Мірі мен шыармашылы жолы
Мхит Орал облысындаы (кзіргі кезде – Батыс азастан облысы) аратбе аудынына арасты Абаай ауылында байуатты жаняда дниеге келген. Оны толы есімі – Мхамбеткерей. Мхит жас кезінен бастап нермен айналысады, р-трлі аспаптарда ойнайды, сурет салады. Оны аайындылары да нерге жаын болан, н айтып домбыра мен скрипка тартан. Оларды шыан тегі «а сйек» боландытанкесі балаларыны нермен шылдануын жатырмаан. Оны айтуынша, нермен шылдану жасты шаа ана жарасады, сондытан ол Мхитты кімшілік жмыса даярлайды. А.Жбанов келтірген деректерге араанда, Мхит алашы кезде кесіні талабын орындап ауыл басшысы болып жмыс істейді, біра бл ызметте екі ай ана шыдай алады. рі арай ол мірін тек ана нер жолымен байланыстырады. нер саласында кптеген иыншылытара шырайды, жетіспеушілік кездері де болып трады. Бала-шаасын асырау шін ауыл аралып ншілік нерімен табыс табуа мжбр болады.
Мхитты рпатарыны брі де нерден р алаан болмаан. Соларды арасында біз бгінгі кнде ататы ншіні шыармашылы мрасына ол жеткізіп отырмыз. Мхитты рпатарыны ішіндегі аса дарындысы – немересі Шайхы. Композиторды ндерін насихаттауа зор лесін осан Шынтас аратаевты ерекше атауа болады. Ол Мхитты ндерімен оса соларды шыу тарихын да сатап алан. Мхитты кптеген ндері оны тікелей рпаы Лпан Мхитовтан жазылып алынан. Батыс азастанны ншілік нері туралы сз озаанда, рине, бізді заманымызды майталман ншісі, азастанны халы ртісі арифолла рманалиевті атау керек. Мхит алыптастырып кеткен ншілік дстр ареке мен оны шкірттеріні арасында бізді заманымызда з жаласын тауып келеді.
Айнамкоз
Мхитты алашы ндері арнау жанрында шыарылан. Соларды бірі – «Айнамкз». Композитор бл нін ралай есімді ызды сем слу бейнесіне арнаан. «Айнамкз» бгінгі кнге дейін жртшылыты е сйікті ндеріні атарына жатады.
нні лирикалы уені ара ле жанрына жаын. Сонымен бірге онда халы ксіби ндерді мазмнына тн жалпы ншілік нерге, орындаушылы шеберлікке арналан сздер кездеседі.
Салмасам Айнамкзге н болмайды,
Кимесем оа бешпент сн болмайды.
Ойнаса зі тедес жаспен ойна.
Ол даы аланыннан кем болмайды.
нні дыбыстар кеістігі зор, ке аралыта жретін уенде ерекше семділік пен сабырлы байалады. рылымында дстрлі айырма жо, сздері 11 буынды, мтініні екінші жолы ана «Айнамкз» сзі арылы зартылан. Бл арнайы олданылан тсіл нні уен-ыраты рылымына ерекше сипат береді.
Пан кйлек
Бл нді мазмны мен рылымы жаынан аланда халы ксіби ндерді наыз лгісі деуге болады. нні бірінші шумаында жалпы сал-серілік нерге тн жасты шаты ызыты кездері суреттелсе, екінші шумаында лені мазмны крт згереді, бнда Мхит зіні болашаына ой тастаандай болады.
Панкйлек, ма-ма ая басатын,
Жар айда ондай кніл ашатын,
Кешегі жиырма бестін желігінде,
Кілім тау суындай тасатын.
Кім білер, кімдер болар мейірім анар,
Рухым снген менi айта жанар
Еіреп Мхит бабам тіпті-ау деп,
Кеінгі рпатарым есіне алар.
