Дріс таырыбы : Кіші мектеп жасындаы балаларды ойлауыныны дамуы

Дріс жоспары:

 

1.Ойлау психологиялары

2.Ойлауды оамды мні

3.Ойлау операциялары

Ойлану, ойлау – оытуды бір трі. Оны тсінігі бойынша - бл жаа білім алу, келісімді жне таза ана адамны тжірибеден негіз алып зін байыту.

Ойлаудаы абілеттілік – баланы жинаталан бірнеше істі мегеру шамасын байататын бір асиеті. абілет – асыл мра, бойа біткен зор асиет. ркімде бір ерекше кзге тсетін асиет болады. Баланы орындайтын жмыстары оны кілінен шыатын болса, сіп - ркендеуіне септігі тиеді, абілеттілігі артады. Оны жан – тнімен ебек еткенінде ойлау абілеті жетіліп, алыптасады, табии икемділігі кшейеді. Баланы алаан, аламаан ызметіне икемдеу иын. Берілген тапсырманы орындаймын деп зін - зі инайды. Біра нтиже шыара алмайды. Ыылассыз болады, шаршай береді. Міне осындай кйге тскенде пайда болатын психологиялы енжарлы баланы моральды – этикалы аидадан ауытып кетуіне де себепкер болады.

Ойлау психологиясы – психологияда крделі рі ызыатын блім. Оны крделілігі теориялы жне практикалы кп жаты аспектісін зерттейді. Ойлау задылыын тану психология з алдына дербес ылым болып алыптасуына дейін крінді. Ойлау р уаытта трлі мнер зерттеуінде арастырылады гноселогия жне логика, педагогика, физиология. Ойлау табиаты (сана) оны атынасы туралы алаш зерттеген философия.

Ойлау актісіні масаты жне белсенді сипатын, оны бтіндігін ассациалы жеке серлерге жатпайтынын абылдаудан арнайы ерекшелігі бар екені арастырылды. Ойлауды экспериментальды зерттеу кейінен гештальт психология жаластырады, олар з шыармашылы ойлауларына арай жаа дістемелік тсілдер арастырады.

А.Н.Леонтьев ойлауды зерттеуде, фундаментальды мселелерді зерттеуді, жалпы психологиялы іс-рекет теориясымен байланыстырып арастыруды. С.Л.Рубинштейн ебегінде ойлау процесі бойынша зерттеу принципін алыптастыра отырып, оны задылытарын бліп жне ойлау операцияларыны негізгі бірлігін крсетті. П.Я.Гальперин наты экспериментальды зерттеу жадайы, жолдары мен баыттарыны алыптасуына тоталды. Дж.Брунер ебегінде ойлауды даму кезедері оны трлерін (крнекі имылды, крнекі бейнелі ойлау) жадайын танымды іс-рекетте алыптастырып талдау жасады.

Б.М.Теплов ебегінде ойлауды интеллектуальды ерекшелігін практикалы міндеттерді шешуде іс-рекетте крінетіне тоталды. Л.С.Выготский «Ойлау жне сйлеу» ебегінде сйлеудегі ойлауды генетикалы тбірін, ойлау жне сйлеу ерекшелігін, онтогенездегі сз жне ой атысын, іштей сйлеу сипатын ашты.

Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейнні ебектерінде оу-білім, іскерлік, дадыны иемдену трлере (ал даму – абілеттерді, жаа асиеттерді икемдеу) арстырылды.

П.Я.Гальперинні анытауынша оу субъекті рекетіні негізінде білімді ыну. Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтарша, оу – оу рекетіні арнаулы трі, ал А.Н.Леонтьев теориясы бойынша, оу (ойын жне ебекпен бірге) – жетекші рекетті типі. Оу полимотивті жне полимаыналандырылан іс-рекет деп арастырылады.

