Лекция 6 оршаан ортаны сапасын баалайтын нормативтер 1.Табии ортаны орауды басару

азіргі экологиялы иындытар кктен тскен жо, адамдарды з олдарынан жасалан, келешекті ойламай, бгінгі кнні уресіні нтижесі. р мемлекетті экологиялы жадайы сол мемлекетті басару орындарымен жне оларды жргізіп отыран саясатымен тыыз байланысты болады. Баса мемлекеттер сияты азастан Республикасында да оршаан ортаны орау, табиат байлытарын пайдалану, азаматтара экологиялы білім мен трбие беру мселелерін мемлекет тарапынан басаратын, іске асыратын, баылау жасайтын, жауапа тартатын мемлекеттік органдар бар. Олар азастан Республикасы жоары Кеесі, Министрлер кабинеті, Министрліктер мен мемлекеттік комитеттер жне жергілікті кімдер. азастан Республикасыны Ата заында конституциясында жерге, жер ойнауы байлытарына, ормандара, сулара, сімдіктер мен жануарлар дниесіне табиатты баса да байлатарына иелік ету хыы азастан Республикасы жоары Кеесіне берілген. Оан мемлекеттік экологиялы саясатты білгілеп, табии ортаны, биосфераны жеке блшектерін орау туралы задар шыарып, оршаан ортаны сатау жне пайдалану жнінде халыаралы арым-атынас жасап, табиат орау задарыны орындалуын баылау жктелген. азастан Республикасында оршаан ортаны орау мселелерін басаратын саны кп, рамы крделі мемлекеттік орындар жмыс істейді. Олардан баса оршаан ортаны орауа оамды йымдармен азаматтар бірлестіктеріде атысады. «Жасыл» жне «кгілдір» табиат орау йымдары, «табиат достары» мен «гринпис» озалысы мшелері бгін лкен кшке айналып, оларды талаптары мен сыныстарына трлі дрежедегі мемлекеттік шененіктер ла асуа мжбр болды. Техногендік серлер жне оларды экологиялы регламентациясы оршаан ортаны сапасын баалайтын нормативтер оршаан орта сапасына арай тазаа немесе комфортты (адамдарды дені саулыына арай)жне зиянды (адам денсаулыы нашарлаан) ортаа блінеді. Егер де адамдар ортамен байланысанда оларды денсаулы жадайлары айтымсыз згеріске шыраса, мндай ортаны экстремалды деп атайды. Осыан орай бізді елімізді трындарыны денсаулыын сатау шін оршаан ортаны сапасын барлы уаытта баылауда стау ажет.Ол шін оршаан ортаны сапасын баалау масатында оршаан орта сапаыны стандарттары жасалан.Стандарт экологиялы жне ндірістік – шаруашылы болып блінеді. Экологиялы стандарт оршаан ортаа шекті рауалы сер нормаларын белгілейді. Егер де осы экологиялы регламенттер негізінде есептелген жне ты статус алан антропогендік жктеме шамасы белгіленген млшерден асатын болса, адам денсаулыына ауіп тнуі, ал сімдіктер мен жануарлар леміне оларды ртатын сер орын алуы ммкін. Осы нормалар саталан жадайда экожйелерді тозуы болмайды, биологиялы ралуандылы пен халыты экологиялы ауіпсіздігі саталынылады. оршаан табии орта сапасыны барлы нормативтері ш трге (топтпра) блінеді: санитарлы – гигиеналы, экологиялы (ндірістік- шаруашылы), осалы. Ол мына суретте крсетілген. оршаан табии ортаны сапалы нормативтері Санитарлы-гигиеналы Экологиялы осалы Зиянды химиялы заттектерді ШРК Шыаранды мен тгінділерді нормативтері Терминология нормативтері Физикалы серді ШРМ Шу мен дірілді нормативтері йымдастырушылы нормативтері Биологиялы заттектерді ШРК Биологиялы ластануды нормативтері Задылы нормативтер Радиацияны ШРД Радиация нормативтері Таам німдеріндегі химиялы заттектерді ШРК Шаруашылыта химиялы заттектерді олдану нормативтері Санитарлы сатау белдеміні нормативтері рылысты, ала рылысыны ережелері Санитарлы – гигиеналы нормалара - адамды оршаан ортаны санитарлы – гигиеналы жадайларыны жне сапасыны крсеткіштері. Санитарлы- гигиеналы нормативтерге зиянды заттектерді (химиялы, биологиялы) шекті рауалы концентрациясы немесе шекті рауалы млшері, физикалы серлер, санитарлы орау аймаы, радиациялы серді шекті рауалы дегейі жатады.Бларды сатау адам міріне олайлы денсаулыына ауіпсіз жадайды амтамасыз етеді. Экологиялы нормативтер тобына – экологиялы регламенттер негізінде есептелген жне ты статус алан антропогендік жктеме шамалары жатады. осалы нормалар мен ережелерді негізгі масаты олданылатын терминдерді, йымдастыру рылымдарыны жне экологиялы атынасты за тртібімен реттеу бірлігінде. азастан Республикасыны «оршаан табии ортаны орау » заына сйкес, осы нормативтер тобына зиянды заттектерді шекті рауалы концентрациялар (ШРК немесе ШРМ) нормативтерін, радиация, шу, діріл, магнит рістері серіні шекті рауалы дегейлер (ШРД) нормативтерін, зиянды заттектерді таамды німдердегі шекті рауалы алды млшерлер (ккністегі нитраттар, ауыз судаы тздар) нормативтерін жатызуа болады.