Жаажол» реликтiлiк ыланды орманы
«Жаажол» ыланды орманы шаын ауматы — 16 га жайасан жне Жамбыл кiмшiлiк ауданындаы Жаажол селосынан 3-4 шаырым жерде кне клдiк террассада ошауланан. Кей жерлерде орман ылдилап клге таман тседi. араайды табии сiмi назарыды аударады, оларды кейбiр даналары 200-жылды жас иелерi. Осында мк пен ынаны бiрнеше трлерiн, орляк ырылаы мен дрiлiк купенаны кездестiруге болады. Массив орман шаруашылыыны орауында, бiра оры болып табылмайды. Бiрегей орманны зi зор ылыми ндылыты бiлдiредi жне тиiстi орауды талап етедi.
Согров орышасы
| 
|
| 
|
орыша 1968 жылы рылан. «Согров орышасыны» алаы 134 мы га райды. Батыс шекарасы Есiл зенi бойынша 45 шаырым ашытыта, солтстiк –Тмен облысыны шекарасы бойынша тедi. орыша ндылыы оны Есiл зенi алабында орналасуында жатыр, бл зен жаасындаы ормандарды сирек кездесетiн жне рып бара жатан сiмдiк трлерiмен оны бай табиатын сатауа ммкiндiк бередi. Красноярка мен Долматов селолары арасында Есiл зенi отстiк жаасыны салбырап тран жне кей жерлерiнде зен суы дегейiнен 40-50 метр жоары тран жарларымен сынылан бiрегей жаалы шаталдар крiнедi. Бл шаталдар зеннi Петропавл . солтстiгiнде орналасан осы лескiсiнде ана кездеседi. Биiк жарабаты беткейлер затыы бойынша маызды жайпа жалдармен араласып отырады. Осы шаталдарды кейбiреулерi бiрегей геологиялы иытар болып табылады, оларда тнба алыдытар крiнiп трады, олар бойынша алымдар континенталды палеогендiк жне неогендiк алдытарды зерделейдi. зен ландшафтарыны зi жалдарды биiгiнде жайалып тран талдар жне аайы тоайларыны, сондай-а кмiс жне ара тстi терек, мойыл, тал жне итмрыннан тратын «урём» ормандарынны арама-арсы крiнiстерiн бiлдiредi. орышаны ормандары — солтстiк азастанны наыз «джунглиi». Бл жердi шбi 3 метр биiктiкке дейiн жетедi. Су молшылыы сiмдiктi орасан шыымына себепкер болады. Жер-жерлерде Есiлге апаратын тере сайлар кездеседi, табиатты орауды ызыл Кiтабына енгiзiлген «венераны башмаы» деп аталатын орхидеяны 3 трi сетiн Солтстiк азастандаы жалыз жер осы.
Сергеев су оймасы
| 
|
| 
|
Шал аын ауданы аумаында «Сардоник» орыы бар. Шал аын ауданыны кiмшiлiк орталыы Сергеевтан 40 шаырымда орналасан.
Су торабы аудан орталыы — Сергеев . визит кртiшкесi болып табылады. Су оймасы Есiл зенi бойымен Сергеев . Куприянов с. дейiн 100 шаырыма созылан. Су айнасыны алаы — 117 шаршы шаырым, максималды тередiгi — 20 м. Осында су туризмi мен жаажайлы демалыс трлерiн дамыту шiн мол ммкiндiктер бар. Шал аын ауданы орманды-далалы аумата орналасан. Иман Брлы, Баанаты жне Шудасай — шаын кркем зендер Есiл з.саалары болып табылады. Осы аумата 100-ден астам шаын кл саналады. Шаын Торанл клi жне Козлов клi балыты мол орымен танылан. Мдени-танымды ретте белгiлi жазушы Зейнел-аби Иманбаев, аындар Аметжан Нртазин мен Ермек онарбаевтарды мражайлары, Бектеiз археологиялы ескерткiшi орандарын, Сергеев су торабын, облыс шiн сирек кездесетiн сiмдiктер, соны iшiнде ара андааш сетiн шаын аума андааш орманын (Ольховая роща) кру ызыушылы тудырады. Аудан Евней Бкетов, Аманжол ошанов, азис Тшенов жне Мырзатай Сералиев — трт аза академигiнi; арышкер Александр Викторенконы отаны болып табылады.
Мамлют орышасы –Мамлют кiмшiлiк ауданындаы Становое селосы — сфагнды томар. Бл томар алша суы дуiрдi реликтiсi болып табылады. Алабы шаын ана — 3,5 га шамасында, дгелек нысанды клдiк шырда орналасан. Осы томар сфагнум жайылу аймаыны иыр отстiк шекарасында орналасан. Сырт жаынан айы орманы трiздi. Шет жаы батпатанан лескiмен оршалан, амыс, ра жне оа арылы ту ммкiн емес. Ая астындаы жер тербелiп трады жне тереге бойлайды. Тек солтстiк-батыс жаынан ана туге болады. Шымтезектен тратын орталы блiгi орныты. Сфагнум алыдыы 2 метрге дейiн. Ааштардан — араай мен айы; бталардан азана пен мкжидек седi. Орманды-далалы айма шiн сирек кездесетiн бл лескi реликтiлiк болып табылады. Шымтезектi ат-абатын зерделеу облыс аумаындаы голоценде жнен тарихи кезеде болан табиат згерiстерi туралы нды апарат бере алады.