Меншікке салынатын салытар: млік салыы
1. Зады тлалар мен жеке ксіпкерлерді мліктеріне салы салу ерекшеліктері
2. Жеке тлаларды мліктеріне салы салу
3. Млік салыын есептеу мен тлеу тртібі
1с. Млік салыы меншікке салынатын салытар атарына жатады. Меншікке салынатын салытар нарыты экономика жадайында мемлекет иелігінен алу шін жне жекешелендіру процесіні дамуына арай меншік атынастарындаы натылы згерістермен байланысты едуір орын алады. Меншікке салынатын салытар негізінен жергілікті бюджеттерге есептеледі.
Салытарды млшерлемелері меншікті табыстылыы бойынша емес, сырты нышандар – меншікті млшері бойынша белгіленетіндіктен фискалды масаттан баса салытарды меншікті пайдалауды тиімділігін ктермелеу масаты бар.
Меншікке салынатын салытар оам алдындаы салыты жауапкершілікті біркелкі етіп блуге ммкіндік береді. Мны сіресе жер салыына, млікке салынатын салыа атысы бар.
Млікке салынатын салы тікелей наты салыа жатады, оны млшері млікті табыстылыына емес, тлеушілер млкіні нына байланысты болады. Салы млік иелеріне оны тиімді иеленуге трткі болады.
Кейбір елдерде млікке салы салу базасын анытау оны мынадай санаттара блумен байланысты:
- жылжымайтын (жер жне онымен тікелей байланысты рылыстар);
- дербес жылжымалы (жылжымайтын мліктен баса, меншікті барлы трлері).
Млікті бл трі з кезегінде материалды жне материалды емес (млік ны туралы апараттарды райтын шоттар, сертификаттар) болып блінеді.
Зады тлалар мен жеке ксіпкерлерді млкіне салыты есептеу мен тлеуді жалпы тртібі тмендегіше:
Кесте 1.Зады тлалар мен жеке ксіпкерлерді млік салыын тлеу тртібі мен ережелері
| № | Крсеткіштер | ысаша сипаттама |
| Тлеушілері | азастан Республикасыны аумаында меншік, шаруашылы жргізу немесе оралымды басару ыында салы объектісі бар зады тлалар мен меншік ыында салы салу объектісі бар жеке ксіпкерлер, концессия шартына сйкес концессия объектісі болып табылатын салы салу объектісін иеленуге, пайдалануа ыы бар концессионер. | |
| Млік салыы тлеушілері атарына жатпайтындар | - з ауыл шаруашылыы німдерін ндіру, сатау жне айта деу процесінде тікелей пайдаланатын, меншік ыында бар салы салу объектілері бойынша бірыай жер салыын тлеушілер; - мемлекеттік мекемелер; - укілетті органны ылмысты жазаларды атару саласындаы тзеу мекемелеріні мемлекеттік ксіпорындары; - діни бірлестіктер | |
| Салы объектісі | Дара ксiпкерлер мен зады тлалар шiн азастан Республикасыны аумаындаы: 1) техникалы реттеу саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган белгiлеген сыныптамаа сйкес осындайлара жататын жне негiзгi ралдар рамында есепке алынатын имараттар, рылыстар немесе аржы есептілігiнi халыаралы стандарттарына жне азастан Республикасыны бухгалтерлiк есеп жне аржылы есептілік туралы занамасыны талаптарына сйкес келетiн жылжымайтын млiкке инвестициялар; 2) концессия шартына сйкес концессия объектiлерi болып табылатын имараттар, рылыстар салы салу объектiсi болып табылады. | |
| Зады тлалар мен жеке ксіпкерлер шін салы базасы | Бухгалтерлік есепті деректері бойынша аныталатын салы салу объектілеріні орташа жылды балансты ны. Салы салу объектілеріні орташа жылды балансты ны аымдаы салы кезеіні р айыны бірінші кні мен есепті кезенен кейінгі кезе айыны бірінші кніндегі салы салу объектілеріні балансты нын осу кезінде алынан соманы он штен бірі ретінде алынады. Салы салу объектілерін сатып алу ны патент негізіндегі арнаулы салы режимін олданатын жеке ксіпкерлерді салы салу объектілері бойынша салы базасы болып табылады. | |
