Азастан Республикасыны мнай саласыны даму арыны
Тсініктемелік жазба
Таырыбы: «Мнай ндіруді потенциалды ауіпсіздігін амту»
5В073100 – Тіршілік ауіпсіздігі жне
оршаан ортаны орау
Орындаан:
________________М..Бозмолдай
Жетекші
д.т.н., сеньор-лектор
____________Р.С.мірбай
«____»_________2016 ж.
Норма баылаушы
магистр., лектор
____________Е.Е.Садвакасов
«____»_________2016 ж.
Алматы 2016
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖНЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
.И.Стбаев атындаы аза лтты техникалы зерттеу университеті
Т.Бсенов атындаы Сулет жне рылыс институты
Тіршілік ауіпсіздігі кафедрасы
Курсты жмыса
Тсініктемелік жазба
Таырыбы: « Мнай ндіруді потенциалды ауіпсіздігін амту»
Курсты жмысты орындалуын баалау
| Жмыстарды орындалу сапасы | Баа Диапазоны | Алынан |
| 1 Орындалмады Сабатарда себепсіз болмау | 0% | |
| 2 Білім алушыны орындауы жне белсенділігі | 0-50% | |
| 3 Жмысты рсімдеу | 0-20% | |
| 4 Анытамаларды, техникалы дебиеттерді, оу- дістемелік кешенді, дрістерді пайдалану шеберлігі | 0-5% | |
| 5 Техникалы ралдарды пайдалану шеберлігі | 0-5% | |
| 6 Курсты жмысты орау | 0-20% | |
| Жалпы | 0-100% |
Білім алушы Т.А.. Бозмолдай М..
Маманды шифры 5В073100
Оытушы Т.А.. мірбай Р.С.
Алматы 2016
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖНЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
.И.Стбаев атындаы аза лтты техникалы зерттеу университеті
Т.Бсенов атындаы Сулет жне рылыс институты
Тіршілік ауіпсіздігі кафедрасы
5В073100 – Тіршілік ауіпсіздігі жне оршаан ортаны орау
Курсты жмысты орындауа
ТАПСЫРМА
Білім алушы Бозсолдай Марлан айырбеклы
Жмыс таырыбы Мнай ндіруді потенциалды ауіпсіздігін амту
Аяталан жмысты тапсыру мерзімі « » 2016
Есептік-тсініктемелік жазба мазмны (арастырылатын мселелер тізімі)
азастан Республикасыны мнай саласыны даму арыны. Мнай деу процестеріні заманауи кйі. Мнай деу процесінде ебек ауіпсіздігін амту. Мнай процестеріндегі ауіпті жіктеу. нерксіптік ауіпсіздік. ндірісте ебекті орау.
Сызбалы материалдар тізімі (міндетті сызбалар дл крсетілуі тиіс)сынылатын негізгі дебиет:
1 «Маыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталыы, 2007-257 б. .
2 «Атырау» энциклопедиясы, Алматы, 2000-460 б. .
3 азастанны экономикалы жне леуметтік географиясы, В. Усиков, Т. Казановская, А. Усикова, Г. Збенова. 2009-500 б. .
4 азастанны мнай энциклопедиясы. 2 томды - Алматы: "Мнайшы" оамды оры, 2005- 435 б.
5 Безопасность производственных процессов. Справочник. М.:»Машиностроение», 1985-243 б.
6 Макаров Г.В., Васин А.Я. и др. Охрана труда в химической промышленности. М.: Химия, 1989-356 б.
7 Закон Республики Казахстан «О безопасности и охране труда» А: 2016-10 с.
Курсты жмысты дайындау
ГРАФИГІ
| Блімдер атауы, арастырылатын мселелер тізімі | ылыми жетекшіге крсету мерзімдері | Ескерту |
| азастан Республикасыны мнай саласыны даму арыны | 26.09.2016 ж | Жо |
| Мнай деу процестеріні заманауи кйі | 10.10-15.10.2016 ж | Жо |
| Мнай деу процесінде ебек ауіпсіздігін амту | 19.10.2016 ж | Жо |
| нерксіптік ауіпсіздік | 28.10.2016 ж | Жо |
| Мнай процестеріндегі ауіпті жіктеу | 7.11.2016 ж | Жо |
| ндірісте ебекті орау | 12.11.2016 ж | Жо |
Кафедра мегерушісі _______________________ Е.Б.Утепов
Жмыс жетекшісіР.С.мірбай
Тапсырманы орындауа алан білім алушы________________М..Бозмолдай
Кні «____»_______________2016 ж.