Жалпы нні уені ке, ктерікі, жарын. Онда, негізінен, тастан жонып жасалан мсін трізді, ірі музыкалы діс-тсілдер олданылан.
Лкен Айдай
Мхитты баса ндері сияты, «лкен Айдайды» уені ке, музыкалы сипаты салтанатты. Сондытан болар, Е.Брусиловский зіні «ыз Жібек» операсында бл нді Шегені ариясы ретінде олданан.
Мхитты салады енді Айдайына,
Ба берген ер жігітті мадайына.
Жамана бір сз айтса теріс арайды,
Жасыны мен жремін ыайына.
нні даму рдісі еркін, уеніні рылымы ірі, оны жеке блшектеріні за созылан дыбыстармен аяталуы нні кеістігін лайтып ерекше сезімге блейді.
Зуреш
нні шыу тарихы туралы ел арасында мынадай аыз бар. Баяыда Медет деген хан зіні скери жорытарыны бірінде отыз баласынан тгел айырылыпты. Соында жалыз алан Зауреш ызы да кп замай айыдан аза болыпты. Осы аызды естіп атты сер алан Мхит Зурешті рухына баыштап трагедиялы сезімге тола нін шыарады. Бл нді рыпты жанрдаы жотау ніні ксіби трі деуге болады. А.Жбановты пікірінше, бл н емес, шаын реквием.
«Зуреш» ні жеке адамны айысын ана суреттеп оймайды, оны мн-маынасы лдеайда тере. Сондытан оны жанрын музыкалы поэма деп белгілеуге болады.
Уа, Зуреш, сені шін елден келдім,
Баяы зі крген жерден келдім.
Сен неге мен келгенде тебіренбейсі,
Иіскеп бір сйемін деген едім.
айыны жаста крдім жапыраын,
ланны тауда крдім шоыраын.
Сен алан отыз лдан еді, Зуреш,
Бір уыс бйырмады топыраы.
Саталмас болат пыша ын болмаса,
тірік неге керек шын болмаса.
Зарланып саулы інгендей келгенімде,
Басыды бір ктерші тым болмаса.
Сратар мен тапсырмалар
1. Мхитты мірі мен шыармашылы жолы.
2. Мхит пен оны рпатарыны аза музыка мдениетіне осан лесі.
3. «Айнамкз», «Пан кйлек», «лкен Айдай», «Зуреш» ндеріне сипаттама бер.
4. Берілген ндерді жата айт.
Дебиеттер
1. Жубанов А. Струны столетий. - Алма-Ата, 1958.
2. Жубанов А. Соловий столетий . - Алма-Ата, 1966.
3. Елеманова С., Раибергенова С., Омарова Г., Шегебаев П. Казахская музыкальная литература. Учебник для ДМШ. - Астана, 2006.
4. Елеманова С. Казахское традиционное песенное искусство. Алматы, 2000.
5. Ерзакович Б. Песенная культура казахского народа. - Алма-Ата,1966.
6. Исмаилов Е. Акыны. - Алма-Ата. 1957.
7. Кунанбаева А. Жанровая система казахского музыкального эпоса. Опыт обоснования // Музыка эпоса. - Йошкар-Ола, 1989.
8. Сарыбаев Б. Казахские народные инструменты. - Алма-Ата, 1978.
9. Толеубаев А. Реликты доисламских верований в семейной обрядности казахов. Алма-Ата, 1991.
10. Турсынов Е. Возникновение бахсы, акынов, сэри и жырау. -
Астана,1999.
11. Шегебаев П. История казахской интрументальной музыки 19 века. Учебное пособие. Астана, 2009.
12. Шегебаев П. Формирование и развитие образа соловья в домбровой музыке // Инструментальная музыка казахского народа. -
Алма-Ата, 1985.
13. Шегебаев П. Жанровые особенности кюя «Науыскы» (комическое
в домбровой музыке) // Инструментальная музыка казахского народа. Алма-Ата, 1985.