| Салы ставкалары | 1. Зады тлалар шін салы салу объектілеріні орташа жылды нына 1,5% ; 2. Оайлатылан декларация негізінде арнаулы салы режимін олданатын жеке ксіпкерлер мен зады тлалар шін салы салу объектісіні орташа жылды нына 0,5%; Коммерциялы емес йымдар, леуметтік салада ызметін жзеге асыратын йымдар, негізгі ызмет трі кітапханалы ызмет крсету саласындаы жмыстарды орындау болып табылатын йымдар, ылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындаы функцияларды жзеге асыратын мемлекеттік ксіпорындар, мемлекеттік суоймаларыны, су тораптарыны жне табиат орау масатындаы баса да су шаруашылыы рылыстарыны объектілері бойынша зады тлалар, шаруа ожалытары мен ауыл шаруашылыы тауарларын ндіруші-зады тлаларды жерлерін суаруа пайдаланылатын су мелиорациялы рылыстары бойынша зады тлалар, ауыз сумен амту объектілері бойынша зады тлалар салы салу объектілеріні орташа жылды нына 0,1%.Бл зады тлалар пайдалануа не жала берілген салы салу объектілері бойынша 1,5%. | |
| Салы тлеу мерзімі | Салы кезеіндегі 25 апанынан, 25 мамырынан, 25 тамызынан жне 25 арашасынан кешіктірмей те лестермен енгізеді. |
|
Сурет 1. Млік салыы салынбайтын объектілер
Концессия – мемлекеттік меншікті объектілерін концессия шарты бойынша жасарту жне тиімді пайдалану масатында уаытша иелену мен олдануа беру, сондай-а, концессионерді аражатынан жаа объектілерді салу (рылыс) ыын немесе мндай объектілерді мемлекетке концессионерге иелену ыын беру.
2с.Меншік ыында салы салу объектілері бар жеке тлалар млік салыын тлеушілер болып табылады.
Жеке тлаларды млік салыын тлеушілер атарына мыналар жатпайды:
1. Мерзімді ызметтегі скери ызметшілер мерзімді ызметін ту кезеінде;
2. Меншік ыындаы барлы салы салу объектілеріні жалпы нынан тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген 1000 айлы есептік крсеткіш шегінде - Кеес Одаыны Батырлары, Социалистік Ебек Ері, «Халы аарманы» атаын алан, ш дрежелі Да орденімен жне «Отан» орденімен наградталан адамдар, «Ардаты ана» атаын алан, «Алтын ала» аласымен наградталан кп балалы аналар, жеке тратын зейнеткерлер.
3. Меншік ыындаы барлы салы салу объектілеріні жалпы нынан тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген 1500 айлы есептік крсеткіш шегінде - лы Отан соысына атысушылар мен олара теестірілген адамдар, I жне II топтаы мгедектер.
4. Меншік ыындаы барлы салы салу объектілеріні жалпы нынан тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген 1500 айлы есептік крсеткіш шегінде - лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталан адамдар, сондай-а 1941 жылы 22 маусым – 1945 жылы 9 мамыр аралыында кемінде алты ай жмыс істеген (ызмет ткерген) жне лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталмаан адамдар.
5. Ксіпкерлік ызметте пайдаланылатын салы салу объектілері бойынша дара ксіпкерлер.
6. 18 жаса толана дейін жетім балалар мен ата-анасыны арауынсыз алан балалар.
Осы аталан тлалар пайдалануа не жала берілген салы салу объектілері бойынша салыты жоарыда аталан тртіппен есептеп, тлейді. Басаша айтанда, бл аталан салы тлеушілер санатына жеілдетілген ы берілген, яни зі тадаан бір объектіге млік салыынан жеілдік беріледі.
Жеке тлалара меншік ыымен тиесілі жне ксіпкерлік ызметте пайдаланылмайтын мынадай объектілер:
- Р аумаындаы трын й-жайлар, саяжай рылыстары, гараждар жне зге де рылыстар, имараттар, й-жайлар;
- Р аумаындаы аяталмаан рылыс объектілері - оныстану (пайдалану) кезінен бастап жеке тлаларды млкіне салы салу объектісі болып табылады.
