялары зіні ызметін шектес салалара ртараптандыра отырып, етене жне аржылы-орныты рынокты рылым бола отырып, рынокты экономикада траты жайасымдарды алып отыр.
Ерекше саты атынастарын, саты ызметіні рыногын дамыту, азаматтар мен заи тлаларды сатандыру трысындаы орау «Саты ызметі туралы» азастан Республикасы заымен, сатандыру мселелері жніндегі кімет аулыларымен жне лтты банкті саты адаалау департаменті нормативтік актілерімен реттеліп отырады.
азіргі кезде азастанны саты рыногы атысушыларыны ассоциациясы рылан. Ассоциацияны негізгі міндеттері азастан Республикасыны саты рыногын дамытуды олайлы жадайларын жасау жне халыты саты мдениетіні дегейін арттыру болып табылады.
Соы жылдары сатандыруды отанды рыногында о рдістер байалуда. Саты рыногында саты йымдарыны активтері мен меншікті капиталдарыны ауымды суіні рдісі саталып отыр. 2009 жылы оларды жиынты активтері 10,6%-а сіп, ал жиынты меншікті капиталы 9,2%-а кбейді жне тиісінше 297,2 жне 181,2 миллиард тегені рады. 2009 жылы тура сатандыру келісімшарттары бойынша абылданан саты сыйлыаыларыны клемі 23,6 миллиард тегені рады, бл алдыны жылды крсеткішінен 53,9%-а кем.
2009 жылы экономикалы белсенділік пен халыты тлем абілеттілігіні тмендеуі саты сыйлыаылар клеміні біртіндеп ысаруына келді. Ол 2009 жылды орытындысы бойынша брыны жылды осындай крсеткіштерінен 23,5%-а кем болды.
азіргі кезде азастанда 43 саты (айта сатандыру) йымдарыны саты ызметін жзеге асыру ыына лицензиялары бар, соны ішінде жетеуіні мірді сатандыру бойынша, 29-ыны клік ралдары иелеріні АЖ-ні міндетті сатандыру бойынша лицензиялары бар, 12 саты брокерлеріні, 63 актуарийлерді, саты ызметін жзеге асыруа лицензиялары бар.
азіргі уаытта саты тлемаыларына кепілдік беру жйесінде 32 саты (айта сатандыру) йымы атысады.