Ксіпорынны ыса жне за мерзімдегі міндеттемелер есебі
Міндеттеме – арыз немесе міндеттеме, бір нрсені белгілі бір жолмен ызмет етуі немесе орындау. Міндеттеме – ткен кезе жадайларында пайда болан субъектіні арызы жне оларды реттеу экономикалы пайдасы бар ресурстарды субъектіден керуне келеді. Міндетті трде азіргі жне болашатаы міндеттемелерді ажырата білу керек.
Міндеттеме 3 белгісі бойынша аныталады:
1) Міндеттемені туызан былысты орын алан жері;
2) Міндеттемелерді реттеу тек активтерді ауыстыру немесе ызметті баса субъектіге жеткзу жолымен жргізілуі ммкін;
3) Міндеттеме пікір таластырылмайтын болуы керек.
Осы анытамаа сйкес міндеттеме абылданса, онда ол міндетті трде бухгалтерлік кітапа енгізілуі керек. Міндеттемені сомасы бірге жретін туекелге барлы болаша тлемдеріні аымды нымен есептелеуі керек (ашалай емес активтер немесе ызметтерді ашалай эквиваленті). Міндеттемеге негізгі пайыз бен сома кіреді.Міндеттемелерді реттеу ртрлі дістермен жргізіліу ммкін:
- аша аражаттарын тлеу;
- баса активтерді беру;
- ызмет крсету;
- бір міндеттемені екішісімен ауыстыру;
- міндеттемелерді капитала ауыстыру.
Реттеуді баса да бастарту немесе кредиторлармен з ыын шыару сияты трлі дістері бар болуы ммкін. Міндеттемені пайда болуы болашата ресурсты кетуін білдіреді, берілген міндеттемені орындалу мерзімі субъектіні аржы жадайын дрыс баалау шін маызды. Активтермен сатыына байланысты міндеттемелер аымды (ыса мерзімді кердиторлы арыз) жне за мерзімді.
Аымды міндеттемелер субъектіні ызметіне сер ете алады, ал за мерзімді сер ете алмайды. йткені аымдаы міндеттеме аымдаы ресурса з наразылыын кресете алады. Бл наразылытар за мерзімдіктен ерекшеленеді, теу уаыты бірнеше жылдарды рауы ммкін.
Мынадай жадайларда міндеттемелер ыса мерзімдік болып жіктелуі керек:
- оны субъектіні операциялы цикылыны алыпты жадайымен теу кзделеді;
- есепті кннен бастап 12 ай аралыында ол теу уаытына жатызылады.
Аымды міндеттемелерге келесілер кіреді:
1) ыса мерзімді жне овердрафт;
2) за мерзімдік несиені аымды блігі, егер ол алынып тасталынбаса;
3) Кредиторлы арыздар:
- тленетін шоттар мен векселдер;
- сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынан аванстар;
- салы бойынша берешек;
- тленетін дивидент;
- негізгі шаруашылы серіктестік пен еншілес серіктестігі арасындаы берешек;
- А ызметті тлалара берешек;
- Баса да кредиторлы арыздар.
4) Тленуге есептелген шыыстар;
5) Болаша кезе кірістері;
6) Ктілмеген жадайлара байланысты есептелген тлем [7,44б.].
Тленетін шоттар – жабдытаушылармен есеп айырысу шоты. Кдімгі ызмет барасында пайдаболатын айталанатын сауда міндеттемелері шін олданадды.
Берілген векселдерді негізгі айнар кзі – банктік ссуда жне тауар мен ызмет шін тлем. Вексельдер кепілмен амтамасыз етелген немесе амтамасыз етілмеген болуы ммкін. Вексель пайызды немесе пайызды емес болуы ммкін. Пайызды вексельде пайызды ойылым вексель сомасынан блек крсетіледі. Пайызды емес вексельде дисконтты алыптастыру жолымен пайыз алдын ала тленеді жне онда наты пайызды немесе пайызды кіріс деп аталатын наты пайыз нормасы жанама трінде крсетіледі.