Глоссарий
Айтыс – аындарды суырып-салма ле трінде тетін жарысы.
Аын– суырып-салма нші. Оны атаратын ызметі – айтыса тсу жне кейбір рыпты рсімдерді ткізу.
Бас буын, орта буын, саа – 1. домбыра мойыныны блшектері, 2. сол жерде орналасаан ткпе кй рылымыны блімдері.
Бдiк –жануарларды емдеу кезінде орындалатын н. Кне заманда – ауруды пірі.
Басы(«ба», «бау»сздерінен туындаан)–адамдар мен аруатарды арасын байланыстырушы, емші.
Беташар –йлену той кезіндекелінні бетін ашатын н.
Буна(«буын» сзінен туындаан)–7-8,11 буынды лені блшегі, 3 немесе 4 буыннан трады.
Естірту –н трінде орындалатын хабар, кбінесе адам айтыс боланда олданылады. Естіртуді кй трі де кездеседі.
рыпты ндер – дстрлі дет-рыптарды ткізген кезде арнайы адамдар орындайтын ндер. Баса кездерде орындалмайды.
Жар-жар –йлену той кезінде ыздар мен жігіттер тобы кезек-кезек орындайтын н.
Жарапазан –Наурыз мейрамы мен Ораза айт кезінде балалар мен жастарды й аралап жріп орындайтын ні.
Жотау(«жо» сзінен туындаан)–айтыс болан адамды жерлеу кезінде йелдер орындайтын н.
Жыр– 1. эпос, 2. лені 7-8 буынды лшемі.
Жырау («жыр» сзінен туындаан) – эпикалы шыармаларды шыарушы жне орындаушы. Жыршы – сол шыармаларды орындаушысы ана.
Трмыс-салт ндері– халыты кнделікті олданатын ндері, кбінесе отбасылы мейрамдарда, кіші-гірім тойларда, жастарды ойындарында орындалады
Кіл айту, Жбату– аза тту рсімінде орындалатын ндер.
Клпсан–адамдарды емдеу кезінде орындалатын н. Кне заманда – ауруды пірі.
Кйші – домбыра, обыз, сыбызыа арналан шыармаларды – кйлерді – авторы жне орындаушысы. Кй сзіні баса маынасы адамны психологиялы жадайы, кіл-кйімен байланысты.
ара ле– арапайым н деген маынада. Кнделікті мірде олданылатын лирикалы ндер.
оштасу –затылан ыз орындайтын «Сысуды» басаша аты.
Макомат –общее название мугама (азерб.), мукама (уйг.), макома (узб.) и других национальных разновидностей. Мугам – многочастный цикл, состоящий из вокальных, инструментальных, танцевальных разделов. Встречается у оседлых тюркоязычных, арабо-ираноязычных народов.
Сал, сері – жан-жаты абілеті бар дарынды тла. Бл ататар кбінесе нші-композиторлара беріледі.
Сарын –басыны, аынны жеке уені.
Сукеле –затылан ыз киетін сопа келген,р-трлі ымбат тастармен шекейленгенбас киім..
Сысу –затылан ыз орындайтын н.
Тарихи ндер мен кйлер– халы міріндегі маызды оиалара, тарихи тлалара арналан шыармалар.
Ткпе («тгу»сзінен шыан), шертпе («шерту»сзінен шыан) – домбыра кйлер стилдеріні аттары. Ткпе кйлер бастыс азастанда, шертпе кйлер республиканы орта, шыыс, отстік ірлерінде тараан.
Той бастар –йлену тойында аын орындайтын н.
Фольклор(халы даналыы) – халыты ауызекі шыармашылыы.Фольклорды трлері: ауыз дебиет, поэзия, музыка, би нері.