МАЗМНЫ
| КІРІСПЕ | ||
| азастан Республикасыны мнай саласыны даму арыны | ||
| 1.1 | Мнай деу процестеріні заманауи кйі | |
| Мнай деу процесінде ебек ауіпсіздігін амту | ||
| Мнай процестеріндегі ауіпті жіктеу | ||
| 3.1 | нерксіптік ауіпсіздік | |
| ндірісте ебекті орау | ||
| ОРЫТЫНДЫ | ||
| ПАЙДАЛАНЫЛАН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ |
КІРІСПЕ
Жалпы кен орындарын игеру,оны ішінде мнай-газ ндіру – азастан Республикасы экономикасыны дамуыны айнар кзі. Мнай нерксібіні дамуы мнай алдытарыны артуы мен оршаан ортаны ластаумен атар жреді.Егер мнай деу зауыттары мнай деу ндірісінде ескі технологияларды, мерзімі біткен ондырыларды, мнай ндірісіні сапалы болуына теріс серін тигізетін іс-шараларды олданса бл оршаан ортаа зор зиянын тигізеді.оршаан ортаны мнай мен мнай алдытарымен ластау кзі- мнай деу зауыттары, мнай німдеріні оймалары,мнай сапасын анытайтын зертханалар жне т.б. есептеледі.[2]
Мнай ндіру саласы лкен жер клемін алумен,ластандыру ммкіндіктерімен, ндірістік нысандарды жарылыс жне рт ауіпіні жоарылыымен ерекшеленеді. ымаларды брылауда, мнай ндіру мен дайындауда олданылатын химиялы реагенттер мен ндіру процесінде ауаа тарайтын кмірсутектері жне оларды оспалары адам міріне, сімдіктер мен жануарлар леміне ауіп тндіретін зиянды заттар болып табылады.
азіргі тада оршаан табии ортаны ахуалы рбір адама тікелей де,жанама трде де сер ететін маызы орасан зор леуметтік–экономикалы мселені біріне айналып отыр. Ксіпорындардаы мнай ндірумен байланысты ауіп-атерді негізгі кздеріне асыммен жмыс жасайтын ыдыстар,атмосферада кездесетін кмірсутектерді,ккіртсутектерді,уытты заттарды булары,сонымен атар кміртегі тотытары, ртрлі жмыстара арналан улы химиялы реагенттер, ртрлі механизмдерді айналу блшектері, жоары кернеудегі электр ондырыларыны ралдарды, газдарды,сйытарды ртенуі жне жарылуы жатады. Мнай кен орындарында газды немесе мнайды жеіл фракцияларыны шыуынан болатын бу-ауа оспаларынан кшті жарылыстар,дауылды желдер,мнай бырлары мен резервуар парктеріндегі лкен клемдегі рттер, фенол, метанол, ышыл, сілті жне таы да осы сияты кшті сер ететін уытты заттарды лкен аладара тгілуі сияты ттенше жадайлар болуы ммкін.