Г.В.Габайды крсетуінше, оу рекеті екі рамдас жйеден немесе іс-рекеттен ралатын рекет. Біріншісі – жйеше немесе іс-рекет тріндегі оны негізгі фунционалды компоненті, оу. Оу рекетіні дайындаушылы функционалды компонеттері оу іс-рекетіні баса жйешесіне топталды. Ойлау психологиясыны дамуы мен алыптасуына кп лес осан вюрцбург мектебі болды. Негізін салумен О.Кюльпе ойлауа теориялы жне экспериментальды зерттеу жргізу арылы кезедері мен принциптерін, арнайы талдады. Кейінен Вюрцбург мектебіні идеясын жаластырушы О.Зельц болды. Оны «кешенді теориясы» ойлау актісіні продуктивті, репродуктивті психологиялы бірлік механизімін тсіндірді. Ал гештальтпсихология кілдері К.Дункер ойлауды творчествалы міндеті мен дамуын Ж.Пиаже мектебінде зерттеді. Дункер творчестволы ойлау мселесін зерттеуге, наты анализ жасап негізгі механизмдеріне тоталады. Ж.Пиаже ебегінде генетикалы дегейде зерттеу таным процесін, оны орталыы интеллекті операциялы теориясы болды.

Ал А.Н.Леонтьев ойлауды зерттеуде, фундаментальды мселелерді зерттеуді, жалпы психологиялы іс-рекет теориясымен байланыстырып арастыруды. С.Л.Рубинштейн ебегінде ойлау процесі бойынша зерттеу принципін алыптастыра отырып, оны задылытарын бліп жне ойлау операцияларыны негізгі бірлігін крсетті. П.Я.Гальперин наты экспериментальды зерттеу жадайы, жолдары мен баыттарыны алыптасуына тоталды. Дж.Брунер ебегінде ойлауды даму кезедері оны трлерін (крнекі имылды, крнекі бейнелі ойлау) жадайын танымды іс-рекетте алыптастырып талдау жасады. азіргі психологиядаы ойлау сапасы оны трлері туралы ке клемде зерттей – отырып психологиялы дебиеттер, терминдік ерекшеліктерін сынандар: Р.Арнхейм, А.Р.Лурия, Е.Блейлер, Г.Майер. Л.Леви-Брюля, К.Гольдштейн т.б. болды.

Адамны ойлану peкeтi тікелей – сезімдік таным процесстерімен де тыыз байланысты. Адамны ойы рбiр нрсенi сипаты мен асиеттерiн сезу арылы ажыратып крсете алады. Сйтiп заттар мен былыстарды ртарапты танып бiлуге мумкiндiк туады.

Адам тiлдiк материалдар негiзiнде ойланады. з ой-пiкiрлерiнi жуйесiн, нрселер жайындаы наты тyciнiктepiн жасайды. рбiр ойды аиаттыы ой талысы арылы арастырылады. Адам ойыны жуйелi болып, оны нрселердi мнін тусiнiп бiлуi сйлеу арылы жузеге асып, згелерге жеткiзiледi. Адамны ойы тiлмен, аны сйлеумен тыыз байланысты жне ойлау осы тiлдiк материал арылы зiнi шындыы мен аиаттыын бейнелей алады.

Ойлауды оамды мні Ойлауды тiлмен тыгыз байланысты болуы жне оны оамды мні адам ойлауы дамуыны огамды ­тарихи сипатта болатындыын крсетедi. Адамны дуниетанымы, бiлiмi жне мip тжiрибесiнен жинаттаан малматтары рпатан-рпаа мpa болып ауысып отырады. Бл - тарихи фактор. Адам аыл-ойыны дамып жетiлуi мен бiлiмнi cyi рбiр рпа жасаан бiлiм орын мегерiп, оларды леуметтiк мip ажеттiлiктерiн анааттандырып отыруа пайдаланады. Сйтiп, тарихи даму адам баласыны оам мiрiндегi арым-атынасын ныайтады.

Ойлау процесі шін зейін – мселені дрыс тсінуге жне шешуге ыпал ететін фактор. Осы ойлау жне ес процесіне зейінні тікелей ыпалы бар.

