Трансформаторды жктемелік абілеті, олдану салалары жне рылымды элементтері.

Электромагниттік индукция былысы арылы бір кернеудегі айнымалы токты сол жиіліктегі екінші кернеуге згертуге арналан бір немесе одан да кп индуктивтік байланысан орамалары бар статикалы электромагнит рылыны трансформатор деп атайды.

Трансформаторларды келесі масаттара ке олданады:

1. Электр энергияны ттынушылара жеткізіп жне оны оларды арасында таратып беруге.

Алыс ашытыа энергияны жеткізуге жоары кернеу кезінде тиімді болады, йткені бл кезде энергияны жеткізу жолдарында электр шыындар азаяды. Мысалы, уаты 10 МВт-а те энергияны 100 шаырым ашытыа жеткізу шін кернеуді шамасы 500 кВ-а те болу керек. Сол себептен электр станцияларда кернеуді шамасын жоарлататын трансформаторлар орнатылады. азіргі уаытта жоары вольтты электрлік береліс желілерде кернеуі 330, 500, 750 кВ, уаты 1200-1600 МВ*А-ге те трансформаторлар олданады.

алаларда жне ауылды жерлерде, ксіпорында жне оларды ішінде электр энергия кернеулері 110, 35, 10 жне 6 кВ-а те ауа жне кабель желілер арылы таратылады.

Айнымалы ток ттынушыларды кпшілігі 220, 380 жне 600 В кернеулермен жмыс істейтіндіктен электр энергия пайдалану орында тмендетуіш трансформаторлар орнатылады. Сонымен, электр энергияны электр станциядан ттынушылара жеткізу шін трансформаторлар арылы кернеу бірнеше рет (3-5 рет) трлендіріледі.

2. ртрлі технологиялы масаттар шін. Мысалы, электр днекерлеуге (балытып біріктіруге), электр-жылулы пештерді электр энергиямен амтамасыз етуге, т.с.с. Мндай трансформаторларды уаты бірнеше мы киловольт-амперге, ал кернеулері 10 кВ-ге жетеді.

3. Радио жне телевизиялы аспаптарды ртрлі тізбектерін электр энергиямен амтамасыз етуге.

4. Жоары кернеулі жне кшті токты тізбектерге лшеуіш аспаптарды осу шін. Мндай трасформаторлар (лшеуіш трансформаторлар) лшеуіш шегін лайтады жне электр ауіпсіздікті амтамасыз етеді.

нерксіп кштік трансформаторлар 8 топа блінеді. Мысалы, уаты 100 кВ*А-ге дейін бірінші топа, уаты 160-тан 630 кВ*А-ге дейін – екінші топа жне т.с.с.

Трансформаторды активтік бліктері-магнит ткізгіш жне орамалар.

Гистерезиске шыындарды азайту шін магнит ткізгішті магниттеуді тзаы жіішке трансформаторлы болаттан дейді. йынды токтан шыындарда азайту шін магнит ткізгішті затына электр кедергіні лкейтетін кремнийді оспасын енгізеді жне магнит ткізгішті алыдыы 0.35-0.5 мм блек электротехникалы болат жапыратан (аралары бір-бірінен жылулыа берік лакпен немесе арнайы аазбен ошауланан) жинайды.

Трансформаторды орамалары мыс сымнан істеп шыарады да бір немесе ртрлі отамаларда орнатады.

Кріктендіру торапты кернеуін келіп осатын орама біріншілік деп; ал жктеме осылатын орама-екіншілік деп аталады.

Трансформатор жмыс істеп транда орамалардаы токтарды серімен жне магнит ткізгішті айта-айта магниттеумен йын токтарды серімен жылылы шыады да трасформаторды бліктерін ыздырады.

уаты шамалы (10 кВ*А-ге дейін) трансформаторлар ауамен салындатылады, оларды ра деп атайды. уаты жоары трансформаторлар маймен салындатылады. Магнит ткізгіш, оны стіндегі орнатылан орамалармен, трансформаторлы (минералды) маймен толтырылан сауыта орнатады. Май жылылыты конвекциямен апарып тастаумен бірге жасы ошаулаыш болады.