рбір жылды 1 атарындаы жадай бойынша жылжымайтын млікке ытарды тіркеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган белгілейтін, мынадай тртіппен айындалан салы салу объектілеріні ны жеке тлалар шін трын й-жайлар, саяжай рылыстары немесе аяталан рылыс объектілері бойынша салы базасы болып табылады:
= б х S х К таб х К функц х К айм х К аек. зг, мндаы:
– салы салу масаты шін млікті ны,
б – трын й-жайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталан рылыс объектілеріні бір шаршы метріні базалы ны,
S – трын й-жайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталан рылыс объектілеріні бір шаршы метрімен пайдалы ауданы,
К таб – табии тозу коэффициенті,
К функц – функционалды тозу коэффициенті,
К айм – айматау коэффициенті,
К аек. зг – айлы есептік крсеткіш згерісіні коэффициенті.
Трын й-жайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталан рылыс объектісіні тегемен крсетілген бір шаршы метріні базалы ны (б) елді мекенні тріне байланысты мынадай млшерде айындалады:
Кесте 2. Трын й-жайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталан рылыс объектісіні тегемен крсетілген бір шаршы метріні базалы ны
| Рет № | Елді мекен трі | Базалы ны, тегемен |
| 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. | алалар: Алматы Астана Атау Атбе Атырау араанды ызылорда Ккшетау останай Павлодар Петропавл Талдыоран Тараз Орал скемен Шымкент Облысты маызы бар алалар Ауданды маызы бар алалар Кенттер Селолар (ауылдар) |
рбір жылды 1 атарындаы жадай бойынша жылжымайтын млікке ытарды тіркеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган мынадай формула бойынша есептеген осындай объектіні ны трынжайды салын жапсаржайлары, шаруашылы (ызметтік) рылыстары, шыыы ірге абаттары, жертлелері, гаражы бойынша салы базасы болып табылады:
= б x S x К таб х К аек зг. х K айм, мнда:
- салы салу масаты шін н,
б – 1 кестеде белгіленген базалы нны мынадай млшерінде айындалан бір шаршы метрді базалы ны:
трынжайды салын жапсаржайлары, шаруашылы (ызметтік) рылыстары, шыыы ірге абаттары, жертлелері бойынша -25 процент, гараж бойынша - 15 процент,
S - трынжайды салын жапсаржайларыны, шаруашылы (ызметтік) рылыстарыны, шыыы ірге абаттарыны, жертлелеріні, гаражыны шаршы метрмен жалпы ауданы,
К таб - табии тозу коэффициенті
К аек. зг - айлы есептік крсеткіш згерісіні коэффициенті,
К айм - айматау коэффициенті.
Трынжайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталмаан рылыс объектісіні табии тозу коэффициенті амортизация нормаларын жне тиімді уаытын есепке ала отырып, мына формула бойынша айындалады:
К таб = 1 - М таб, мнда:
М таб - трынжайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталмаан рылыс объектісіні табии тозуы.
Табии тозумына формула бойынша айындалады:
М таб = (Т баз - Т п.б) х Наморт/100, мнда:
Т баз - салы есептелген жыл,
Т п.б - объектіні пайдалануа берілген жылы,
Н аморт - амортизация нормасы.
имаратты сипаттамасына байланысты табии тозуды айындаан кезде мынадай амортизация нормалары олданылады:
Кесте 3. имаратты сипаттамасына байланысты табии тозуды айындаан кезде олданылатын амортизация нормалары
| Рет № | Крделік тобы | имаратты сипаттамасы | Н аморт % | ызмет ету мерзімі (жыл) |
| 1. | Тастан салынан, ерекше крделі, абыраларыны алыдыы 2,5 кiрпiштен астам немесе темірбетонды немесе металл аалы кiрпiшті, аражабындары темірбетонды жне бетонды имараттар; абыралары iрi панельдi, аражабындары темір бетонды имараттар; | 0,7 | ||
| 2. | абыралары алыдыы 1,5-2,5 кірпіштен аланан, аражабындары темір-бетонды, бетонды немесе ааш; ірі блокты абырасы бар, аражабындары темірбетонды имараттар | 0.8 | ||
| 3. | абыралары жеілдетіліп аланан кірпіштен, монолитті шлакты бетоннан, жеіл шлак блогынан, лу тастан аланан, аражабындары темірбетонды немесе бетонды имараттар; ірі блокты немесе кірпіштен, жеілдетіліп монолитті шлакты бетоннан, са шлакты блоктардан аланан имараттар | 1,0 | ||
| 4. | абыралары аралас, кесілген ааштан немесе бедерлі кірпіштен аланан имараттар | 2,0 | ||
| 5. | Шитіден жасалан, жиналмалы-аланды, йма аалы, балшытан соылан, саман имараттар | 3,3 | ||
| 6. | амыс-аалы жне баса да жеілдетілген имараттар | 6,6 |
Егер тастан аланан немесе тасымалы панелді трынжайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталмаан рылыс объектісіні табии тозуы 70 проценттен жоары болса, оны ішінде материалдардан салынан йлерде 65 проценттен жоары болса, онда 0,2-ге те табии тозу коэффициенті олданылады.
Трынжайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталмаан рылыс объектісіні сапасына ойылатын талаптарды ескеретін функционалды тозу коэффициенті (К функц.) мына формула бойынша есептеледі:
К функц = К аб х К бр х К . мат х К жайл х К жылу, мнда:
К аб - трынжайды немесе аяталмаан рылыс объектісіні орналасу абатына байланысты базалы нны згеруін есепке алу коэффициенті,
К бр - трынжайды немесе аяталмаан рылыс объектісіні рылысты брыштаы учаскелерінде орналасуын есепке алу коэффициенті,
К . мат - абыра материалын есепке алу коэффициенті,
К жайл - трынжайды, саяжай рылыстарыны немесе аяталмаан рылыс объектісіні жайлылыы мен оны инженерлік-техникалы рылылармен амтамасыз етілу дегейін есепке алу коэффициенті,
К жылу - жылыту трін есепке алу коэффициенті.
абатына байланысты мынадай абаттылыты тзету коэффициенті (К аб) олданылады:
Кесте 4. абаттылыты тзету коэффициенті
| Рет № | абат | К абат |
| 1. | Бірінші | 0,95 |
| 2. | Аралы немесе жеке трын й | 1,00 |
| 3. | Соы | 0,9 |
Биіктігі ш абаттан аспайтын кп птерлі трын йлер шін кез келген абат шін 1-ге те абаттылы коэффициенті олданылады.
Трынжайды немесе аяталмаан рылыс объектісіні рылысты брыштаы учаскелеріндегі орналасуына байланысты мынадай тзету коэффициенттері (К бр) олданылады:
Кесте 5. рылысты брыштаы учаскелеріндегі орналасуына байланысты мынадай тзету коэффициенттері
| Рет № | Трынжайды немесе аяталмаан рылыс объектісіні рылысты брыштаы учаскесінде орналасуы | К бр |
| 1. | Брыштаы птер | 0,95 |
| 2. | Брышта орналаспаан пєтер немесе жеке трын й | 1,0 |
абыра материалына байланысты мынадай тзету коэффициенті (К аб. мат.) олданылады:
Кесте 6. абыра материалына байланысты тзету коэффициенті
| Рет № | абыра материалы | Коэффициент |
| 1. | Кірпіштен | 1,1 |
| 2. | Керамзит бетон блоктардан ралан | 1,0 |
| 3. | Керамзит бетон блоктардан ралан, кірпішпен апталан | 1,05 |
| 4. | Темірбетон панелден | 1,0 |
| 5. | Кiрпiшпен апталан темірбетон панелден | 1,05 |
| 6. | Балшытан - саманнан | 0,5 |
| 7. | Саманнан, сыртынан 0,5 кiрпiшпен апталан | 0,6 |
| 8. | Монолитты шлакты-бетонды | 0,7 |
| 9. | Темірбетон блоктардан | 1,0 |
| 10. | Жиналмалы-аланды | 0,6 |
| 11. | Жиналмалы-аланды, 0,5 кірпiшпен апталан | 0,75 |
| 12. | Кесiлген ааштан | 0,85 |
| 13. | Шпалдан | 0,75 |
| 14. | Шпалдан, кiрпiшпен апталан | 0,95 |
| амыс аалы | 0,6 |
Трынжайды, саяжай рылыстары немесе аяталмаан рылыс объектісін барлы тиісті инженерлік жйелермен жне техникалы рылылармен амтамасыз ету кезінде 1-ге те жайлылы коэффициенті (К жайл) олданылады.
Адамдарды труы (трмысты), келуі шін нормативтік не олайлы жадай туызатын инженерлік жйелер мен техникалы рылылар (су быры, кріз, баса да жайлылы трлері) болмаан кезде, 0,8-ге те К жайл. олданылады.