Адамдарды араатынасы жйесінде бірін-бірі жасы тсінісуіне, бір-біріне бейімделуіне зейін кмектеседі. Психиканы ерекше асиеті ретінде зейін адамны ебек процесінде алыптасады. Мндаы ажетті шарт – объектіні тадап алып, сананы сол объектіге баыттау. Зейін сырты орта былыстарына да, адамны зіні ішкі психикалы кйлеріне де баытталуы ммкін. Сонымен, зейін дегеніміз айналадаы объектілерді ішінен керектісін бліп алып, оны айын бейнеленуіне кмектесетін психологиялы феномен болып табылады.

Таным процестеріні баыттылыы мен тадамалылыы да зейінмен байланысты болады. Ойды аны жне дл абылдауды, есті беріктігі мен тадамалылыын жне сз арылы ой рекетіні баыттылыы мен нтижелілігін анытайды. Демек, барлы таным рекеттері функцияларыны сапалы рі нтижелі болуы зейінге байланысты.Оушыларды логикалы ойлау абілетін дамытып, оны тратандыруды мні зор. Аыл – ой ебек абілеттеріні суі барысында олар білім, білік, дады трлерін тез игереді. Жасына арай берілген тапсырманы дрыс сапалы орындау – баланы даму дегейін крсетеді.

азіргі білім беру жйесі оыту процессіні екі аспектісін алыптастырады.

Оытуды мазмнды аспектісі оушыларды тере жан – жаты ылым мен практика талаптарына сай келетін біліммен аруландыру масатын кздейді. Оытуды формальды аспектісі – оушылар бойында білімді игеру дадыларын алыптастыру, соны негізінде здігінен жаа білімді алуа ашу жне оу материалын тсіну жолдарын жаарту мселелерін арастырады.

Практикада бл екі аспектіні те емес екендігі айын крінеді. стаз ауымы оушылара мейлінше тере білім беруге тырысады. Алайда «кп білген кемегер емес, білімін пайдалана білген кемегер», демекші азір мектептерде пндерді мазмны заман талабына сай крделеніп келе жатыр. Оушы ыса мерзімде жалпыланан білім клемін мегеру ажет. Сондытан оушыларды логикалы ойлауын дамыту, оларды бойында логикалы ойлау операцияларын алыптастыру жне тиімді жолдарын іздестіру мселесі азіргі тада стаз алдында тран негізгі міндетті бірі демекпіз.

Оушыларды логикалы ойлауын дамыту мселесін шешу стаза ауыр жк арттыратыны сзсіз. Шынымен – а, оушыларды ойлауындаы ателікті байап, сол ателікті мн – маынасын тсіндіріп, ойлау жйесіндегі тізбектілікті, ойлау операцияларын дрыс алыптастыра білу шін стаза логика саласынан ажетті теориялы білім керек.

Сол себептен оыту практикасында бл бір блек дидактикалы мселені райды. лемдік педагогикалы практикада бл мселені шешуді кейбір тенденциялары пайда болуда. Оларды бірі – оыту процессінде формальды аспектіге назар аудару.

Дж.Гилфордты пікірі бойынша, ойлау зіні трт ерекшелігімен сипатталады:

- зіндік згешелігімен,жаашылдыымен, айтылатын ойларды ерекшелігімен, ойлау жаашылдыына деген айын байалатын мтылысымен;

- семантикалы иілімділігімен,яни нысананы жаа кзарас трысынан кру, оны жаа олданысын таба білу, ызметтік олданылуын тжірибе жзінде кеейту абілетімен;

- бейнелік дадылану иілімділігімен,яни нысананы абылдауды оны жаа, крінбейтін жатарын кретіндей етіп, згерту абілетімен;

- семантикалы спонтанды иілімділігімен,яни трлі ойларды белгісіз жадайларда, атап айтанда, бл ойлара арналан бадары болмаан жадайда ндіру абілетімен.

Шыармашылы ойлау зіні даму жолы барысында біратар кедергілерге: конформизмге (басалара сас болуа мтылыс) бейімділік; клкілі, аылсыз, деттегіден тыс болудан ору сезімімен, сондай-а басалар тарапынан кек айтару орынышымен туылан ішкі цензураа; ескі білім мен ойлара атысты ебедейсіздікке, оларды маыздылыын айта баалауа; жауабын бірден табуа деген мтылыса тап болуы ммкін.

