Кесте. Кеден баждарыны трлері

 

1996 жыла дейін азастанда экспортты баждар жмыс істеді. Экспортты кеден баждары кімет анытайтын тізбе бойынша тауарларды жеке трлеріне салынды. Экспортты баждар меншік нысанына жне тіркеу орнына арамастан заи тлалардан, сондай-а тауарларды экспорта шыаратын жеке тлалардан ндіріп алынды. Экспортты баждарды шетелдік валютада экспортерлар тледі жне тауарлар мен ызметтер крсетуді кеден нына есептеледі. Бартерлік (тауар айырбасы) операциялары бойынша тауарларды кетілімі кезінде бажды млшерлемесі саталады. Экспортты кеден баждары кптеген мемлекеттерде олданылады жне сырты сауда айналымыны, лемдік рыноктардаы тауарлар баасыны, оларды бсекеге жарамдылыыны шынайы реттеуіші болып алуда жне жалпы бл рыноктарды жадаятына сер етеді.

Экспортты кеден баждарыны экономикалы мні – абсолюттік рента. Оны шетелдік сатып алушы тлейді. Экспортты баждарды кемітіп крсету немесе кшін жою жадайындаы абсолюттік рентаны меншіктенуші – нім ндіруші ішкі бааларды сіру арылы ішкі ттынушыларды табыстары есебінен тлейді. Экспортты кеден баждарыны тмендетілген дегейі лемдік рынокта табиат ресурстарын ысыраппен ткізуге, ал ктерікі дегейі бл рынокта ресурстарды ткізудегі иындытара байланысты ндірісті тмендеуіне келеді.

Сырты сауданы мемлекеттік реттеу жйесін жетілдіру, елді импортты саясатын тиімді жзеге асыру, сырты экономикалы ызметтен мемлекеттік бюджетті кірістерін кбейту масатымен азастанда импортты кеден тарифі енгізілген. Импортты кеден тарифі арастыран кеден баждары импортты тауарларды кедендік нына пайызбен белгіленген жне тегемен (лтты банк белгілейтін тегені баамы бойынша кедендік нды айта есептей отырып) немесе импортерді тадауы бойынша еркін айырбасталымды валютамен тленеді.

Тауарды кедендік ны – кеден шекарасын кесіп ткен мезеттегі наты тленген баа. Оан фактура-шота сйкес тауарды баасы, сондай-а фактура-шота крмеген наты шыыстар (кеден шекарасын басып ту бекетіне дейін тасымалдау, тиеу, тсіру, айта тиеу жне сатандыру бойынша шыыстар; комиссиялы, брокерлік жне бір атар баса шыыстар) кіріктіріледі.

Тауарларды р алуан трлері шін тариф млшерлемелерін белгілеу кезінде сараланан тсіл арастырылан: тмен млшерлемелер – кпшілік олды тауарлар шін жне нерлым жоары млшерлемелер – болымсыз тауарлар шін.

Импортты кеден баждарыны жйесі лтты ндірісті шетелдік нім экспансиясынан орайды: отанды тауарлармен бсекелесетін тауарлара жоары импортты баждар, жо немесе ел ішінде жеткіліксіз клемде ндірілетін тауарлара тмен баждар салынады. Бл аидат бір мезгілде мемлекеттік бюджетті кіріс блігін толтыру жніндегі мемлекетті фискалды мдделерін амтамасыз етеді.

Маусымды кеден баждары тауарларды келімі мен кетілімін оперативтік басару шін олданылады; бл баждарды рекет ету мезгілі трт айдан аспайды.

Арнаулы кеден баждары мынадай жадайларда олданылады:

елге тауарларды келімі осындай немесе оан сас тауарларды отанды ндірушілеріне зиян шектіретін немесе зиян шектіретін ауіп тндірсе;

бл елді мдделерін бзатын сырты экономикалы байланыстар атысушыларына атысты ескерту шарасы ретінде немесе адал емес бсекені тыю шарасы ретінде;

елді, оны тараптарыны баса мемлекеттерді мдделеріне нсан келтіретін дискредициялы немесе згедей рекеттеріне жауап шарасы ретінде.

Демпингке арсы баждар экспорт еліндегі бсекелестік бааа араанда айтарлытай нерлым тмен баалар бойынша тауарларды ел аумаына келім жне мндай келім осындай немесе оан сас тауарларды отанды ндірушілеріне зиян шектіретін немесе зиян шектіретін ауіп тндірсе олданылады.

темдік баждар мынадай жадайларда олданылады:

тауарлар келімі кезінде, оларды ндіру немесе экспорты кезінде демеу аржы пайдаланылса жне мндай келім осындай немесе бсекелестік тауарларды отанды ндірішілеріне зиян шектіретін немесе зиян шектіретін ауіп тндірсе;

елді кеден аумаы шегінен тауарлар кетілімі кезінде, оларды ндіру кезінде тура немесе жанама трде демеуаржы пайдаланылса жне егер мндай кетілім осы елді мдделеріне зиян тигізетін немесе зиян шектіретін ауіп тндірсе.

азастанда кедендік ресімдеу шін алым алынады.

азастанны кедендік шекарасы арылы тауарлар алып іткен кезде жне оны кеден занамасында белгіленген баса жадайларда кеден баждарынан баса кедендік тлемдерді мынадай трлері тленеді:

1) тауарларды сатау шін кедендік алым;

2 ) кедендік ілесіп алып жру шін кедендік алым;

3) азастан Республикасы кеден органдарыны лицензия беру алымы;

4) кедендік ресімдеу жніндегі маманны біліктілік аттестатын беру алымы;

5)алдын ала шешім шін тлемдер жне т.б.

аржы министрлігіні Кедендік баылау комитеті кедендік тлемдерді алуды тртібін анытайды, ал оны органдары кедендік малмдамаа сйкес тауарларды кедендік баылауа сынан кезде тлемдерді тлеуді тексереді.

ТМД мемлекетінде нім жекізілімі шін кеден баждарын тлеу олданыстаы занамаа жне осы елдермен жасасан кіметаралы келісімдерге сйкес жзеге асырылады.

Кеден баждары немесе оны орнына олданылатын импорт салыы еркін ктерме (сату) бааны рамды блігі болып табылады (блардан баса баа тауарларды фактуралы нын, тауарларды сатып алу жне шекараа дейін жеткізу бойынша шыыстарды, сырты экономикалы жне баса йымдара сыйаыны кіріктіреді). Бл ретте импортталатын тауарлара С жне акциздер салынады. Бл тауарлара сауда стемелерін кіріктірумен еркін блшек сауда баалары алыптасады.