Атына байланыссыз барлы арыз ралдары заемщиктерден тура несе жанама пайызды тлеуін талап етеді. Бл уаыта байланысты ашаны нсыздануына жол бермеу шін жргізіледі.за мерзімдік міндіттеме бойынша кезедік пайызсомасы бл – негізгі арыз сомасы – пайызды ойылым – уаыт = пайыз сомасы.
Белгіленген пайызды ойылым – бл арызды жаттарда крсетілген пайыз нормасы. Белгіленген пайызды ойылым арызды негізгі сомасына тленетен пайызды тлемдерді негізгі сомасын анытайды. Пайызды ойылым аржы нарыында толыымен экономикалы жадайынан жне осы уаыт аралыында згереді жне ол несиені затыы да байланысты.
Наты арыз бойынша пайызды ойылым – деп сондай уаыт мерзіміне алынан аржыны заема алу кезіндегі наты пайызды ойылыммен йкес келеді. Наты пайызды ойылым болашата ашалай арыздарды тлеуде дисконттаы олданылады. Заемщиктен алынан аша аражаттарыны немесе аша эквивалентіні сомасына наты пайызды ойылым олданылады.
арызды толы сомасы – бл арызды теу кнінде тленуі керек сома, осы кнде жргізілуі тиіс р андай пайызды тлемдерді алып тастаанда [8,309б.].
«Пайызды емес» деген сз мндай типтегі векселге е жасы анытама емес, йткені бндай векселдер шын мнінде тлеуге жмылдырады. Мндай векселдерді номиналды ныны рамына арыз сомасы мен тлену мерзіміне бырыай соманы райтын осы арыза байланысты пайыздар.
арыз алушы векселді номиналды нына емес, ал вексельді номиналды сомасы мен пайызыны айырмашылыына те соманы алады. Алыну аша аражаты трінде вексельде крсетілген сома – бл наты пайызды ойылымды олданумен номиналды соманы дисконтталан ны. Аша аражатыны дисконтты ны мен вексельді номиналды ны арасындаы айырмашылыты алан сомасы пайыз болып табылады. Наты пайызды ойылым туекелділікті наты сатушы дегейімен жаттарда олданылатын нарыты пайызды ойылыма арап аныталады. Наты пайызды ойылым вексельде крсетілмейді, біра ыса мерзімдік пайызды емес векселдерге белгілі бір наты шартпен пайызды ойылым аныталуы керек[9].
Банктерді несиелерін есепке алу. за мерзімді несиелерді беру. азастан Республикасы лтты Банкі бекіткен «за мерзімді несиелендіруді йымдастыру ережелеріне» сйкес жзеге асырылады.
Несие беру жне оны операцияларын жргізу лицензия берілген лтты Банкті шешімімен айындалан ресми статусы бар банктер арылы жзеге асырылады. Несие негізінен оны теу абілеті бар ксіпорындара беріледі.
Несие теу абілеті болып ксіпорынны борышты міндеттерін толыымен жне уаытында есептесе алу абілеті деп тсінеміз. Ксіпорындара кредит басымды трде нерксіпті тиімділігін арттыруа, оны ылыми-техникалы дегейін ктеруге, тиімділігі жоары жаа нім трлерін шыаруа, ынталандыруа, халыа трлі ызмет крсетуге, халы шін экспорта тауар шыаруа бай-ланысты шаралар мен масатгара беріледі. Артышылытар шартты міндеттемелеріні орындалуын амтамасыз ететін клиенттерге, з аржыларын осы банкті депозиттерінде жне шоттарында сатайтын банк акционерлеріне, ксіпорындара жне йымдара беріледі.
Несие мерзімділік, айтарымдылык, тлену шарттарымен коммерциялы жне келісім-шарт негізінде беріледі.Несие беру банктермен здерінде бар несие орларыны клемінде жзеге асырылады. Ссуда банк арылы брын берілген ссуда бойынша айтару мерзімі тіп кеткен арыздары жо болан жадайда беріледі. Банк мекемесі табысы тмен ксіпорындара несие беру оан лкен ауіп туызатын боландытан,ондай ксіпорындармен кредит атынастарын орнату мселесін арау кезінде ерекше сатыта болан жн. зін-зі атамайтын ызметін тотатпауы наты бір айматы леуметтік жне экономикалы мтаждытарын анагаттандыруды ажеттілігінен туындайтын ксіпорындара кредит беру мселесі банктермен жергілікті немесе жоары тран билік етуші мекемелерді тініш-сраулары егжей-тегжейлі зерделенгеннен кейін шешілуі керек. тініш-срауларда банк несиесін теуді наты кздері керсетілуге тиісті.