Ойлау процесі екі негізгі тсілмен жзеге асырылады:

1) ымдарды алыптастыру жне мегеру;

2) мселелерді шешу.

ымдарды алыптастыру – бл жай «сас» нрсені «сас емес» нрседен айыра білу. ымдарды мегеру – нтижесінде субъектті ымдарды райсысына тн белгілерін танып йрену процесі.

Ойлау процесіні аталан сатылары шыармашылы ойлау процесіні сатыларымен те сас:

1) дайындалу;

2) пісіп жетілу;

3) шабыттану;

4) шынайылыын тексеру.

Ойлау операциялары.Ойлау процесі келесі операцияларды кмегімен жзеге асырылады:

- салыстыру –састы пен айырмашылы атынастарын белгілеу;

- талдау –бейнелеу объектіні ттас рылымын оймен рамдас элементтерге блу;

- синтез –элементтерді ттас рылыма біріктіру;

- абстракция жне жалпылау –жалпы белгілерді бліп крсету;

-натылау мен дифференциялау –ынылатын объектіні жеке ерекшеліктеріні мнділігіне айта оралу.

лемдік психолог – педагогикалы дебиеттерде адамны ойлауын дамыту мселесін А. Н. Леонтев, С. П. Рубинштейн, М. Л. Гуров, Е. Н. Кабанова – Меллер, Г. С. Костюк, Е. О. Зейлингер – Рубинштейн, М. В. Занков, т. б ататы алымдар теориялы трыда алыптастыран. Жне де « Логикалы ойлау » ымына наты анытама берген Н. Н. Поспелов, Ю. А. Петров, А. Н. Леонтев, И. А. Гибш сияты авторларды пікірлерін жйелесек, « Логикалы ойлау » дегеніміз логика задылытарын пайдалана отырып ымдарды, ой – пікірлерді, тжырымдарды олдануа негізделген ойлауды бір трі.

Жалпы оушыларды ойлауын дамыту мселесіні практикалы жаын арастыран алымдар В. Н. Решетников, Н. Н. Поспелов, В. Ф. Паламорчук, А. Ф. Обухова, Л. Н. Раев, А. З. Зак, Л. Ф. Тихомирова. Зерттелген дебиеттерде оушыларды логикалы ойлау абілетін дамыту «пндік » сипата ие. Мысалы: И. А. Гибш, А. Д. Семушин, А. И. Фетисов, Ю. М. Колягин – математика пнінде. В. Н. Руденко - геометрия пнінде оушыларды логикалы ойлауын дамыту мселесін арастыран.

Жоарыдаы авторларды пікірлерін бір жйеге келтірі отырып, тмендегідей анытаманы зерттеу жмысыны негізіне ала отырып «Логикалы ойлау абілетін дамыту» дегеніміз :

барлы логикалы ойлау операцияларын (тадау, жинатау, салыстыру, жалпылау, саралау) арнайы жйелі трде алыптастыру:

Ойлау белсенділігін, з беттілігін дамыту.

1 Логикалы ойлау операциялары:

- талдау,

- жинатау,

- салыстыру,

- жалпылау,

- саралау.

2 Ойлау белсенділігін, з беттілігін дамыту:

- ртрлі болжам, пікір айта білу,

- Мселені шешуді бірнеше тсілдерін сыну.

3 Трансформация рекетін жетілдіру

- заттарды бліктері арылы растыру,

объектілер топтарыны арасындаы атынастарды анытай білу.

Таным теориясы - гносеология - философиялы пн. Ол дуние­ тануды жалпы задылытарын зерттейдi. Адамзат тарихыны даму­ында алыптаск:ан "болмыс", "материя", "сана", "сан", "тартылыс" трiздес баса да ымыке дрежеде арастырылады. Осындай та­ным теориясы мен философиялы принциптерге негiзделетiн ойлау урдiсi зара байланысты жне бiр-бiрiн толытырып отыратын жеке ылыми пндер - формалды. логика мен психология арылы да зерттеледi.