азастанда азіргі тада табии ортаны арынды трде ластануы жріп жатыр. нім ндіру тмендегенімен оршаан ортаны ластануы кеміген жо.Себебі, нарыты атынастар жадайында табиатты орауа жмсалатын аражат шыыны брынысынан да немделу стінде.Халыты леуметтік-экономикалы мір сру жадайыны нашарлауы аясында экологиялы жайсыз мселелер ерекшелене тсті. Бл трылыты халы денсаулыы мен мір сру жадайыны биологиялы негіздеріне наты ауіп тудырады. Сондытан,азіргі кезеде,мнай ндіруші нысандарда алдын ала жабдыталатын тазалау ондырылары іске осыланымен,мнайды ндіру жне тасымалдау кезінде оршаан ортаа кері серін тигізетін заттардан жне іс-рекеттерден толы арыла алмай отыраны аны. Сондытан, табии жадай шін шыыны аз, тиімді технико-технологиялы шешімдерді іздестіру ажет. ымадан алынан мнай жне газды ндіру, тасымалдау кезінде жне сйы кмірсутегі алдытарыны апаттарды салдарынан тгілуіні алдын алу жне оршаан ортаа тараан мнай газ алдытарын тез арада жинап, тазарту ажет.[1]
азастан Республикасыны мнай саласыны даму арыны
азастанны мнай саласы – азастан экономикасыны негізгі салаларыны бірі болып табылады.1899 жылы азаты алашы мнай кен орны арашыл,кейін Доссор(1911 жылы) жне Маат(1915 жылы) мнай кен орындары іске осылды.Барлы ш мнай кен орындары азастан Республикасыны Атырау облысында орналасан. 1965 жыла дейін мнай ндірісі тек Ембі бассейнінде ана жргізіледі.Себебі, Ембі мнай бассейні олайлы мнай аймаында орналасан.
азастанда мнай деу 1945 жылы алашы рет басталса, бл жылы 1959 жыла дейін тыстан келінген шикізатта жмыс істеген Атырау мнай деу зауыты іске осылды.
азіргі уаытта азастанда 3 мнай деу зауыттары жмыс істейді.Бл зауыттарда дайын мнай німдері алынады.Олара: Атырау,Шымкент;Павлодар мнай деу зауыттары жатады,оларды жалпы уаты жылына 19,4 млн.тонна райды.
Атырау МЗ – уаты жылына 5,2 млн.т мнайды райтын, Ресей шикізатынан туелсіз жалыз зауыт болып табылады. Ол Маышла жне Теіз мнай кен орындарыны бырларымен байланысан.Зауытты салынуы «Баджер» фирмасыны жобасы бойынша 1943 жылы басталды,ал 1945 жылды ыркйек айында е алашы нім шыарылды.Бл кеейту мен модернизация шін географиялы трыдан олайлы жерде орналасан жалыз зауыт. Себебі,ол мнайды ртрлі аймаа жеткізуді басты тйіні болып табылады, жоары санатты ызметшілерге жне инфрарылыма ие болады да,мнай деуді жоары німділікті азіргі замана сай жиынтыыны негізі ретінде олданылуы ммкін. Зауытта тауарлы німні ке трлері шыарылады, ол тауар экспорта шыарылуы ммкін. Бл АИ – 76, АИ – 93, пеш отыны,мазут, трмысты газ жне баса да тауарлар болып табылады. Маышла мнай кен орныны шикізатында парафиндерді жоары лесі боландытан, Атырау мнай деу зауыты реактивті жне дизельді ысы отынды шыара алмайды. Зауытта мнай деу тередігі 50% райды. Бл тередік те тмен болып табылады.
Атырау мнай деу зауыты азастанны батыс аймаы кен орындарыны рамында парафин млшері жоары ауыр мнайды дейді. ткен жзжылдытаы 60-жылдарды ортасынан бастап 80-жылдарды ортасына дейінгі кезеде мнайды деу жніндегі барлы технологиялы рылыларды техникалы айта жаратандырылуы жзеге асырылды,бл зауытты уаттылыын жылына 4,3 миллион тоннаа дейін лайтуа ммкіндік береді.
Атырау МЗ айта руды негізгі масаты ескірген рылыларды ауыстыру, Еуропалы Одаты (ЕО) ерекшеліктеріне сйкес жоары сапалы німді шыару жолымен оршаан ортаа зиянды серн азайту, осылан ны жоары ашыл мнай німдері ндірісіні клемін лайту, сондай-а осымша жмыс орындарын ру болатын.
Осы міндеттерді орындалуы шін бензинді гидротазалауды,дизель отынын гидротазалау/ депарафиндеуді, изомерлеуді,газдарды аминді тазадауды, сутегін алуды,аынды суларды биологиялы тазартуды жне ккірт ндіруді жаа ондырылары салынды.