Ксіпорын несие алу шін несиені сомасы жне масатты баыты, пайдалану мерзімі, теу мерзімі, сондай-а несиені шараны ысаша сипаты жне оны жзеге асыруды экономика-лы тиімділігі длелденген жазбаша тініш-сраумен банкке барады. іініш-срауды банкке ссуда алу шін алашы рет баран не-месе ссуданы отын-отын пайдаланатын, туекелді ажет ететін несиеге тініш жасаан, осы банкте есеп айырысу шоты жо, сау-да ммілесін жасау шін несие алушы ксіпорындар сынады [10].
за мерзімді несие беруді ерекшеліктері. Банктер несиені ксіпорьшдарга крделі аржы блу шін: рылыс, айта алпына келтіру жне нерксіптік жне леуметтік-трмысты баыттаы обьектілерді техникамен айта жабдытау; техника, жабды, клік саймандарын, имараттар жне рылыстар алуа; бірлескен ксіпорындар руа; ылыми-техникалы німдер жне баса да меншіктік обьектілер бойынша шыындар жасауа береді.
Жоспар бойынша жзеге асырылу мерзіміне арай рбір за мерзімге несиеленетін шаралар бойынша бекітілетін несие шарты, банк пен ксіпорынны несие атынасыны негізі болып табылады. арыз алушы несие алу шін, ыса мерзімді несиені алуа андай жат ткізсе, бл жолы да сондай жатгарды сынады. детте кредит 5 жылдан аспайтын мерзімге зін-зі тез арада атайтын жне те тиімді шаралара беріледі.
Несие рылыс-монтаж жмыстарыны орындалуына, ондырыа арналан рал-жабдытармен, тауарлы-материалды ндылытарды сатылып алынуына арай беріледі.
за мерзімді несиені теуді мерзімділігі мен наты мерзімі, арыз алушы мен банкті, арыз алушыны аражат кйін, тлем жасау абілеттілігін, шыынны аталуын, несиені туелділігін со-ндай-а кредит орларыны айналымдылыын тездетуді ажетгілігін, баса да жинаталан жагдайларды негізге ала отырып жасалган келісімі бойынша аныталады.
за мерзімге берілген несиелер жыл сайын 31 - желтосаннан кеішктірілмей мерзімді борышты міндеттемелермен рсімделеді, ал осы шараны несиелендіру тоталаннан кейін арыз алушыларды міндеттемелерімен наты теу мерзімдеріне рсімделеді.
Несиені пайдалананы шін пайыз млшері нары жагдайына байланысты депозит /салынан аржы/ бойынша процентгі згеруі ресми жарияланан инфляция крсеткіштеріне жне баса да себептерге байланысты су /кему/ жаына арай айта арау шартыменен, ретгеліп /згермелі пайыз/ отыруа тиісті. Аталандар несие шартында, мерзімді міндеттемеде жне несие шарты мен мерзімді міндетгемелерді айта рсімдемей пайыз млшерін айта арау ыын банкке беру тапсырысында, сондай-а брын берілген кредиттер бойынша тапсырыста кзделеді. Пайыз млшеріне жасалан згерістер жнінде банк арыз алушыны жазбаша трде хабардар етуге міндетті .
Жекелеген рылыстар бойынша /жаа рылыс/ рылыс мерзімінде есептелінген пайыздарды ндірілмеуі ммкін, ал оларды сомасы осы рылыса берілген несие бойынша жалпы арыздара осылады жне несиені айтаруды бірінші тлемінде теледі.
арыз алушы басынан уаытша аражат иындыын ткізіп отыран жадайда, банк оны ызметіні ерекшелігін есепке ала отырып, несие шартгарында келтірілген, несие бойынша телмеген тлемді бір жыла дейінгі мерзімге кейінге алдыруды сына алады.