Шаын эпикалы жанрлар–толау,терме, арнау, сиет, мысал, наыл сз деп аталатын трбиелікмні бар, философиялы мазмндаы шыармалар. Крделі эпосты арасында, ал кзіргі кезде жеке шыарма ретінде де орындалады.
Тест сратары
1. азаты материалды жне рухани мдениетіні ерекшеліктері немен байланысты?
А) дстрлі кшпенді мірмен,
Б) отырышылыа ауысуымен,
В) Кеес кіметіні орналасуымен,
Г) ерекшелік болан ж.
2. Кшпенділікке сйкес болан музыка шыармашылыыны трі:
А) жеке орындаушылы,
Б) ансамбль орындаушылыы,
В) хор орындаушылыы,
Г) шума-айырма рылымы.
3. аза аспаптарыны аз болуы немен байланысты?
А) кшпенді мірмен,
Б) сталарды жотыымен,
В) заттар мен саймандарды жетіспеушілігімен,
Г) отырышылыа ауысуымен.
4. азатарда болан жо:
А) макомат,
Б) эпос,
В) жыр,
Г) фольклор.
5. Халытарды мдени-типологиялы жаындыына сер етеді:
А) шаруашылыты трі мен дстрлі мір-тіршілігі,
Б) тілді жаындыы,
В) шыу тегіні ортатыы,
Г) идеологияны ортатыы.
6. Фольклор жанрларыны атарына жатпайды:
А) аынды нер,
Б) трмыс-салт ндері,
В) ара ле,
Г) жар-жар.
7. Халы-ксіби нер трлеріне жатпайды:
А) ара ле,
Б) жырау-жыршылы нер,
В) басылы нер,
Г) сал-серілік нер.
8.Сал-серілік нер дегеніміз:
А) халы-ксіби ншілік нер,
Б) цирк нері,
В) спорт трі,
Г) фольклор.
9. Кеес заманыны идеологиясына айшы келді:
А) жыршы шыармашылыы,
Б) халы шыармашылыы,
В) кйшілік нер,
Г) жотау.
10. нерді ай трі азатарда болмады?
А) кпдауысты хор нері,
Б) халы шыармашылыы,
В) сырнаймен н айту,
Г) айтыс нері.
11. аза халыны негізгі аспаптары:
А) домбыра, ыл обыз, сыбызы,
Б) домбыра, шертер, саз сырнай,
В) ыл обыз, сыбызгы, шаобыз,
Г) домбыра, обыз прима, дабыл.
12. Басылар мен жыршыларды олданан аспабы:
А) ыл обыз,
Б) обыз прима,
В) асатая,
Г) домбыра.
13. Мезгілі шектеулі аспап:
А) сыбызы,
Б) асатая,
В) шаобыз,
Г) дауылпаз.
14. Фольклор жанрларына жатпайды:
А) аындар айтысы,
Б) айым айтыс,
Б) жар-жар,
Г) сысу.
15. Халы-ксіби нер трлеріне кірмейді:
А) жар-жар,
Б) эпос,
В) кйшілік нер,
Г) басылы нер.
16. Сысу ні орындалады:
А) йлену тойында,
Б) жерлеу рсімінде,
В) кез келген жерде,
Г) сахнада.
17. Естірту ні орындалады:
А) аза тту дстрінде,
Б) йлену тойында,
В) мейрамдарда,
Г) кез келген жерде.
18. Жарапазан ні орындалады:
А) Наурыз бен Ораза айт мейрамында,
Б) йлену тойында,
В) жерлеу рсімінде,
Г) кез келген уаытта.
19. дет-рыптармен байланысы жо:
А) ара ле,
Б) кіл айту,
В) сысу,
Г) естірту.
20. Тарихи ндер байланыста болады:
А) тарихи оиалармен, тлалармен,
Б) тарихи кезедермен,
В) соыстармен,
Г) хандар мен батырларды есімімен.
21. Аспапсыз орындалатын ндер:
А) сысу, жотау,
Б) терме, желдірме,
В) тарихи ндер,
Г) жыршы ндері.