Ой орытындылары бойынша алышарттар негізінде ымдар мен пікірлерді байланысысынан жаа пікірлер аламыз не ой орытындысын сз арылы шарамыз.

Дедукция- латын сзі, азаша маынасы – шыару. Ой орытынсыны бл трі бойынша ой жйесі жалпы жадайдан жеке, дара жадайа арай рбиді. Индукциялы ой орытындысы – ой орытынсыны жекеден жалпыа арай дамып отыран трі. Ой орытысыны шінші трі – тратукция деп аталады. Оан аналогия арылы жасалатын ой орытындылары жатады. Бл - дара жадайдан жекеге арай рбіп отыратын ой орытындысы. Дедукциялы ой орытындысыны ке тараан трі –силлогизм. Формальды логикада зерттелетін мселелер – дрыс ойлауды формалары мен задарды олдана отырып, нрселер мен былыстарды аиаттыы мен шындыын танып білуді масат етеді.

Ойлау рекетіні ерекше мнді таы бір жаы. Ол-ойлау процессіні зі. Психология ылымы рбір дара адамда осы ойлау процессіні алайша дамып, рістеп отыратынын зерттейді. Оыту процессінде ойлауды дамуы, білімдерді ойлау рекеттері арылы мегеру, ойын, оу, ебек процесстерінде ойлауды дамыту мселелері – психология, ылымы арастыратын жайттар. рбір жеке адамда ойлау процессі алайша пайда болып, дамып жетіледі деген мселені мн-жайы психологи яда осы баытта арастырылады. Ал логика ойлауды таным процессі деп санап, шындыты, аиатты р трлі дістер арылы танып, білуге болатындыын анытауды кздейді.

Ойлау дербес процесс. Ойлауды психологиялы трыдан зерттеу дегеніміз – оны ішкі, танымды пия мнін жне жемісті болуыны себебін ашып крсету, яни психология детерменизм принципіне сйене отырып ойлауды мнін зерттейді, рбір адамны зіндік олау ерекшеліктерін дамытып отыруа баса мн береді.

 

Дріс таырыбы :Кіші мектеп жасындаы балаларды ес процесіні дамуы

Дріс жоспары:

 

Есті дамуы. Мектепке дейінгі кезеді есте сатау мен айта жаырту абілетіні арынды дамитынымен сипатталады. Шын мнінде, егер бізге ерте балалы шатан бір оианы еске тсіру иына соса немесе еске тсіру ммкін болмаса, мектепке дейінгі кезеде кптеген жарын естеліктер алдырады. сіресе бл ересек мектепке дейінгі кезеге атысты.

Еріксіз есті дамуы. Мектепке дейігі кезедегі баланы есі негізінен еріксіз ес болып келеді. Демек , бл бала детте алдына бірдеені есте сатап алу шін масат оймайды. Есте сатаумен еске тсіру баланы ерік – жігеріне туелсіз жреді. Бала іс-рекетте з кілі тскенді сер еткен, зіне ызы оианы еске сатайды.

Сзді, суретті, заттарды еріксіз есте сатау сапасы баланы бл заттармен аншалыты белсенді рекет еткеніне байланысты. Балаа суреттерді з орнына оюды, мысалы баа, ас блмесі, балалар блмесі, ауланы бейнелейтін заттарды блек оюды сынаннан, суреттерді кзбен бір шолып шыса есінде кп нрсені сатамайды. Еріксіз есте сатау баланы абылдау мен ойлау рекетіні осымша нтежесі жанама болып табылады.Еріксіз есте сатау мен еріксіз айта жаырту мектепке дейінгі кезедегі баланы ес жмысыны жалыз формасы . Бала бірдеені есте сатау немесе еске тсіру шін алдына масат оя алмайды.

