Ауруханаішілік инфекцияларыны себептері.
Аурухана ішілік инфекция (немесе нозокомиальды, госпитальды) –дегеніміз бл науасты ауруханада емделуі барысында з сыратынан баса сыратты жтырып алуы. Кбінесе ш туліктен аса мерзімде дамыса немесе ауруханадан шыан соы ш тулік бойында байалса бл ауруханаішілік инфекция ретінде арастырылады.Медициналы ызметкері жмыс істеу барысында адай да бір жпалы аурумен ауырып алуы (ксібіне байланысты) да осы топа жатады. Науас ТЕК ауруханада ана емес сонымен атар баса да емдеу мекемелеріне ем алу немесе тексерілу масатыменбаруы кезінде ауруханаішілік инфекцияны жтырып алуы ммкін.
Аурухана ішілік инфекция этиологиясы АІИ-ны шаыратын оздырыштар саны 300-ден арты, оларды рамына патогенді жне шартты патогенді флоралар кіреді. Е жиі кездесетін АІИ-лара жатады: Грам о коккты флора:Стафилококктар (алтын, эпидермальды), Стрептококктар (пиогенді, энтерококк, пневмония шаыратын). Грам теріс таяшалар: энтеробактер туыстыы жне кк іріді таяша. Шартты патогенді жне патогенді саыраулатар: ашыты трізді кандида, тере микоздарды оздырыштары. Вирустар: жай герпес (шы) жне жел шешек оздырышы, аденовирустар, тмау, парагрипп, паротит, РС-инфекция, энтеровирустар, риновирустар, ротавирустар, т.б. инфекциялар.
Аурухана ішілік инфекция кзі: за уаыт тасымалдаушы болан жне сыраттарды жасырын трімен ауырып жрген медицина ызметкері Стационарда за уаыт емделіп жатан науастар. Олар те тзімді АІИ штаммыны тасымалдаушысы болады.
АІИ-ны берілу жолдары мен факторлары -Ауа-тамшылы (аэрозольды) Сулы-алиментарлы. Трмысты-атынасты. Жарааттан кейінгі инфекция. Баса формалары.
Аурухана ішілік инфекцияны алдын алу.Медицина ызмекерлерін вакцинациялауды инфекцияны алдын алуда орны ерекше: мысалы гепатит В, ызылша, эпидемиялы паротит, ызамы, полиомиелит, іш сзегі сияты сыраттара арсы вакцинацияны медицина ызметкерлері толытай жоспарлы трде алу керек. ызметкерді тазалыы. кнделікті жмыстан шыарда душа не ваннаа жуынуы,шаш пен тырнаыны жинаылыы, халатыны тазалыы, маскалы тртіпті стану, жтелу не тшкіру кезінде басын адамнан баса жаа аратуы, жетханаа бараннан кейін олын жуу сияты кнделікті деттерді жадыда сатау керек.
ызылшаВирусы. Тукымдастыгы:Paramyxoviridae.Тукымдастыкшасы:Paramyxovirinae.Туыстастыгы: Morbillivirus.
Антигендик касиети:Вирионнын диам-150,250нм.Вирус геномы-бир жипшели,фрагменттелмеген,минус-жипти РНК.Акуыздары:нуклеокапсидтік,матрикстік,беткейлік гемаглютинин,осу-біріктіру акуызы фермент-гемолизин.Геммаглютинациялык жане гемолитикалык белсенділігі бар,нейраминидаза жок.Серотиптері аныкталмаган.
Дакылдандыру:Адамдардын эмбрионынан жане маймылдардын буйрегинен дайындалган бириншілік жасуша дакылдарына,ауыспалы жасуша дакылдарына жуктырып сіп ндіреді.ЦП симпластар пайда болумен крініс береді,жане де цитоплазматикалык,ядроішілік косындылар пайда болады.
Резистенттілігі:Корш ортада узак сактала алмайды.Болмелик температурада 3-4 сагаттан кейин жойылады.УК,кун саулесинен жылдам олед.
Эпидемиологиясы:Тек кана адамдар ауырады.Тжірибелік жадайда зерттеу ушин маймылдарга жуктырады.Антропонозды жукпалы ауру.Кбінесе 4-5 жастагы балалар ауырады.Жугу жолы-ауалы тамшылы,сирек жанасу аркылы.