22. Сарын дегеніміз:
А) басы мен аынны жеке уені,
Б) жотау, жылау,
В) кй,
Г) н.
23. ншілер, жыршылар, аындар жасы мегерген:
А) музыкалы аспапты,
Б) ата мінуді,
В) психологиялы сер етуді,
Г) ару-жараты.
24. йлену тойда орындалмайды:
А) кіл айту,
Б) сысу,
В) бет ашар,
Г) жар-жар.
25. Бет ашарды орындайды:
А) аын,
Б) кйші,
В) жыршы,
Г) ата-аналары.
26. Жотауды орындайды:
А) йелдер,
Б) еркектер,
В) жыршы,
Г) кйші.
27. Ас беру рсімі ткізіледі:
А) 7, 40 кнде жне бір жылдан со,
Б) кез келген уаытта,
В) мейрамдарда,
Г) мшел жасында.
28. Аза тту рсімінде олданады?
А) а тсті мата,
Б) кк тсті мата,
В) сары тсті мата,
Г) жасыл тсті мата.
29. Бала сіру мен трбиелеу рсімдеріне жатпайды:
А) тасатты,
Б) шілдехана,
В) тіл ашар,
Г) сндет.
30. Бірінші мшел жас:
А) 13 жас,
Б) 7 жас,
В) 10 жас,
Г) 5 жас.
31. Трмыс-салт айтыстарына жатпайды:
А) кляпсан,
Б) айым айтыс,
В) жмба айтыс,
Г) тірік айтыс.
32. «Не жаман» - ол:
А) трбиелік мні бар ле,
Б) ойын-сауы леі,
В) ткпекй,
Г) аыз.
33. ара ле дегеніміз:
А) лирикалы халы ні,
Б) сал-серілер ні,
В) орынышты, рейлі ндер,
Г) аынны суырып-салмасы.
34. ара ленні рылымы:
А) 11 буынды,
Б) 7 буынды,
В) 9 буынды,
Г) еркін.
35. Аыз кйлер ерекшеленеді:
А) сем дыбысты бейнелеумен,
Б) сем дыбыс бояуларымен,
В) трлі рдістермен,
Г) шабыс ыраымен.
36. Басы дегеніміз:
А) екі мірді байланыстырушы,емші,
Б) аын, нші,
В) ауру адам мен оны туысандарын байланыстырушы.
Г) фокусник, шарлатан.
37. Басыны негізгі аспабы:
А) ыл обыз,
Б) шан обыз,
В) асатая,
Г) скірік.
38. Басы ніні атаратын функциясы:
А) рыпты, магиялы,
Б) ккем-эстетикалы,
В) дыбыспен бейнелеу,
Г) ойын-сауы.
39. Жырау дегеніміз:
А) эпикалы шыармаларды авторы жне орындаушысы,
Б) ойын-сауы ндерді авторы жне орындаушысы,
В) эпикалы ндер мен кйлерді авторы,
Г) нші, композитор.
40. Жырауларды атарына жатпайды:
А) азанап
Б) Асан айы,
В) азтуан,
Г) ашаан.
41. Батырлар жыры атарына жатады:
А) Ер Тарын,
Б) Слушаш,
В) Алдар ксе,
Г) ыз Жібек.
42. Шаын эпикалы жанрлар атарына жатпайды:
А) жаылтпаш,
Б) терме,
В) толау,
Г) сиет.
43. Жыршы дегеніміз:
А) эпикалы шыармаларды орындаушы,
Б) мадатау ндерін орындаушы,
В) айтысты авторы жне орындаушысы,
Г) обызда орындаушы.
44. Жыр сзіні екінші маынасы:
А) лені 7-8 буынды лшемі,
Б) ызыты гіме,
В) халы аызы,
Г) иялы ертегі.
