Кп дегейлік лгі жне протоколдар.

Ашы жйе (Открытая система; open system) — 1) оршаан ортамен (адаммен, апарат кздерімен, баса жйелермен) зара орекетгесетін жйе; 2) зі ызмет жасайтын ортаны ралдарыны есебінен кеею абілетіне ие болатын жйе; 3) рамды бліктері тлалы немесе ндірістік стандарттарды анааттандыратын компьютерлік немесе желілік жйе. Ашы жйелерді растыруды негізгі приниптері:

* р трлі платформаларды арасында апарат пен программалы жасатамаларды оай тасуа ммкіндік беретін тасымалданушылы (portability);

* р трлі ндірушілерді рылыларыны бірге жмыс істеуін амтамасыз ететін рекеттестік (interoperbility);

* аса уатты апаратты платформаа ту кезінде апарат мен программалы жасатамалара инвесищияларды сатауа кепілдеме беретін ке ауымдылы (scalability).

Ашы жйелер рекеттестігі

Ашы жйелер рекеттестігі (Взаимодействие открытых систем; open system inter connection (OSI) — халыаралы стандарт жніндегі йым (ISO) сынан желілік жне желі аралы рекеттестік стандартыны жобасы. Мнда желі архитектурасыны жеті дегейі аныталады: физикалы, арналы, желілік, транспортты, сеансты, бейнелеушілік, олданбалы.

Ашы жйелер рекеттестігі моделі

Ашы жйелер рекеттестігі моделі (Модель взаймодействия открытых систем; open system interconnection, OSK model) — есептеу торабы жмысыны жеті дегейлі логикалы лгісі. Ашы жйелер рекетгестігі моделі байланысты бірнеше дегейге біріктірілген хаттамалар мен ережелер тобы болып саналады, рбір дегейі мліметтер жеткізу кезінде белгілі бір ызметтер атарады. райсысы зінен тмен орналасан дегейге сйенеді. Жеті дегейді алашы шеуі (физикалы, арналы, желілік) мліметтер жеткізу мен бадарлауа, тртінші (кліктік) дегей алашы шеуі мен жоары дегейлер арасындаы байланысты жасатайды. Ашы жйелер рекетгестігі моделінен баска кп тараан модель — TCP/IP моделі.

Ашы жйелерді жаластыруды эталонды моделі

Ашы жйелерді жаластыруды эталонды моделі (Эталонная модель соединения открытых систем; referance model of open system) — лестірілген есептеу жйелерін (компьютер желілерін) логикалы жне ызметтік руды абстрактілік принциптерін сипаттайтын модель; стандарттау жніндегі халыаралы йым зірлеген. Жйені жеті дегейі бар: олданбалы, кілетті, сеансты, кліктік, желілік, арналы жне физикалы дегейлер.

OSI моделі

OSI эталонды моделі. Желілік программалы жабдытарды руды реттеу масатында жне кез келген есептеу жйелеріні рекеттесу ммкіндіктерін амтамассыз ету шін Халыаралы стандарттау йымы (International Standart Organisation — ISO) ашы жйелер рекеттестігі эталонды моделін (Open System Interconnection - OSI) рды.

OSI — Open System Interconnection — Ашы жйелерді байланысу моделі. OSI моделі жеті дегейлік желі архитектурасынан рылан (1-кесте).

осымша дегейі (Application Layer)

сынылатын дегейі (Presentation Layer)

Сеанс дегейі (Session Layer)

Транспортты дегейі (Transport Layer)

Желілік дегейі (Network Layer)

Арна дегейі (Data Link)

Физиалы дегей (Physical Layer)

OSI моделіні жеті дегейіне тоталып, жмыс жасау ережелерін арастырайы.

7) осымша дегейi :

бл е жоары дегей. осымша дегей олданушымен желі арасында зара интерфейсті амтамасыз етеді: деректерді базаа жалау, электронды почтамен жмыс істеу, файл орындарын ауыстыру, олданушы мен желі арасындаы кптеген программалы амтымаларды, соы олданушыа дейінгі байланысу буындарын олдайды. Осылайша, желілік осымша протоколдар рашанда осы дегейде болады. р трлі компьютерлерде орналасан олданбалар атынасын бір компьютерде істегендей амтуа ммкіндік береді.

6) сынылатын дегейi :

сынылатын дегей хабарламаны алан со, оны бас таырыбын оып, ажет болан шараларды орындап, бас таырыбына алушы компьютерді тсінісу дегейіне арналан зіні осымша ызмет апаратын осып тменгі сеанс дегейіне жібереді. Нтижесінде бл дегей деректерді арасында ртрлі программалы жне апаратты жоспарда деректі беруде олданылатын трлі форматтарды амтамасыз етуге ызмет атарады. Мыс: бір тйінде символды беруге бір байт, баса тйінде екі байт олданылса, сынылатын дегей екі тйін арасында болан деректерді алмасуында мнді ызмет атарады.

5) Сеансты дегейi :

Сеансты дегейде екі байланысатын тйіндерді бірігуі ойылады, басарылады жне синхронизацияланады. Екі тйін зара байланыс сеансын ойаннан кейін бір-бірімен апарат алмаса алады. Бл екі тйінні зара логикалы байланысы. Сеансты дегейде деректер жиынын баыттауды басаруа болады. Баытталан деректер жиынына сйкес, сеанс мынадай трде болады:

* Симплексті: тек бір тйін бір ана уаытта мліметті беруді жргізуі ммкін.