Арнайы есті дамуы. 4-5 жаста есте сатау мен айта жаыртуды арнайы алыптаса бастайды. Арнайы есте сатау мен айта жаыртуа олайлы шарты баланы ойын іс-рекеті барысында туындайды. Бала сатушы рлінде белгілі бір заттарды сатып алу барысында, ересекті тікелей талап етуінен кп сзді есте алдырады.

Есті арнайы формасын игеру бірнеше этаптара блінеді. Алдымен бала ажетті тсілдерді мегермей жатып, есте сатау жне еске тсіру міндетін бле бастайды. Сонымен атар брын абылданан нрсені еске тсіру мен айта жаыртуды ктетін ситуациялармен бірнеше рет сотыысып трандытан міндеті ерте блінеді. Есте сатау міндеті еске тсіру тжіребесіні нтежесінде туындайды.

Бала бірте – бірте материалдарды айталауды, ойлауды йренеді. Е соында бала арнайы есте сатау рекетіні ажеттігін тсініп, осы шін кмекші тсілдерді олданады.

Еріксіз жне арнайы есте сатауды байланысы. Ерікті есте сатауды мегеруді жетістіктеріне арамастан мектепке дейінгі кезені соына дейін еріксіз ес стем болады. Ерікті еске сатаумен айта жаыртуды балалар салыстырмалы айрыша ситуацияларда олданады.

Белсенді аыл – ой жмысымен байланысты еріксіз еске сатау мектепке дейінгі кезеде арнайы есте сатауа араанда стсіз.Мектепке дейінгі кезедегі кейбінр балаларда эйдетикалы ес деп аталатын кру есі жасы дамыан. Эйдетикалы есті бейнесі зіні анытылыымен абылдауа жаындайды: бір нрсені еске тсіру, бала брын абылдааны. Эйдетикалы ес – жасты былысы. Осы абілетті иеленуші балалар мектеп кезінде жоалтады.

Еріксіз есте сатау мектепке дейінгі кезеде наты жне баянды болуы ммкін. Егер балалы шатаы осы оиалар эмоционалды мнге ие болып, балаа сер етсе, олар баланы есінде мір бойы алады. Мектепке дейін кезеде сби мен ерте балалы шаты амнизиясынан арылу кезеі болып табылады. Мектепке дейінгі кезеде баланы танымды ортасыны дамуыны ерекшелігі « бала дамуында жаа функция жйесі сана орталы ес болады, алыптасатынын » арнайы айту керек. Мектепке дейінгі кезеде ес басты рль атарады.

Ес психологияда « жалпы естеліктер » деп аталатын кріністерді сатайды.( Л.С.Выготский). Мектепке дейінгі кезеде баланы есі орталы орын алып, іс - рекетті жетекші функциясы болып алыптасады.

иялды дамуы. Баланы иялы сананы басты функциясы. Басты функцияны бір сызыы бір затты екінші затпен, оларды бейнесімен, математикалы, сздік жне баса бейнелерді пайдалануды орын басудан логикалы ойлау формасын мегеруге алып келеді. Баса сызы шынайы заттарды толытыру жне орын басу ммкіндіктеріні крінуіне, жиналан материалдардан жаа бейнелер крінісін руа алып келеді.Баланы иялы ойын барысында алыптасады. Бірінші кезеде ол заттарды абылдаумен оларды ойын іс- рекетінде орындаудан ажыратып арамайды. Бала таяшамен атпен шабады – осы стте ол шабандоз, ал таяша – ат. Біра ол таяша болмаса атты кз алдына елестете алмайды.лкен балаларда иял орын басатын заттара самаитын заттара сйенеді.Бірте-бірте сырты сйеніш ажеттігі жайылады. Шын мнінде жо затпен ойын іс-рекетіне кірісу – интериоризация жреді. Бл иял ерекше психикалы процесті тууы секілді.Баса жаынан араанда ойын крінетін іс-рекеттерсіз жоспарлы трде жреді.Балаларда иял образы эйдетикалы образа жаын болуы ммкін боландытан зіндік сипата ие. Эйдетикалы образдар сіресе бос абылдау болмаанда, тнде жары сндірулі боланда бала санасына арынды сер етеді. Бл балалар рейіні себебі болуы ммкін.