45. Аын дегеніміз:
А) нші, суырып-салма,
Б) нші жне кйші,
В) нер айраткері,
Г) халы атаы.
46. дет-рыптарды атарады:
А) аын,
Б) жырау,
В) сері,
Г) ру басшысы.
47. Ертеректе алыптасан нер:
А) аынды нер,
Б) жыраулы нер,
В) ксіби н нері,
Г) би нері.
48. Тотемизмні кріністері бар:
А) аынды нерде,
Б) жырау, жыршылы нерде,
В) кйшілік нерде,
Г) ншілік нерде.
49. Айтыс дегеніміз:
А) суырып-салма аындарды жарысы,
Б) суырып-салма кйшілерді жарысы,
В) жыршыларды жарысы,
Г) спорт жарысы.
50. зіні жеке сарыны болады:
А) басылар мен аындарда,
Б) аындар мен жырауларда,
В) барлы ншілерде,
Г) кйшілерде.
51. Аындар олданатын музыкалы аспаптар:
А) домбыра, сырнай,
Б) домбыра, обыз,
В) обыз, сырнай,
Г) обыз, асатая.
52. Халы ксіби ншілік нер иелері:
А) сал-серілер,
Б) аындар,
В) жыршылар,
Г) жалпы ншілер,
53. Сал, сері дегеніміз:
А) нні авторы жне орындаушысы,
Б) жырды авторы жне орындаушысы,
В) ауыл аралап жретін циркачтар,
Г) ханны ол астындаы музыканттар.
54. Халы ксіби н неріні алыптасуына сер еткен:
А) ара ле мен аынды нер,
Б) аынды нер мен домбыра нері,
В) рыпты пен трмыс-салт ндері,
Г) халы нері.
55. Шумаы пен айырмасы болады:
А) халы ксіби ндерде,
Б) кзіргі баралы ндерде,
В) терме мен толауда,
Г) кйлерде.
56. Концерттік орындаушылы тн:
А) сал-серілік нерге,
Б) кзіргі баралы ндерге,
В) жыраулы нерге,
Г) рыпты ндерге.
57. Кйші дегеніміз:
А) аспапты шыарманы авторы жне орындаушысы,
Б) обыз кйлерін шыарушы,
В) кне домбыра кйлеріні авторы,
Г) кй орындаушысы.
58. Ткпе стилі тараан жер:
А) батыс Казастан,
Б) Сары-Ара аймаы,
В) рманазыны шыармашылыы,
Г) азастанны барлы айматары.
59. Шертпе стилі тараан жер:
А) орталы азастан,
Б) батыс азастан,
В) Ыхласты шыармашылыы,
Г) азастанны барлы айматары.
60. Шертпе кйдегі ара дстріні кілі:
А) Тоа,
Б) азанап,
В) Сгір,
Г) Дина.
61. аратау шертпе кй дстрі тараан жер:
А) отстік азастан,
Б) отстік-шыыс ірі,
В) Жетісу ірі,
Г) солтстік азастан.
62. Квинталы кйлер кбірек кездеседі:
А) шыыс азастанда,
Б) отстік шыыста,
В) Сыр-Дария ірінде,
Г) орталы азастанда.
63. Бас буын дегеніміз:
А) ткпе кй бліміні аталуы,
Б) шертпе кй бліміні аталуы,
В) эпосты бірінші блімі,
Г) обыз аспабыны бас жаы.
64. Саа дегеніміз:
А) ткпе кй бліміні аталуы,
Б) шертпе кй бліміні аталуы,
В) эпосты орытынды блімі,
Г) сыбызыны блшегі.
65. Орта буын аталуы кездеседі:
А) ткпе кйлерде,
Б) шертпе кйлерде,
В) обыз кйлерінде,
Г) эпоста.
66. Ткпе кй стиліні кілі:
А) азанап,
Б) Таттімбет,
В) Сгір,
Г) Дайрабай.
