Мнай процестеріндегі ауіпті жіктеу
Мнай ндірісі ауіпті ндіріс категориясына жатады. Себебі: баытсыз жадайлара, лімге кеп соатын ауруларды жне оршаан ортаны ластауды кзі боландытан рашан мемлекеттік баылауда болады.
Мнай деу процесіндегі негізгі ауіпті жне зиянды факторларды жіктеу:
улы заттарды блінуі;
жарылыстар мен рттер;
шу;
діріл;
щамен ластану;
дене жарааттарын алу аупі;
Улану аупі.
Жмыс аймаы ауасыны 1500 мг/ концентрациясыны 50% ластану тыныс алу функциясын крт нашарлатады, ал 2800-9800 мг/ концентрацияда адамдарда кпе ісіну нтижесінде газ алмасу процесі бзылады, кзді кілегей абышасын тітіркендіреді. Мнайды рамында улы заттарды болуы андаы згерістермен бірге тыныс алу, жйке, ас орыту жне иммунді жйені бзылу ауіпін тудырады. Адам денсаулыы шін сіресе кміртегі жне азот, сонымен атар ароматты кмірсутектер аса ауіпті тотытар болып табылады. Олар миды белсенді орталы функциясыны тежелу былысын тудырады, карбоно-гемоглобин пайда болады,нтижесінде оттегіні лпаа тасымалы бзылады, бл лімге апаруы ммкін. Мндай улану мнайшылар, брылаушылар, машинистер, лобараттар жне автоклік жндеу ызметіні жмыскерлері техника ауіпсіздігі ережелері бзыланда шырауы ммкін. Зиянды рекеттерді болдырмау шін ымаларды игеру, жндеу,мнай цистерналарын тазарту жне зге де ндірістік процестерде кешенді шараларды жзеге асыру ажеттілігі туады.
Жарылыстар мен рт аупі. Е крделі рттер – ртке ауіпті, жарылыс ауіпті, улы заттар жиналан объектілерде болады. ндірістегі рттерді негізгі себептеріне рал-жабдытарды технологиялы жмыс тртібіні бзылуы, электр жабдытарыны ааулылыы, жабдытарды жндеу жмыстарына нашар дайындылыы, ртрлі материалдарды здігінен жануы жне басада себептерден туындайды. Жарылыс кезінде ртті болдырмау шін жарылыса ауіпті ортаны пайда болуына ммкіндік бермей, оталдыру кзіні пайда болуына кедергі жасау керек. Мнай ндірісіндегі ртті сндіру ерекшеліктері ртті пайда болу жне лаю шарттарына туелді болады. алыдыы 1 м жне оданда кп болатын жаныш сйыта ысты абат тзіледі. Жанып жатан мнай жне мнай німдерін сндіру шін жаныш сйыты бетіне берілетін орта жне тменгі еселі кбік олданылады.
рттен орайтын техникалы шараларына кіреді:
мірге ажетті жйелерді (жылу, жарытандыру, вентиляция жйелерін) орнатан кездерде рт ауіпсіздігі нормаларын сатау;
рал-жабдытар жмысыны тртібі мен технологиялы процестерді парамертлерін сатау;
рт ауіпсіздігі бойынша оу ткізу, рт ауіпсіздігі шараларыны саталуын тексеру.
Шу аупі. Шу – лкен мні бар фактора айналып отыр. Зертханадаы шу кзіне – ондырылардан шыатын дыбыстар жатады. 30 децибелге дейінгі лсіз шулар: жапыраты сыбдыры, баяу естілетін музыка адама жайлы естілді, ал 20—120 децибелдегі шулар (жк машинасыны, реактивтік самолетті, пневматикалы баланы, дискотекадаы музыканы дыбысы) нерв жйесін тітіркендіріп, адамны денсаулыына айтарлытай зиян етеді. 60-70 децибелден басталатын шулар адамны есту абілетін лсіретеді, мндай жадай балаларда 45 децибелден кейін-а басталады. 80 децибелдік шу адамны ойлау абілетін нашарлатады, артерия ысымыны тербеліс рісін арттырады, айналадаы рістерді абылдау абілетін лсіретеді. Шуды за уаыт сер етуі вегетативтік нерв жйесін шайалтып, ан айналымын бзады, гипертонияа кеп сотырады. 90 децибелдік шу адамды млде саырау етеді. Жалпы аланда, шу адамны дене жне рухани денсаулыына атер тндіреді. Біздін зертханадаы шушы млшері 40 децибелден аспайды.
