Позитивизмні негізін салушы О. Конт арастыран философиялы мселелер андай?

Контты ойынша, ылым - белгілі бір абстракциялы негізден шыарылатын білім жйесі, ал тарих философиясы - рухты дниеге келіп, дамуын суреттейтін ілім ана емес. ылымны негізінде Дниеде белгілі бір тртіп пен рлеу барлыын крсететін тжірибелік байауды негізінде алынан ылыми деректер жне соларды теоретикалы дегейге ктеріп талдау іс-рекеті жатыр. Конт адамзат ой-рісі зіні даму тарихында 3 сатыдан тті деген пікірге келеді. Олар: 1. теологиялы (жаланды) саты - кне заманнан XIV . дейін; 2. метафизикалы саты - XIV-XVIII ; 3. позитивтік саты - XIX . бастан пайда болады.«Теологиялы сатыда мір лі ылыми деректерге негізделген жо, мірдегі барлы былыстар дайды діретті кштері арылы тсіндіріледі. Метафизикалы сатыда адам зердесіні дамуыны негізінде барлы брыны кзарастар сыналып, терістеле бастайды, барлыына деген кмндану, сенбеушілікпайда болады. мірді тсіндіру жолында абстрактілі алашы негіздерді іздеу басталады (материя, идея форма, pyx т.с.с.) шінші позитивтік сатыда - ндіріске негізделген оам пайда болып, альтруизм (зінен грі басаны амын ойлау) эгоизмді (зімшілдік) жеген уаытта наыз ылыми сатыа рлеу ммкіндігі пайда болды», - деп орытады О.Конт.

3. Болмыс - онтологияны пні. Болмысты негізгі трлері жне оларды арасындаы байланыстар. Болмыс туралы ілімді философияда онтология деп атайды. Болмыс ымына анытама берсек, болмыс – бар болып, мір сріп отыранны барлыын амтитын, былыстарды наты мір сруін білдіретін категория. Болмыс категориясыны ауымы баса ымдардан ке. Дние бар, ол шексіз, ткінші емес, бірттас. Дние адамны санасынан тыс жне оны еркіне туелсіз тпкілікті бірлік ретінде мір среді. рине, бл бірлік кптрліліктен крініп трады. Болмыс мселесін философиялы трыдан ойлау – дниені бірлігі неде деген мселемен шектелмейді. Болмысты философиялы мселесіні екінші оры: табиат, оам, адам, сана – брі де ттас аланда те мір среді. Ал, бл мір срушілер формалары жаынан р алуан. Бар нрсені мір сруі – дниені бірлігіні алышарты болып есептеледі. Болмысты жалпы трде наты жне идеалды деп блуге болады. Наты болмыса кеістіктік пен уаытты сипаттаы заттарды, былыстарды жне адамдарды наты мір сруі жатады. Идеалды болмыс уаыта туелсіз, згермейтін мгілік сипата ие. Оан: рухани ндылытар, идеялар т.б. жатады.. Кейде идеалды болмысты аиат болмыс деп атайды. орыта айтанда, «болмыс» категориясы, философияны баса категориялар сияты дние мен оны наты кріністеріні зара байланыстарын, бірлігін талдап, карастыруа ммкіндік береді. Болмысты бір бірімен зара байланысты, негізі 4 трі бар: 1. Заттар мен процестер болмысы, ол з кезегінде табии заттар мен адам жасаан заттар болмысына жіктеледі; 2. Адам болмысы – ол заттар дниесіндегі адам болмысына жне адамны зіндік болмысына жіктеледі; 3. Рухани болмыс; 4. леуметтік болмыс.

Емтихан билеті № 4

1. Діни-философиялы Буддизм іліміні негізгі станымдары(принциптері) андай? Буддизм – ежелгі нді философиясыны басты баыттарыны бірі. Бл - философиялы ілімні негізін алаан Сиддхарта Гаутама (б.э.д. 563-483). Гаутама жасты шаында баытты мір срген. Кейіннен мірді айы, ауру, иыншылы секілді жаамсыз былыстарына тап боланнан кейін, адам міріні азап, айыа толы екеніне кзі жетіп, оны айы – асіреттен тару жолын іздейді. Буддизм ілімі негізі бойынша, мірдегі азап, асіреттен тылу шін трт асиетті аиатты білу керек. 1. мір – асірет. 2. асіретті себебі бар. 3. асіретті жеуге ммкіндіктер бар. 4. асіретті жоюды дісін крсететін жол бар. асіретті басты себебі – штарлы. Адам асіреттен тылу шін алдымен, штарлытан тылуды жолын тауып, нпсісін тию керек. Ол шін адам р трлі детілік аидаларды сатап, жанды тазарту керек. Адам адал ебек етіп, дниені жалан, уаытша екенін тсініп, тірік айтпай, біреуге жаманды жасамай, адам туралы жаман ойламай, зін-зі тазарту керек. зімен – зі кресу керек. Сонда адам штарлыты жеіп, нпсісін тазарып, е жоары дегей – нирванаа жетеді. Нирвананы - мокшаны (яни босануды) бір трі деуге болады. Нирвана жанды осы дниеде асіреттен азат етеді. Оан жеткен адам е рметті, адірлі адам. Нирвана – е жоары лззат. Оны сезім мшелерімізбен танып, сезе алмаймыз. Нирвананы тек дрыс жолмен жрген, алдамшы, ткінші ызытан бас тартан, ойын, жанын тазартан адам ана танып, сезе алады. Жайнизм – кне нді философиясыны маызды баыттарыны бірі.