67. Шертпе кй стиліні кілі:
А) Сгір,
Б) Ыхлас,
В) азанап,
Г) Дина.
68. Байжігіт ай дстрді кілі?
А) шертпе кй дстріні,
Б) ткпе кй дстріні,
В) эпикалы нерді,
Г) сыбызы дстріні.
69. ыл обыз ішегіні брауы:
А) кварта мен квинта,
Б) квинта мен секунда
В) кварта мен октава,
Г) еркін.
70. Басылы нерімен байланысты обыз кйлері:
А) кварталы кйлер,
Б) квинталы кйлер,
В) еркін браудаы кйлер,
Г) барлыы.
71. Жыраулы нерімен байланысты обыз кйлері:
А) квинталы кйлер,
Б) кварталы кйлер,
В) еркін браудаы кйлер,
Г) барлыы.
72. Кварта брауындаы обыз кйлері болады:
А) жалыз дауысты,
Б) екі дауысты,
В) кп дауысты,
Г) р трлі.
73. Квинта брауындаы обыз кйлері болады:
А) екі дауысты,
Б) жалыз дауысты,
В) кп дауысты,
Г) р трлі.
74. Сармалай мен Тілек –:
А) сыбызышылар,
Б) обызшылар,
В) домбырашылар,
Г) жыршылар.
75. Белгі беретін аспаптар атарына жатады:
А) керней, мйіз сырнай, дабыл,
Б) саз сырнай, скірік, дауылпаз,
В) керней, сыбызы, даныра,
Г) амыс сырнай, асатая, нар обыз.
76. Ады алдап шаыратын аспап:
А) быша,
Б) амыс сырнай,
В) дауылпаз,
Г) ыл обыз.
77. Хордофон дегеніміз:
А) ішекті аспаптар,
Б) рлемелі аспаптар,
В) рмалы аспаптар,
Г) шаобыз.
78. Аэрофон дегеніміз:
А) рлемелі аспаптар,
Б) ішекті аспаптар,
В) рмалы аспаптар,
Г) нар обыз.
79. орытты есімімен байланысты жер:
А) Сыр-Дария,
Б) Жетісу,
В) Сары-Ара,
Г) Алтай.
80. Ішекті аспаптарды ары тегі:
А) ыл обыз,
Б) жетіген,
В) нар обыз,
Г) скрипка.
81. «Аспап-оркестр» деп атайды:
А) ыл обызды,
Б) нар обызды,
В) жетігенді,
Г) домбыраны.
82. рлемелі аспаптарды жалпы аталуы:
А) сырнай,
Б) керней,
В) скірік,
Г) шаобыз.
83. рманазыны туылан жылы:
А) 1818,
Б) 1918,
В) 1718,
Г) 1618.
84. рманазы ай дстрді кілі?
А) батыс азастан домбыра дстріні.
Б) орталы азастан дстріні,
В) «а сйектерді»,
Г) сал-серілік нерді.
85. рманазыны стазы:
А) за,
Б) азанап,
В) Байжма,
Г) Дина.
86. Автобиографилы деп атайды:
А) рманазыны кйлерін,
Б) Даулеткерейді кйлерін,
В) Динаны шыармашылыын,
Г) А.Жубановты ндерін.
87. рманазыны, Дулеткерейді, Динаны аттас кйі:
А) Блбл,
Б) Той бастар,
В) 16 жыл,
Г) оыр.
88. Негізгі таырыбы баса биіктікте айталанан блімі бар кй:
А) Балбрауын,
Б) Блбл,
В) Алатау,
Г) Сары-Ара.
89. Саасы екі рет айталанатын кй:
А) Сары-Ара,
Б) Балбрауын,
В) Блбл,
Г) Алатау.
90. ай кйде кпдауыстылы естіледі?
А) Сары-Ара,
Б) Балбрауын,
В) Блбл,
Г) Алатау.