* Жартыдуплексті: Бір тйін деректі береді, осы уаытта баса тйін абылдауы ммкін. Бірата екі тйінде берілуді бір уаытта жргізе алмайды.

* Дуплексті: Екі тйінде бір уаытта деректі береде, абылдайда алады.

4) Транспортты дегейi :

Транспортты дегейде берілетін деректер сегменттерге блінеді жне барлыы айтадан жинаталады. Егер жоары дегей деректерді лкен пакетін генеирлесе, ал Транспортты дегей пакеттерді кішкене сегменттерге бледі жне соынан тмен дегей трінде абылданады. Баса жадайда тмен дегей Транспортты дегейге кішкене сегменттерді береді. Мнда бл сегменттер лкен пакетке жинаталады, бірігеді. Дегенмен Транспортты дегей сегменттеу мен деректерді жинатаумен айналыссада, ол сегменттерді дрыс берілуін, яни р деректер жиыныны дрыс ойылуын тексереді. Транспортты дегейде ателікті баылау ызметі амтылан. Егер пакет берілуде жоалса, онда Транспортты дегей оны анытап интервал арылы береді. Транспортты дегейде сегменттерді деректерді беруді баылау соммасы осылады. Баылау соммасы сегментті деректі беруде бліну фактасын айындауда олданылады. Егер сегмент блінсе Транспортты дегей сйкес сегментті айтадан береді. Транспортты дегей мына функциялара жауап береді:

* Сегментте деректерді йымдастыру немесе лкен сегменттерді лде айда кішкенеге блу.

* Сегменттерді адрестеуге жеткізу.

* ателіктер баылауын амтамасыз ету.

3) Желілік дегейi :

Желілік дегейде р желі тйініні бірегей адрестелуі амтамасыз етіледі. Тйінні бірегей адрестелуіні байланыс каналы дегейіні адрестеуінен айырмашылыы біріншісіні бір локалді желілер байланысында олданылуы. Бірата, егер А желілік тйініне В желілік тйіні байланысуы ажет болса, онда бл каналды байланыс дегейіні адресациясын олдануда ммкін емес. ртрлі желілер байланысында желілік дегей адрестеуіні арнайы схемасы олданылады жне логикалы адрестеу деп аталады. Екі блек желідегі екі тйінді байланыстыруда осы желілік дегейде амтылан бл тйіндерді логикалы адрестеулері ажет. Желілік дегей барлы желіні ммкін маршруттарына жетуін жне тйінні желіге жетуіне дрыс жолды анытауа жауап береді. Бл процесс маршруттау деп аталады.

Желілік дегей мына функциялара жауап береді:

* Желі тйініні уникалды желілік адресімен амтамасыз етеді.

* Деректерді желімен беруі.

* Желілік траффикті басару.

* Маршрутты талдау жне тандау

2) Арна дегейі :

Арна дегейі желіні кез-келген тйініні иденфикациялы бірегей амтамасыздандырылуы. Сондытан мнда желілік адрес олданылады, яни бл масатта р тйінні р желілік картасыны аппараты кодталады. Бл дегей деректі берудегі ателікке жауап бергенімен, оны жндеуге жауап бермейді.Арна дегейі байланысы екі трге блінеді:

* Деректі беру ортасын рсатпен басару: бл ішкі дегей желі тйіндеріні зара бірігуіне кмектеседі жне ол тйінні физикалы адресі – Mac address туралы анытама береді.

* Логикалы бірігу арылы басару – LLC : бл ішкі дегей желіні екі тйініні зара атынасын логикалы байланыс арылы йымдастырады жне басарады. Желіні ішкі ателіктерімен аымдарына баылау жасайды.

Арна дегейі деректерді беруді келесі аспекттеріне жауапты:

* Желіні р тйініні бірегей идендификациясын амтамасыздандыру.

* Физикалы дегейден кадрлар деп аталатын топтара рнектелетін деректер биттері.

* Деректі беру жолында пайда болатын ателерді анытау.

* Деректер пакеттеріні аымдарын – кадрлармен басару.

1) Физикалы дегейi :

Физикалы дегей деректерді канал-байланыс рылылары бойынша беруге жауапты. Байланыс ралдары сигнал тріндегі деректерді беруді физикалы жолдары болып табылады. Физикалы дегей деректерді беру кезінде оны бит жиынтыына рнектейді жне осы биттер жиынтыын байланыс каналдарына орнатады, бір компьютерден екінші компьютерге жеткізеді. Ол апаратты мнін тексермейді, тек (0,1) сигналдарын физикалы жне электр сипаттарын анытайды, желіні байланыс контактарыны ызметін, деректерді синхронизациалау амалын, желі адаптерді апаратты тасымалдау ммкіндігін периодты трде баылайды. Сонымен атар бл дегей физикалы рылымны –желілік топологиясын орнатуына жауапты. Физикалы дегей апарат тасымалдаушымен байланыста болса да тасымалдауыш трі берілмейді/аныталмайды. Физикалы дегей компьютермен желі тасымалдауышпен байланыс жасайтын элементтерге жауапты:

* Бірнеше нктелі, екі нктелі жне желіні байланыс типтері.

* Желіні физикалы топологиясы.

* Аналогты жне сан сигналдарды тасымалдау амалдары.

* Жіберуші мен абылдаушыны апаратты жазу мен оу кезінде биттерді синхронизациалау.

* Бірнеше арналарды бір арнаа біріктіруі, яни мультиплексия.

* Кабельде сигнал шаылысып, сигналмен пакеттерді брмалауа келетін жадайларды болдырмауды, желі жолдарына тсетін тапсырмаларды йлестіру.