Банк баланс деректері бойынша жне баса да есеп беру лгілері бойынша несие толы телгенге дейін рылысты жргізілу барысына сондай-а арыз алушыны жай-кйіне баылау жргізеді, ал ажет болан жадайда лшеп тексеру жолымен баылауды жзеге асырады. арыз алушы з міндеттемелерін орындамаан жадайда, банк кредит шартында кзделген жазалау шараларын олданады [11,240б.].
за мерзімді несаелерді теу. Несиебойынша арыздарды теуді дістері жне наты мерзімдері, тртібі несие шаріында арастырылады.
детте ыса мерзімді несиені теу арыз алушыны мерзімді міндеггемесінщ негізінде жзеге асырылады. Сондай-а арыз алушыны тлем тапсырысы болмаса, банк кімі олданылуы ммкін.
арыз алушылар несие бойынша айтарылуы амсыздандырылмаган арыздарды жне олар бойынша пайыздарды жуы уаытта теуді натылы келешегі жо болан жадайда банк арызыны сомасын зіні кімі бойынша даусыз трде кепілшіні шотынан оан алдын ала хабарламай-а ндіріп алады; сатандыру ережелерімен айындалан мерзімні шегінде сатандыру компаниясынан сатандыру хабарламасын алады; шартта белгіленгеннен тртіп бойынша, арыз алушыны кепілдікке салан млкіні нынан талабын анааттандырады; арыз алушы-ларды шотына, баса тлгалара здері банк пайдасына берген тлемдері бойынша талап ояды. Сонымен атар банк арыз алу-шыны есеп айырысу шотынан несие шартында келісілген трасызды айыбын /айыппл, сім аысын/ ндіре алады [12].
Ипотека жадайында кепілге салынан мліктер кепілге берушіні немесе шінші тлганы иелігі мен пайдалануында ала-ды. Кепіілдікке затты нысандара ие обьектілерден баса ыгар /кен орындарын пайдалану жне кен шыару, ксіпорына, рылыса, имарата, ондырылара жне т.б. жалгерлік ы/ жне баалы ааздар /акциялар, облигациялар, вексельдер жне т.б.абылдануы ммкін.
Облигацияларды сатып-ткізу жолымен арыз каржыларын тарту бойьшша операциялар. Облигация-оны иесіні аша аражатын саланын куландыратын жне кзделген мерзім ішінде осы облигацияны номиналды нын белгіленген процентімен /шыару шартында згеше кзделмесе/ сташысына теп беру міндетгемесін растайтын нды ааз.
Ксіпорынны облигациялары ерікті шартты негізінде таратылады, олар атаулы жне сынушыа арналан, пайызды жне пайыссыз /масаты/, еркін айналмалы, немесе айналым шебері шектелген болуы ммкін.
Ксіпорын облигацияларын шыаруды шарты задармен жне ксіпорындар мен мекемелерді жарыларымен аныталады. Ксіпорынны жаргылы капиталын ру жне толытыру шін облигация шыаруа рсат етілмейді.
3100 «Салы бойынша міндеттемелер» кіші блімі йымны салы тлеу жніндегі міндеттемелерін есепке алуа арналан.
Осы кіші блім мынадай шоттарды топтарын амтиды:
3110 – «Тлеуге тиісті корпорациялы табыс салыы», мнда тлеуге жататын корпорациялы табыс салыы есепке алынады;
3120 – «Жеке табыс салыы», мнда жеке табыс салыын есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3130 – «осылан н салыы», мнда осылан н салыын есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар есепке алынады;
3140 – «Акциздер», мнда акциздерді есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3150 – «леуметтік салы», мнда леуметтік салыты есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3160 – «Жер салыы», мнда жер салыын есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3170 – «Клік ралдары салыы», мнда клік ралдарына салы есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3180 – «Млік салыы», мнда млікке салы есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3190 – «зге салытар», мнда алдаы топтарда крсетілмеген зге салытарды есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады.
3200 «Баса міндетті жне ерікті тлемдер бойынша міндеттемелер» кіші блімі, салыты алып тастаанда, азастан Республикасыны занамасына сйкес тлеуге тиісті міндетті жне ерікті тлемдерді есепке алуа арналан.