Патогенезі: Жоары тыныс алу жолдарыны жане коздін шырышты кабаты аркылы енеді,лимфа туйиндеріне барады.Алашкы репродукциялануы мурын-жуткыншак жане жогаргы тыныс алу жолдарынын шырышты кабатынын эпителиялык жасушаларында аткарылады.Содан кейин канга тусип,кантамыр капиллярларын закымдайды.Осыдан бортпе пайда болады.
Клиникалык кріністері:Жасырын кезені 8-15 кун.3-4 кундері шырышты кабаттарда жане теріде туйиншекті-тандакты бортпелер пайда болады.Бртпе жогарыдан томен карай тарала бастайды:алдымен бетте,мандайда,кулактын артында.
Диагноз кою :Зерттеу ушин:мурын,жуткыншак шайындысы,кан,несеп.Вирусологиялык діс,экспресс диагноз кою:ИФР.
Алдын-алу:Вакцинала колданылады.
Паротит вирусы
Тукыдастыгы:Paramyxoviridae.Тукымдастыкшасы:Paramyxovirinae.Туыстастыгы:.Rubulsvirus.
Антигендік касиеті:Сфера пішінді,диам-150-200нм.Сыртында тікенекшелері бар кабыкшасы болады.Нейраминидазалык жане симпласт тузуші белсенділігі бар 1 серотиптен турады.
Даылдандыру:Жасуша дакылдарына тауык эмбрионына жуктырады.
Резистенттілігі:Корш ортага тзімділі жоары емес.Оте жукпалы антропонозды инфекция.Инф кзі-ауру адам.Ауалы-тамшылы,кейде сілейкемен ластанган турмыстык заттар аркылы жу ыктимал.
Патогенезі:кіру какпасы:жогары тыныс алу жолдары.Алгашкы репродукциялануы мурын-жуткыншактын эпителиялык жасушаларында жане шыкшыт бездерінде журеді.Содан кейин канга туседі.Ер балаларда орхит дамып,бедеулікке акелуи мумкин.
Клиникалык коріністері:Жасырын кезені-14-21 кун.температуранын котерілуімен,бас аурумен басталады.кейде сілекей бездерінде де кабыну дамиды.Ен жиі кездесетін аскынулар-менингит,панкреатит.Имунитеті:Туракты калыптасады.
Диагноз кою:Зерттеу заттары-сілекей,жулын суыктыгы,ликвор,несеп.серологиялык диагноз кою:ИФТ,КБР,ГАТРЕмдеуі:Спецификалык иммунды глобулин колдану.
Алдын алу:Вакцина енгу аркылы.
Шешек вирусын
Азаны жалпы заымдалуымен жне тері мен шырышты абаттарды ауымды бртпесімен сипатталатын ,аса ауіпті жоары атынасты ауру тудырады.
Табии шешек вирусы – ДН- лы.
POXVIRIDAE тымдастыына
ORTHOPOXVIRUS туыстыына жатады.
АСИЕТТЕРІ:Табии шешек вирусы е ірі вирус,дгеленген брыштары бар кірпікше сас пішіні бар. Вирион гантель трзді пішіні бар жрекшеден,екі бйір денелерден , ш абатты сырты абышадан трады.рамында сызыты екі жіпшелі ДН, ферменттер,30 аса рылымды нруыздар, липидтер мен кмірсулар бар.
Вирус рамында бірнеше антиген бар. Олар: нуклеопротейдті, ерігіш, гемагглютинин. Вирустар хронионаллантоисты абышада а тыыз тйіндатар тзе отырып ,тауы эмбрионында жасы кбеді. оршаан ортаа траты болады. Эфир жне де баса май еріткіштеріне сезімталдыы жок. Дезинфекциялы заттар, 100C температурада бірнеше сааттан кейін жойылады.
ПАТОГЕНЕЗІ Ж/Е КЛИН.БЕЛГІЛЕРІ:Ш.вир тыныс алу жолдарыны шырышты абыы арылы сирек заымдалан тері арылы азаа тседі.Регионарлы лимфа тйіндерінде кбейіп, ана тіп ыса мерзімге верусемияны тудырады. Вир кбеюі лимфа тйіндерінде жреді, ана кп млшерде тсіп азаны ртрлі жйелерін заымдайды.Жасырын кезеі 8-18 тулікке дейін. Жедал басталады, дене температурасы ктеріледі, баспен белді ауырсынуы, бртпелерді пайда болуымен сипатталады. Бртпелерді ерекшелігі алашы кезеде макула папулаа айналады, кейін везикула жне пустула пайда болады. Олар раанда абыршаа айналады. абыршатар ауырлыына байланысты: ауыр трі, орташа ауырлыы жне жеіл трі деп блінеді. Ауыр трі 100%, орташа ауыр трі20-40% , жеіл трі1-2% лімге алкеледі.Жеіл трне вариолоид жатады.Вариолоид: ызбасыз, бртпелерді аздыымен немесе шыпауымен , пустула болмауымен сипатталады.