Осы уаытта балада арнайы иял дами бастайды, ол з іс-рекетін жоспарлаанда нтежесін зіне баыттайды. Сонымен бірге бала еріксіз пайда болан образдарды олдануды йренеді. Балалар шыаран тарих пен ертегілер жйелі жне шынайы бола бастайды. Сонымен атар балалар сюжетті логикалы трде соына дейін жеткізеді.

Балаларды иялы ересектерді иялынан бай деген пікірлер бар. Бл пікірлер балалар ртрлі себептерге байланысты иялдай бергендігіне негізделген.

Біра балалар иялы бай емес, кптеген іс-рекеттерге атысты ересек терді иялынан тмен. Бала мірлік тжіребесі аз боландытан ересек адамдардан лде аз иялдайды.Сонымен бірге ересектер мірінен араанда, бала мірі маызды рль атарады. иялды здіксіз жмысы – бл баланы оршаан ортаны танып, мегеруге бірден-бір жетекші жол.иял мен есті жйелі дамуыны сипаты мектепке дейінгі кезеде осы танымды процесті кейбір онтогенез бейнесін береді. Алашында бала бірдеені елестетуге немесе еске сатауа масат оюа тырыспайды.

иял жне ес образы ойын процесінде, сурет салуды, ертегі жне гіме тыдаанда пайда болады.3-4 жаста бала айта жаыртуа мтылу, бала ліде брын абылдаандарын стай алмайды. айта жаыран образдар бірінші негізден алша болады жне баланы есінде кпке дейін саталмайды. Біра баланы тек ана ертегі киіпкері болатын иял леміне жетектеу оай. Егер ересек адам бір фантастикалы кейіпкерді рлін алып сомдаса, бала бан шынайы мірдегідей айырып, уанады. Ересек адамны кмегі арылы бала зіндік кейіпкерлерді сомдауа йренеді. Бл кейіпкерлер аяталмаан, бала кбіне оны іс-рекетін соына дейін апармайды.Баланы санасында болып жатан образды туындауын жне сырты кзарасымен абылдауын баылау те иын: бала зі образды суреттеуге жне оны беруге иналады: ааза салып немесе іс-рекетімен ліде дамымаан кшпен « техникамен » бейнелей алмайтындыын крсету. Осы пия зірше отбасында саталан. Біра тарихи шыармамен гімелерді растыранда таныс образдарды пайдалануды, сонымен атар, бала шыарма жазанда оны логикалы рылымына мн бермейді, тек жре пайда болан гіме ассоцияциясына сйенеді.

лкен мектеп жасында баланы иялын басаруа болады. иял рекеті алыптасады: крнекілік манер формасындаы тпкі ой; зат образымен рекет; иялдаы затты образы. иялда арастырылып отыран суретке , тыдалынып отыран ертегіге жаласын тотатады. Ол практикалы іс-рекеттен блектеніп, дербестікке ие болады.

иял танымды тапсырмаларды шешуде ойлаумен бірігіп, практикалы іс-рекетті алдын алады. иял масата баытталан іс-рекет ретінде иялдаы образ схемасыны , былысты оианы крінісі процесінде дамиды. Бала з иялыны сипатын анытап, баылай бастайды. Осыдан ол иялдар образдарыны имылына зі баылау жргізеді. рине бала иялы - бала ішкі дниесіні згерісімен байланысты айысымен блінуге дайын боланымен, бл алдымен « зі шін » шыармашылы.

Баланы жалпы психикалы дамуында иялды белсенді дамуымен лкен ауіп байланысты. Кейбір балаларда иялы кез келген тілегіне еш иындысыз жететін, ерекше лемді рады, шынайылыты «ауыстырады». Бндай жадайлар ерекше кілді талап етеді, аутизми ( шынайылыа ызыушылыты жоалуы ) немесе бала психикасыны дамуыны бзыланын растайды. Біра бл ізсіз жоалатын уаытша былыс.