2007 жылды басында Еуростандарта (рамынддаы ккірт 150 ррм-ден арты емес) сйкес келетін бензинні жне Еуростандарта (рамындаы ккірт 50ррм-ге дейін жне минус 35 градуста ататын) сйкес келетін дизель отыныны бірінші партиясы шыарылан болатын.Этилденген, оршаан ортаа зиянды бензин ндірісі тотатылды,нтижесінде Аи-80 маркалы бензиннен Аи-93/96 маркалы бензинге дейін жасартылды.
азіргі кезде Атырау МЗ дамыту аясындамынадай инвестициялы жобалар іске асырылуда:
«ЭЛТ-АВ ондырысыны вакуум блогын айта ру жне баяу кокстау ондырысы». Жобаны іске асыру мерзімі – 2008 – 2010 жылдар.
«Хош иісті кмірсутегін ндіретін кешен салу».
Жобаны іске асыру мерзімі – 2008 – 2013 жылдар.
«Мнайды тере дейтін кешен салу».
Жобаны іске асыру мерзімі – 2008 – 2014 жылдар.
Шымкент МЗ. Шымкент мнай деу зауыты 1985 жылы пайдалануа берілді. Зауытты мнайды деу бойынша жобалау уаттылыы жылына 6 млн. тоннаны райды. 2000 жылы зауытты мкл тобы кен орындарыны мнайына ауыстырылуына байланысты дизельді отын мен керосинді гидротазалау секциясын айта ру жргізілді. азіргі кезде зауытты белгіленген уаттылыы жылына 5,25 млн. тоннаны райды.
делетін мнай – мкл кен орындарынан 80% мнай мен Батыс Сібір кен орындарынан 20% мнайды оспасы.
Зауытты ндірістік уаты ЛК-6У рама ондырысы (атмосфералы айыру,каталитикалы риформинг,дизельді отынды гидротазалау,керосинді гидротазалау,газ фракциялайтын ондыры), мазут пен висбрекингті вакумді айыру ондырысы сияты негізгі ондырылардан трады.
Мнай деу тередігін жне мотор отыны ндірісіні клемін лайту масатында 1998 жылы мазутты уаттылыы жылына 1,8 млн. тонна каталитикалы крекинг ондырысыны рылысы басталан болатын,біра аржы тапшылыынан рылыс тотап алды. Аяталмаан рылыс объектілеріні 57%-а дейінін айта ру шін пайдалануа болады.
2007 жылы 6шілдеде «ПетроКазахстан Ойл Продактс» ЖШС-тегі (Шымкент МЗ) 50%-ын сатып алу жне оны «азМнайГаз» «С» А-на беру бойынша мліме жасалды.
2009 жылы «Honeywell-UOP» (АШ) компаниясыны Шымкент МЗ айта ру жне жаарту жобасын іске асыру аясында жобаны ТЭН зірленді.
Жобаны масаты:
- мнай деу бойынша жобалы уаттылыын жылына 6,0 млн. тоннаа дейін алпына келтіру;
- 90%-а дейін мнайды тере деуді лайту;
- 83% -а дейін ашыл мнай німдерін ндіруді лайту;
- ЕУРО -4 стандарттары дегейіне дейін мотор отындарыны сапасын жасарту.
Павлодар МЗ. Павлодар мнай деу зауыты 1978 жылы пайдалануа берілді. Зауытты мнайды деу бойынша жобалау уаттылыы жылына 6 млн. тоннаны рады. 1978 жылы битум ндірісі жніндегі ондыры пайдалануа берілді. 1983 жылы МЗ ауымды кеейтілуі болды, оны ішінде тере деу кешенін іске осу да бар. 1986 жылы баяу кокстау ондырысы іске осылды. Зауыт Омбы-Павлодар мнай быры бойынша тсетін Батыс-Сібір мнайыны оспасын дейді.
Бгінгі кні зауытты белгіленген уаты жылына 5,0 млн. тонна шикі мнайды райды. МЗ негізгі технологиялы жабдыы екі кешеннен трады. Біріншісі – ЛК-6У ондырысы (атмосфералы айыру,каталитикалы риформинг, дизельді отынды гидротазалау, керосинді гидротазалау, газ фракциялайтын ондыры), ал екіншісі – КТ-1 кешені ( вакуумді айыру ондырысы, вакуумді газойлді гидротазалау ондырысы, каталитикалы крекинг ондырысы жне газ фракциялайтын ондыры).