Діріл аупі. Діріл атты денедегі механикалы тербелістерді білдіреді. Оны: ауыту жиілігі жне амплитудасымен, жылдамды жне демесімен сипатталынады. сіресе адам денесіні немесе жеке органдара зиян келтіреді. Адам денесі шін 6-9 Гц, басы 6 Гц, асазаны 8 Гц, баса органдары шін – 25 Гц шектерінде дірілдер зиян болады. Кру абілеті 60 жне 90 Гц жиіліктік арасында бзылады, ол кз арашыыны резонансына сйкес келеді. 35-250 Гц жиіліктер ауымы дірілдейтін ауруды дамуына е шекті мні болып табылады. Дірілді сері болан кезде адам азасына орта жйке жйесні талдауыштары, тері жне баса аппараттар абылдайды. Дірілді за сер етуі ксіби ауруа келеді. Бізді зерханада жетілдірілген ондырыларды пайдаланады. ПКУ-1 мен АРН-ЛАБ-03 ондырыларында шу мен діріл естілмейді. Процесс ондырыны ішінде орындалады.
Шамен ластану. Зертханада мнай-битумды жыныстармен процестер жргізіледі. Бнда мнай атты жне тау жыныстарымен араласан кйде болады. Біз тжірбиемізде алдымен мнайды тазалап, гіту керек болды. Бл кезде аз млшерше ща блінеді. Кзге крінбегенімен, адам міріне зияндылыы боландытан жмысшыларды ксіби ауру тріне шалдытырары ммкін. Шаны сері 3 трлі ксіптік ауруларды тууына кеп соады: а) кпе аурулары – пневмоканиоз; б) дерматит – тері аурулары; в) конъюктивит – кз абышасыны заымдануы.
Ша ауруларыны профилактикалы шаралары:
а)шаны пайда болуымен крес;
б)ша сзгіш рылылары;
в) биологиялы профилактика (ультраклгін шаылысу);
г) жеке ораныс тсілі (респиратор, арнайы киім, шаа арсы кзілдірік).
Ал, зертхана жадайында маска мен олан киіліп жасалынуы керек.
Дене жарааттарын алу аупі. Тікелей жараат алуа себеп болып, зеттеу кезіндегі сынулар табылады. Сыну- адамны тікелей жанасуыны салдарынан, жне де приборлардаы жоары температура салдарынан болуы ммкін. Бл з кезегінде ан кету, кйдіру аупін тндіреді. Химия процестер ртрлі боландытан, ондаы болан ндірістегі жарааттану ртрлі сипатта болады.
Жарааттарды трлері:
1Теріні бтіндігіні бзулуы бойынша жарааттар блінеді: ашы жне жабы жарааттар. Ашы жараата лпа мен азаларды анатомиялы ттастыыны бзылуы жатады: жара, сыны, кйік, буынны таюы. Жабы жараата — теріні сыдырылуы, сіірді созылуы, блшы етті жаншылуы, ая — олды буыннан шыуы, сйекті жабы сынуы.
2 Жедел жне созылмалы жарааттар. Жедел дегеніміз аза лпасында бір стте атты сер ету нтижесінде пайда болан заымдану. Созылмалы дегеніміз аз кшті кп мрте жне траты серінен пайда болан заымдану.
3 Тікелей жне тікелей емес жарааттар. Тікелей жарааттар соы тіген жерде пайда болады. Тікелей емес азаны баса жерінде пайда болан жараааттар. [5]