Жылыту тріне байланысты мынадай жылытуды тзету коэффициенттері (К жылу) олданылады:
Кесте 7. Жылытуды тзету коэффициенттері
| Рет № | Жылыту трі | К жылу |
| 1. | Орталытан жылыту | 1,0 |
| 2. | Газбен немесе мазутпен жергiлiктi жылыту | 0,98 |
| 3. | атты отын арылы сумен жергiлiктi жылыту | 0,95 |
| 4. | Пешпен жылыту | 0,9 |
Салы салу объектісіні елді мекенде орналасуын есепке алатын айматау коэффициентін (К айм.) жылжымайтын млікке ытарды тіркеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган жергілікті атарушы органдармен келісім бойынша айындайды.
Айлы есептiк крсеткiштi згеру коэффициентi (К аек. зг) мынадай формула бойынша айындалады:
К аек. зг = а. ж. аек/ткен ж. аек, мнда:
а. ж. аек - Республикалы Бюджет туралы Зада белгiленген жне тиiстi аржы жылыны 1 атарында олданыста болан айлы есептiк крсеткiш;
ткен ж. аек - Республикалы Бюджет туралы Зада белгiленген жне ткен аржы жылыны 1 атарында олданыста болан айлы есептiк крсеткiш.
Жеке тлаларды млік салыы салы салу объектісіні нына байланысты келесі ставкалар бойынша есептеледі.
Кесте 8. Жеке тлаларды млік салыыны ставкалары
| Салы ставкалары | Есептеу тртібі |
| 2 млн тегеге дейін оса аланда | салы салу объектілері ныны 0,05%; |
| 2 млн тегеден жоары- 4 млн тегеге дейін оса аланда | 1000 теге + 2 млн тегеден асатын сомадан 0,08%; |
| 4 млн тегеден жоары- 6 млн тегеге дейін оса аланда | 2600 теге + 4 млн тегеден асатын сомадан 0,1%; |
| 6 млн тегеден жоары- 8 млн тегеге дейін оса аланда | 4600 теге + 6 млн тегеден асатын сомадан 0,15%; |
| 8 млн тегеден жоары- 10 млн тегеге дейін оса аланда | 7600 теге + 8 млн тегеден асатын сомадан 0,2%; |
| 10 млн тегеден жоары- 12 млн тегеге дейін оса аланда | 11600 теге + 10 млн тегеден асатын сомадан 0,25%; |
| 12 млн тегеден жоары- 14 млн тегеге дейін оса аланда | 16600 теге + 12 млн тегеден асатын сомадан 0,3%; |
| 14 млн тегеден жоары- 16 млн тегеге дейін оса аланда | 22600 теге + 14 млн тегеден асатын сомадан 0,35%; |
| 16 млн тегеден жоары- 18 млн тегеге дейін оса аланда | 29600 теге + 16 млн тегеден асатын сомадан 0,4%; |
| 18 млн тегеден жоары- 20 млн тегеге дейін оса аланда | 37600 теге + 18 млн тегеден асатын сомадан 0,45%; |
| 20 млн тегеден жоары – 75 млн. тегеге дейін оса аланда | 46600 теге + 20 млн тегеден асатын сомадан 0,5%. |
| 75 млн тегеден жоары – 100 млн. тегеге дейін оса аланда | 321600 теге + 75 млн тегеден асатын сомадан 0,6%. |
| 100 млн тегеден жоары – 150 млн. тегеге дейін оса аланда | 471600 теге + 100 млн тегеден асатын соманы 0,65% |
| 150 млн тегеден жоары – 350 млн. тегеге дейін оса аланда | 796600 теге + 150 млн тегеден асатын соманы 0,7% |
| 350 млн тегеден жоары – 450 млн. тегеге дейін оса аланда | 2 196 600 теге + 350 млн тегеден асатын соманы 0,75% |
| 450 млн тегеден жоары | 2 946 600 теге + 450 млн тегеден асатын соманы 2% |
Бірнеше салы салу объектілері бойынша салы тлеуші бір жеке тла болан жадайда, салы базасы р объект бойынша жеке есептеледі.
Сонымен, жеке тлаларды ксіпкерлік ызметке пайдаланылмайтын млкіне салы жылжымайтын млік ны мен белгіленген ставкалар негізінде салы органдарымен аныталады.
3с. Салы тлеушілер салыты есептеуді салы базасына тиісті салы ставкаларын олдану арылы дербес жргізеді.
Орта лестік меншіктегі салы салу объектілері бойынша млік салыы рбір салы тлеушіні млік нындаы оны лесіне барабар есептеледі. Салы тлеушілер салы кезеі ішінде млік салыы бойынша аымдаы тлемдерді тлеуге міндетті, олар салы кезеіні басында бухгалтерлік есеп деректері бойынша белгеленген салы салу объектілеріні алды нына тиісті салы ставкасын олдану арылы аныталады.
