Статор ораманы магнит рісі жне параметрлері. Бойлайлы жне клденегі статор реакциялары
Статор орамасында ток аан кезде (жктеме пайдалы боланда) магнит рісі туады. Бл магнит рісі статорды реакциясы деп аталады. Статор реакциясы синхронды машинаны сипаттамаларына жне жріс-трысына лкен сер етеді.
Айындалан полюсті синхронды машинаны роторы симметриясыз боландытан статор реакциясы бойлайлы жне клденегі біліктегі рекеттерге бліп арау керек. Мндай діс екі реакция дісі деп аталады.
Активтік жктеме 
Екі полюсті генераторды статоры мен роторы 14.2 а-суретте крсетілген. Брышты жиілік 1-мен ротор саат тіліне арсы айналып тр, ал бл жадайда А фазаны ЭК-і максималді болады. Активтік жктеме кезде ток жне ЭК бір фазада боландытан токта максималді болады, яни i1=Іm .
7.15 - сурет. Екі полюсті синхронды генераторды ртрлі жктеу кездегі жадайы.
оздыру жне статор орамаларды магнит рістеріні салынан сызытары бойынша крініп тр – статор ораманы магнит кші Fа оздыру ораманы магнит кшіне F перпендикуляр баытталан.
Бл орытынды осы жадайа салынан векторлы диаграммадан крініп тр (7.4, а-сурет )
7.16-сурет. Активтік (а), индуктивтік (б) жне сыйымдылы (в) жктеме кезде синхронды генераторды векторлы диаграммалары.
Статор орамасында оздыру рісімен индукцияланан ЭК-ті векторы оздыру F магнит кштен 900 артта алады, ал статорды таы 1 Е ЭК-пен фаза бойынша йлеседі де, сол себептен осы токпен жаратылан Fа магнит кшті векторы F магнит кшті векторынан 900 артта алады.
Мндай статор реакциясыны мінезі роторды андай да болан жадайда саталады, йткені ротормен статорды рісі синхронды жылдамдыпен айналады, яни олар бір-біріне озамас трде болады.
Клденегі статор реакциясы ауа саылаудаы магнит рісті клемін згертпейді, біра оны исытыын брмалайды. Сонымен бірге реакция рісі статор орамасында ЭК-ті индукциялайды.
Индуктивтік жктеме (=900)
Индуктивтік жктеме кезде статор таы 1, ЭК-тен фаза бойынша 900 арта алады. Сондытан, ток ротор брыны жадайа араанда 900 брыланда максималді болады. (17.2. б-сурет). Статор реакциясы магнит кші Fа полюстер білігімен баытталады да оздыру ораманы F магнит кшіне арсы болады (17.3, б-сурет).
Мндай статор реакциясыны магнит кшіні рекеті машинаны рісін азайтады. Сондытан, таза индуктивтік жктеме кезде синхронды генераторды статор реакциясы бойлайлы-магнитсіздендіру рекет жасайды.
Сыйымдылыты жктемесі (=-900)
Сыйымдылы жктемесі кезінде статор таы 1 ЭК-тен фаза бойынша 900 ала озады. Сондытан, ток ротор 17.2, в-суретте крсетілген жадайда боланда максималды. Статор реакциясыны магнит кші Fа оздыру ораманы F магнит кшімен келісімді болады. Мндай статор реакциясыны магнит кшіні рекеті машинаны рісін лкейтеді. Сондытан, таза сыйымдылыты жктеме кезде синхронды генераторды статор реакциясы бойлайлы-магниттендіру рекетін жасайды.
Аралас жктеме (-900<<900)
Аралас жктеме кезде статор таы 1 фаза бойынша ЭК – те брыша ыысады. Бл брыш (-900<<900) интервалда жатады.
Активтік – индуктивтік жктеме кезде 
векторы векторынан <900 артта алады. векторды осындылара блеміз: 
- клденегі, ал 
- бойлай осынды. (7.4, а-сурет). Сондай осындылара активтік-сыйымдылыты жктеме боланда да блуге болады (17.5, б-сурет).
7.17 – сурет. Аралас жктеме кезде синхронды генераторды векторлы диаграммасы: активтік-индуктивтік (а); активтік-сыйымдылыты (б).
Реактивтік осынды d ЭК-тен фаза бойынша 900 алатын болса онда, 
магнит кші генераторды магнитсіздендіреді. (7.17, а-сурет), реактивтік осынды d ЭК-тен 900 озатын болса, онда 
магнит кш генераторды магниттендіреді (7.17, б-сурет).
Айындалан полюстері бар машиналарда полюстер арасындаы магнит кедергіні полюспен статор арасындаы кедергіге араанда лденеше лкендігі бар.
Сондытан, бойлайлы біліктегі статор реакциясыны осындысы клденегі біліктегі статор реакциясынан лде кіші болады.
Статор реакциясыны клденегі осындысы
(7.13)
мнда 
- статор реакциясыны клденегі осындысыны трі коэффициенті (детте 
)
Статор реакциясыны бойлайлы осындысы
(7.14)
мнда 
- статор реакциясыны бойлалы осындысыны трі коэффициенті (детте 
).
Статор реакциясыны магнит кшіні бойлайлы осындысы
(7.15)
Статор реакциясыны магнит кшіні клденегі осындысы
(17.16)
Статор реакциясыны бойлайлы жне клденегі магнит аындары
(7.17)
(7.15) жне (7.16) тедеуерді олданып аяында табамыз.
(7.18)
жне 
синхронды айналып тран магнит аындары статорды орамасында ЭК-тері индукцияланады.
;
(7.19)
;
Статор реакциясыны бойлайлы жне клденегі ЭК-терін мынадай трде да крсетуге болады
;
; (7.20)
Статор ораманы сейілу аын ілінуден шыады
; 
;
; (7.21) 
.
жне 
, жне 
ЭК-тер фаза бойынша бірге баытталан, сол себептен оларды бір-бірімен осуа болады.
;
; (7.22)
мнда 
жне 
- статор орамасыны бойлайлы жне клденегі синхронды индуктивтік кедергілері.
Статор орамасыны активтік кедергісі ораманы белгілі мліметтерінен аныталады (орамдарды саны, зындыы, кесіндісі жне сымны ткізгіштігі)
(7.23)