2008 жылы кыркйекте зауытта сутегі ндіру ондырысы пайдалануа берілді, ол гидрогенизациялы рдістер шін рамында сутегі бар газды тапшылыын жоюа жне дайын німні сапалы сипаттамасын айтарлытай жасартуа ммкіндік береді. 2009 жылы Павлодар МЗ акциялы баылау пакетін сатып алу бойынша мміле аяталды.
азастан Республикасындаы нерксіп инфрарылымы объектілеріне инвестицияларды жзеге асыру бойынша «азМнайГаз»(МГ) К А жне Италияны энергетикалы Eni s.p.a» (бдан рі – ЭНИ) компаниясы арасындаы ынтыматасты пен зара тсіністік жніндегі ол ойылан меморандумны негізінде 2009 жылы атардан бастап, «ПМЗ» А дамыту бадарламасын зірлеу бойынша жмыстар басталды. Бадарламаны бірінші кезеі зауытты жаыртуды тымды сызбасын зірлеуге жне тадап алуа негізделген. Сызбанса мен зауытты жыыртуды бас жоспарларын зірлеуді 2010 жылы аятау жоспарланып отыр,оны нтижелері бойынша инвестицияларды клемі натыланатын болды.
МГ жне ЭНИ кілдерімен бірлесіп, ПМЗ жаырту жобасын басару жніндегі бірлескен комиссия рылды, ол жоба бойынша атарылатын жмыстарды баылауа жауап береді.
Жобаны масаты:
- мнай деу бойынша жобалы уаттылыты жылына 7,5млн. тоннаа дейін лайту;
- 90%-а дейін мнайды тере деуді лайту;
- ашыл мнай німдерін лайту;
- ЕУРО-4 стандарттары дегейіне дейін мотор отындарыны сапасы жасарту;
Жобаны іске асыру мерзімі – 2008-2014 жылдар.
Павлодар МЗ уаттылыы 8 млн.т мнайды райды. Бл зауыта шикізат Батыс Сібірден Омбы – Павлодар – Шымкент быры бойынша жргізіледі. Павлодар мнай зауыты лкен клемде мазутты шыарады.
азіргі уаытта АЗАСТАН шикі мнайды зіні мнай деу ксіпорындарына жеткізуде, 50% астам трде Ресейге туелді болады. Сонымен, Шымкент зауыты - 75%, Павлодар зауыты - 100% Батыс Сібір мнайында жмыс істейді.Батыс Сібірде мнай ндіру жылына 300 млн. тоннаны райды, ал Павлодар мен Шымкент МЗ ажеттілігі бл клемнен 5-7% ана райды. Ресейге шикі мнайды Эстония мен Новороссийскіге араанда,азастана жеткізу олайлы болып табылады.
азастан мемлекетіні 2003-2015 жылдардаы индустриялды – инновациялы стратегиясында мнай-газ нерксібіні дамуына кп кіл блінеді. азастанда индустрияны дамуыны негізгі тірегі – Каспий теізіні азастанды секторын игеру болып табылады. Бл секторда кмірсутектерді жалпы оры 8 млрд. тоннаны райды, олар мемлекетте кмірсутектерді ндіруді жоары суін амтамасыз етуі ммкін. Болашата мнай кен отындарынан мнайды ндіру жылына 150-200 млн. тоннаны райды жне бл дегей 25-30 жыл сталып трады.Отанды МЗ тмен бсекелестікті жне физикалы ескеріп кеткен ондырылара ие болып отыр. Р сараптама агенттігіні берілгені бойынша,мемлекеттегі 3 МЗ кемшілігі – шикі мнаймен арты жктелу болып табылады.
Алдаы онжылдыта азастанны мнай ндіру саласына инвесторлар 80 млрд. доллардан астам аражатты шыаруды кздеп отыр,олар нерксіп орнында жмысты іске осатын, ндірістілік, инфрарылымды жне леуметтік салаларды жасартатын масатпен салынады.[1]