2. Сезімдік жне рационалды таным. Оларды негізгі трлері. Философиялы концепцияларда танымны екі трі бар: сезімдік таным (тйсік, абылдау, елестету) рационалды (логикалы) таным (тснік, пайымдау, ой-тжырым). Сезімдік таным бойынша біз лем туралы алагы білімдерді тйсік, абылдау, елестету трінде аламыз. Алынан сезімдіктер рационалды сферада ой тжырым, пайымдау, тсінік кмегімен деледі. Таным процесі адамны практикалы іс-рекетімен тыыз байланысты. оамды практика таным процесніі негізі жне масаты. Сезімдік таным трлері: Тйсік-материалды затты адам сезім органдарына тікелей зара рекет ететін арапайым, элементарлы крінісі. Олар белгі немесе сигналды ызметтер атарады. абылдау-сезімдік таным формасы, онда обьект тікелей сезім органына сер етіп, санада ттастай крініс беруі. абылдау тйсік негізінде пайда болады. Ол да образды-белгі бірлігімен сипатталады. Елестету-затты жанама-сезімдік бейнесі, ол абылдау негізінде пайда болады. Рационалды таным трлері: Тсінік-бл ой формасы, онда жеке заттар мен оларды топтары жалпыланады, кластара блінеді. Пайымдау-бл ой, онда лдене бекітіледі немесе шынды заттармен терістелуі ммкін. Ой-тжырым-бл ойлау формасы, ой-тжырым арылы бір немесе бірнеше пайымдаудан жаа пайымдау шыару. Ойлауды-жалпы трде сезімдік немесе тсінікті бейнелермен интеллектуалды операцияларды деп шыару тсілі ретінде айтуа болады

3. ХХ асырдаы класссикалы емес философиядаы З. Фрейдті бейсаналы ілімін талдап крсетііз. З.Фрейд жйке ауруларын зерттеу мен емдеу жолында адам психикасында бейсаналыты зор орын алатынын байайды. Егер одан брын айсыбір невроз ауруларыны себебін алымдар сананы шеберінен іздеген болса, ол оны бисаналытан кріп, жйке ауруларын емдеуді «психоанализ» дістерін жасап, біршама жетістіктерге жетеді. Бл оан шабыт беріп, ол психоанализді негізгі аидаларын бкіл оам мен мдениетке таратып, философия саласында ерекше аымды тудырды. Сонымен бейсаналыты ашу, оны рылымын, адамны жеке міріне, оама тигізетін серін зерттеу - Фрейдті ылыма енгізген жаалыы болды. Адамны кп ынта-тілектері мен штарлытары бисаналыты трде пайда болады екен. Олар сырта адамды гипноздаан кезде, я болмаса йыдаы адамны тсінде, байамай айтылып алан сзде, кейбір дене озалысында т.с.с. крініп алады. З.Фрейд бейсаналыты шеберінен екі негізгі инстинктерді бліп алады. Олар - «мір инстинкті» - эрос, «лім инстинкті» - танатос. Егер эрос инстинкті мірге деген сйіспеншілікті, достыты, ікрліктін тудырса, танатос адамды лімге а­рай итеріп, оны агрессивтік, анішерлік, иратуа деген марлыын, адамдарды орлауа баытталан іс-рекетін тудыруы ммкін.Дегенмен 3.Фрейд бейсаналыты кш-уаты андай зор боланымен, адам оларды ауыздытап, саналы трде басара алады деп есептеді. гіме адамды аладататын бисаналы былыстарды сананы жарыына шыарып, оларды з еркіне кндіруге ммкіндік алуда болса керек. Сонымен бейсаналыты екі негізгі инстинктін мойындау, бір жаынан, шыармашылы жолмен дниені айта ру, екінші жаынан, жасалан мдениетке арсы шыу, ирату - З.Фрейдті ізін уан алымдарды ебектерінде неше трлі айшылытарды тудырды. Оларды кбін З.Фрейдті бисаналыты зегін жыныс энергиясына тееуі анааттандырмайды.

Емтихан билеті № 5