91. «Алатау» кйі рылан:
А) екі таырыптан,
Б) монотаырыптан,
В) кп таырыптан,
Г) згеше рылымнан.
92. Дулеткерей ай баытты кілі?
А) ткпе кйді лирикалы-психологиялы баытыны,
Б) ткпе кйді лирикалы-драмалы баытыны,
В) шертпе стиліні,
Г) домбыра музыкасыны лирикалы-трмысты баытыны.
93. Тре аыс кімге тн?
А) Дулеткерейге,
Б) азанапа,
В) Тттімбетке,
Г) Динаа.
94. Дулеткерей нені кілі?
А) «а сйектерді»,
Б) арапайым халыты,
В) музыканттар династиясыны,
Г) жыраулыты.
95. Ру басшысы болып ызмет атарды:
А) Дулеткерей,
Б) азанап,
В) Тттімбет,
Г) Сгір.
96. «ыз Ажелен» кйді авторы:
А) Дулеткерей,
Б) азанап,
В) Дина,
Г) Байжма.
97. Дулеткерей мен .Жбанованы аттас шыармасы:
А) Жігер,
Б) Кролы,
В) Блбл,
Г) Той бастар.
98. Динаны шыармашылыы –
А) отанымызды кнтізбесі,
Б) кйшіні мірбаяны,
В) кеес одаыны мадатауы,
Г) айталанбас былыс.
99. Динаны стазы:
А) рманазы,
Б) Дулеткерей,
В) азанап,
Г) Байжма.
100. азССР халы ртісі атаына ие:
А) Дина Нрпеисова,
Б) азанап,
В) Есір,
Г) Сгір.
101. Би болып ызмет атарды:
А) Тттімбет,
Б) азанап,
В) Дулеткерей,
Г) Сгір.
102. Александр патшаны таа отыру рсіміне барды:
А) Тттімбет,
Б) рманазы,
В) Біржан-сал,
Г) Жаяу-Мса.
103. «Ккей-кесті» кйді ерекшелігі:
А) згеше аысында,
Б) згеше рылымында,
В) ызыты аызында,
Г) згеше интонациясында.
104. «Сары жайляу» кйді авторы:
А) Тттімбет,
Б) Дайрабай,
В) рманазы,
Г) Тоа.
105. Біржан-сал негізін алыптастырды:
А) Сары-араны ншілік дстрді,
Б) азаты жазба поэзиясыны,
В) ауызша аынды дстрді,
Г) жаа ншілік дстрді.
106. міріні соы кезеі иын болды:
А) Біржан-салды,
Б) Аан-серіні,
В) рманазыны,
Г) Жаяу-Мсаны.
107. «Жанбота» нні авторы:
А) Біржан-сал,
Б) Аана-сері,
В) Мхит,
Г) Жанбота.
108. Циклды ндер кездеседі:
А) Біржан-салда,
Б) Аана-серіде,
В) Мхитта,
Г) Абайда.
109. Автопортреттік ндер кездеседі:
А) сал-серілерде,
Б) аындарда,
В) жыршыларда,
Г) кзіргі ншілерде.
110. лагер тлпарына н арнаан:
А) Аан-сері,
Б) Біржан-сал,
В) Ыбрай,
Г) Жаяу-Мса.
111. «Бад-Хадиша» нні авторы:
А) Аан-сері,
Б) Біржан-сал,
В) халы ні,
Г) Мхит.
112. «Татьяна хаты» нні авторы:
А) Абай,
Б) Пушкин,
В) Естай,
Г) Татьяна.
113. Мхит ай дстрді кілі?
А) батыс азастан ншілік дстрді,
Б) орталы азастан ншілік дстрді,
В) Жетісу ншілік дстрді,
Г) батыс азастан эпикалы дстрді.
114. «Зауреш» нні авторы:
А) Мхит,
Б) Аан-сері,
В) Гарифулла рманалиев,
Г) халы ні.