ДИАГНОСТИКА:Зерттеуге:тері мен шырышты абыты брпелеріні блінулері, мрын жтынша блінулері, ан, кпені , ккбауырды бліктерінен алынады.Эксперсс диагностикасы негізделген: Эл.микроскоп арылы вир блшектерін табу, заымдалан жасуша ішіндегі ГВАРНЕРИ денешіктерін табу.
Вир.антигенін ИФР,КБР,ПГАР,ИФТ табу.
АЛДЫН АЛУЫ Ж/Е ЕМІ:Емдеуі азіргі уаытта жргізілмейді.Вакцина вир рамында ДН бар. Тірі вакцина олданылады.
Герпес вирусы
Герпес аса ке таралан, шырышты абытарда кпіршікті бртпелерді шыуымен, ызбалы жадаймен сипатталатын ауру.
Герпес вирусы – ДН- лы.
HERPESVITIDAE тымдасына
SIMPLEXVIRUS туыстыына жатады
АСИЕТТЕРІ:Вириондары сопаша пішінді болады. рамында сызыты екі жіпті ДН бар жрекшеден , гликопротеидті тікен трізді липопротеидты абышадан трады. Вирус ішкі ауыздар мен сырты гликопротеидтермен байланыстаы кптеген антигендерден трады.Вирустын екі серологиялы трі бар: ГВ1 жне ГВ 2
УК сулелеріне , дизинфекциялы ерт, май еріткіштерге сезімтал.
ПАТОГЕНЕЗІ Ж/Е КЛИН.БЕЛГІЛЕРІ:Клин.крінісі боцынша алашы жне айталама герпес болады. Алашы герпес вир ену апасы заымдалан тері, ауыз,кз,мрын, зр жыныс жолдары болып табылады,оздырыш осы жерлерде кбейеді. Кейін вир лимфа тамырлары арылы ана тсіп ,мшелер мен тіндерге тарады.Алаш герпестін жасырын кезеі 6-7 кун.Ару теріні белгілі клемінде ышу, ашу, ызару, ісіну, кейін сйытыа толы кпершікті бртпелер пайда болады да ,дене темперетурасыны ктерілуі мен жалпы жадайы бзылады. Бртпелер рааннан кейін ол жерде тырты алады. Жаа туан нрестеледре ауыр кйінде тіп ,ліммен аяталуы ммкін.Алашы инф кейін70-90% адамдарда мір бойы вир тасымалдаушылар болып алады,ал латентті жадай жйке жасушаларыны сезімтал ганглияларына саталады.Соны нтижесінде суытаанда, ыстытаанда, менструальцы циклда, баса да ауруларда, интоксикация кездерінде психикалы крініс береді.айталама герпеске тері жне шырышты абатты сол жерінде айталап шыу былысы тн.ГВ1 тудыран Кайталама герпес те жиі ерінде, мрын,ауыз ысында, кз конъюктивасында орналасан. ГВ 2 нрестелерде жне жыныс жолдарын заымдайды.
ДИАГНОСТИКАСЫ :Зерттеу материалддары: герпес кпіршіктері, сілекей, ан, жлын сйытыы жатады.Жедел диагностика кезінде бртпелерден Романовский Гимзе десімен , боялан жаынды таба дайындалады,олардан ядроішілік осындылары бар кп ядролы алып жасушаларды анытайды. Осы тымдаса жататын баса вир анытау шін ИФР,ИФТ, РИТ,ПТР олданады. Серологиялы диагноз ушін КБР,БР,ИФР,ИФТ жргізіледі.
АЛДЫН АЛУ ЖНЕ ЕМДЕЛУ :Кайталама герпестін ауыр трінде даылды герпес вакцинасы кп олданылады. Ауруды жеіл тренде емдік масат ретінде :виразол, бонафтон, ацикловир, оксолинді, теброфенді майлдар олданылады, интерферон индукаторларын олданады.