Осы кіші блім мынадай шоттарды топтарын амтиды:
3210 – «леуметтік сатандыру бойынша міндеттемелер», мнда леуметтік сатандыру бойынша аударымдарды есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3220 – «Зейнетаы аударымдары бойынша міндеттемелер», мнда зейнетаы аударымдарын есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3230 – «Баса міндетті тлемдер бойынша зге міндеттемелер», мнда баса міндетті тлемдер, мысалы алымдар, мемлекеттік баждар, тлемдер бойынша аударымдарды есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады;
3240 – «Баса ерікті тлемдер бойынша зге міндеттемелер», мнда баса ерікті тлемдер бойынша аударымдарды есептеумен жне тлеумен байланысты операциялар крініс табады [13,608б.].
Кейінге алдырылган табыс салыыны есебі. Кейінге алдырылан салыты есебі шін 4300 "Кейінге алдырылан табыс салыы" шоты арналан. Бл шотта бухгалтерлік жне салы есебіні талаптарындаы згешеліктер нтижесінде пайда болан уаытша айырмашылытар сомаларынан белгіленетін салы тлемдері туралы хабарлама мазмндалады.
4300 шоты бойынша есепті йымдастыран кезде, мынаны ескеру керек: салы (жедел) есебінде жиынты жылды табыстан (негізгі рал-жабдытарды амортизациялау, негізгі рал-жабдытарды жндеу, процентгер жне таы басалары бойынша) стап алулар (жеілдіктер) туралы, сондай-а табыстар туралы (йлерді, имараттарды сату кезіндегі нны, сондай-а аша нсыздануына тзетулерді есепке ала отырып амортизациялауга жатпайтын алашатарды суі; ксіпкерлік ызметті шектеуге келісгені жне ксіпорынды жапаны шін таы басалары жнінде хабарлама алыптасады, бл хабарлама салы салынатын табыс сомалары да жне бюджетке тленуге тиісгі зады тлалардан алынатын табыс салыыны сомалары туралы бухгалтерлік рі салы есебі деррктері арасындаы алшатыа кеп соады.
Бухгалтерлік жне салы есебі арасындаы мліметтер алшаты, сондай-а, нды ааздарды сатудан шегетін зияндарды пайда болуы жадайында орын алады. Бір нды ааздарды сатудан шеккен зияндар баса баалы ааздарды сатудан тскен табыспен жабылатыны замен белгіленген.
Баса нды ааздар бойынша орнын толтыратын (телетін) табыс алынбаан жадайда, нды ааздарды сатып-ткізуден шек-кен зиянды жабу кейінге алдырылуы жне бес жыл мерзім ішінде жабылуы ммкін. Алайда бухгалтерлік есепті стандартгары зиянды оны пайда болан кезінен бастап тануды талап етеді.
Осыны нтижесінде уаытша жне траты айырмашылытар, сондай-а уаытша айырмашылытардан салыты тиімділігі туындайды [14, 384б.].
Уаытша айырмашылытар (немесе уаыт жаынан алшатытар) - бл есепті кезе ішіндегі салы салынатын жне бухгалтерлік та-быс арасындаы айырмашылытар. Оларды туындау себептері мы-нада: жоарыда атап крсетілгеніндей салы салынатын табыса жататын табыстар мен шыыстарды кейбір баптарыны кезеі оларды бухгалтерлік табыса жататын кезеімен сйкес келмейді. Уаытша айырмашылытар бір кезеде туындайды жне бдан кейінгі есегпі бір немесе бірнеше кезедерде жойылады.
Траты айырмашылытар — бл аымдаы есегггі кезеде туын-дайтын жне бдан кейінгі есепті кезедерде жойылмайтын (бухгалтерлік есеп деректері мен зады тлалардан алынатын табыс салыы жніндегі малмдамада крініс табатын деректер арасындаы айырмашылытар) салы салынатын жне бухгалтерлік табыстар арасындаы айырмашылытар.
Уаытша айырмашылытарды салыты тиімділігі - уаытша айырмашылытарды туындауы нтижесінде алдаы кезеде тленуге немесе аымдаы кезеде ертерек тленуге тиісті салы тлеміні сомасы.