Бюджетке салы тлеу салы салу объектілеріні орналасан жері бойынша жргізіледі.
Салы кезеі ішінде сатып алынан салы салу объектілері бойынша млік салыыны аымдаы тлемдері салы салу объектісін сатып алу кезіндегі салы базасына салы ставкасын олдану арылы аныталады. Аымдаы тлемдер сомасы те лестермен белгеленен мерзімде тленеді, бл ретте салы салу объектілерін сатып алан кннен кейінгі кезекті мерзім аымдаы тлемдерді тлеуді бірінші мерзімі болып табылады.
Салы кезеі ішінде шыып алан салы салу объектілері бойынша аымдаы тлемдер шыып алан салы салу объектілеріні шыып алан кездегі салы базасына салы ставкасын олдану арылы аныталатын салы сомасына азайтылады. Азайтылуа тиіс салы сомасы салы тлеуді алан мерзімдеріне те лестермен блінеді.
Млік салыы бойынша аымдаы тлемдер сомаларыны есебі есепті салы кезеіні 15 апанынан кешіктірілмей табыс етіледі.
Млік салыы бойынша декларация есепті жылдан кейінгі жылды 31 наурызынан кешіктірілмей табыс етіледі.
Жеке тлаларды салы салу объектілері бойынша салыты есептеуді салы кезеіні 1 тамызынан кешіктірілмейтін мерзімде тиісті салы ставкасын салы базасына олдану арылы салы тлеушіні трылыты жеріне арамастан салы салу объектілеріні орналасан жері бойынша салы органдары жргізеді.
Егер салы кезеіні затыы он екі айдан аз болса, тлеуге жататын млік салыы аныталан салы сомасын он екіге блу жне салы кезеінде меншік ыын жзеге асыру айларыны санына кбейту жолымен есептеледі.
Жеке тлаларды млкіне салынатын салыты есептеу мен тлеу тртібін тмендегі кестеден круге болады.
Кесте 9. Жеке тлалармен млік салыын тлеу тртібі
| № | Салы салу объектілері | Есептеу тртібі |
| Бірнеше жеке тланы орта лестік меншігіндегі салы салу объектісі шін | оларды осы мліктегі лесіне барабар (пропорционалды) | |
| Бірнеше салы салу объектілері бойынша салы тлеуші бір жеке тла болан жадайда | рбір салы салу объектісі бойынша блек есептеледі | |
| Жаадан салынан (рылан) салы салу объектілері бойынша | Салы оларды салынан жылынан кейінгі салы жылынан бастап есептеледі | |
| Салы салу объектісі жойылан, ираан, бзылан кезде | Осы фактілерді растайтын жаттар болан жадайда салы сомасы айта есептеледі | |
| Салы кезеі ішінде салы тлеушіні салы тлеуден босатылу ыы туындаан кезде | Осы ы туындаан айдан бастап салы сомасын айта есептейді | |
| Салы кезеі ішінде салы салу объектілеріне меншік ытары ауысан (берілген) жадайда | Млікке меншік ытарын жзеге асыруды наты кезеі шін есептеледі |
Жеке тланы ксіпкерлік ызметке пайдаланылмайтын млкіне жылжымайтын млікті баалау жне тіркеу органдарымен аныталатын нына арай сараланан (дифференциалды) ставкалар бойынша салы салынады.
Сонымен атар салы органдары аымдаы жылды 1 тамызынан кешіктірмей бюджетке тленуге тиіс салы сомасы туралы тлем хабарламасын (извещения) жіберуге тиіс. Жеке тлалар салыты аымдаы жылды 1 азанынан кешіктірмей тлеуге тиіс. Уаытылы тленбеген салы сомасына салы тлеу кнін оса, ткен рбір кн шін Р лтты Банкі белгелеген айта аржыландыру ресми ставкасыны 2,5 еселенген млшерінде сімаы (сімпл) алынады. Мысалы, Б белгелеген айта аржыландыру ставкасы 10,5% делік. Бл жадайда алынатын сімаы млшері 0,07% (2,5x10,5%):365 кн) райды. Егер 3500 теге млшеріндегі салы 1 азанда тленбей, 16 азанда тленген жадайда, сімаы сомасы 315 тегені (3500 тг. x 0,07%) x 15 кн) райды.