Есепті кезе ішіндегі салы тлемі міндеттемелер дісімен салы тиімділігін есептеу негізінде белгіленеді. Бл діс жадайында та-быс салыы зады тланы табыс алу барысында шеккен зияны ретінде аралады жне тиісті табыстар пайда болан кезеде есептеледі Уаытша айырмашылытарды есегтгі кезеде туындаан салыты тиімділігі салы тлеміне жатызылады жне есепте 4300 "Кейінге алдырылан табыс салыы" шотында крініс табады. Ол дебеттік немесе кредитгік, яни не активті, не пассивті (дебеттік сальдосы болашатаы салытарды мерзімінен брын телуі, ал кредитгік сальдосы — болашатаы темаы жніндегі міндетгемені крсетеді) болуы ммкін.
Міндеттемелер дісіне сйкес кезе шін салы тлеміне мыналар жатады: тленуге тиісті табыс салыы; аымдаы кезеде туын-дайтьш немесе жойылатын уаытаіа айырмашылытарды салыты тиімділігі; есеіггі кезенін басындагы мерзімі ткен салыты тзету.
Алдаы уаытта салы ставкаларын згерту туралы хабарлама болмаан жадайда уаытша айырмашылытарды салыты тиімділігі есепті кезеде олданылан салы ставкасы бойынша белгіленеді.
Салы ставкаларыны згеруіне байланысты мерзімі ткен салытар сальдосы тиісінше тзетілуге тиіс [15,432б.].
азастан Республикасыны Салы Кодексі (27-бап) ксіпкерлік ызметген шеккен зиянды болашатаы кезедерді салы салы-натын табыс есебінен теу шін бес жылга дейін мерзімге кейінге алдыруа жол береді. Орын алган зиян оны есепке алу нтижесінде салы тлемін азайту есебінен елеулі басымдыпен немдеуді алу-ды амтамасыз етеді. Осындай немдеу таза табыс есебіне жатызылатын есепті кезе згеріп труы ммкін [16].
Салы тлемдері бойынша немдеуді таза табыс (зиян) есебіне жатызуды мына тмендегі жадайларды оспаганда, зиянды, есепке алу кезеінде, жзеге асырады.
1) Егер саты прициггі негізінде зады тланы болашата салы салынатын табысы осы зиянды теуге жеткілікті болатынына кміл сенімі болса, салы тлемі бойынша нем осы зиян орын алан кезе ішіндегі таза табыс (зиян) есебіне жатызылады. Бл орайда сенім кепілдігі ызметін зиянны себебі болан ттенше жадайлар атарады, ал ндірісті за кезедер бойы траты тиімділігі осы зады тла болашата да тиімді жмыс атаратаратындыына негіз болды.
2) Салы тлемі бойынша нем 4300 "Кейінге алдырылан табыс салыы" шоты бойынша кредитгік сальдодан артып кетпейтін сома млшерінде зияна жол берілген кезе ішіндегі таза табыс (зиян)
есебіне жатызылады.
Баса бір дісті мні мынада болып табылады: айта баалаумен байланысты болаша салы тиімділігіні сомасын аржы есептері жніндегі тсіндірме жазбада ашып крсеткен жн. Бдан кейінгі есепті кезедерде болаша салы тиімділлгіні сома-сы айырмашылыты салы тиімділігін крсету масатында айта аралады.
аржылы есеп-беруде мына тмендегі апараттар ашып крсеіілуге тиіс: детгегі ызметген тсетін табыса жататын салы тлемі (свлы тлемі бойынша нем); елеулі ателіктер тзетулеріне, сондай-а есеп саясатындаы згерістерге жататын салы тлемі (салы тлемі бойынша нем); ттенше жадайлара жататын салы тлемі (салы тлемі бойынша нем); айта багаланан активтерге жататын салы тиімділіктері; салы тлемі мен бухгалтерлік кіріс арасындап. І атынаса ыпал ететін траты айырмашылытар жне осы сияты баса да факторлар, егер бл есепті кезеде олданы-лып жрген салы ставкаларымен тсіндірілмейтін болса.
4300 шот бойынша талдамалы есеп табыс салыы бойынша уаытша жне траты айырмашылытарды трлері бойынша тізімдемеде немесе машинограммада жргізіледі [17,252б.].