Орытынды сратар.
1.Эпидермис абаттары жне жалпы сипаттама.
2.Дерма абаттары жне жалпы сипаттама.
3.Теріасты май абатыны рылысы.
4.Шырышты абаттарды рылысы.
5.Тері абаттарыны анатомиясы мен физиологиясы
6.Гиперкератоздаы патогистологиялы рдіс.
7.Паракератоздаы патогистологиялы рдіс.
8.Акантоздаы патогистологиялы рдіс.
9.Гранулездаы патогистологиялы рдіс.
10.Акантолиздаы патогистологиялы рдіс.
11.Спонгиоздаы патогистологиялы рдіс.
12.Папилломатоздаы патогистологиялы рдіс.
13.Баллониризацияланан дегенерациядаы патогистологиялы рдіс.
14.Вакуольді дегенерациядаы патогистологиялы рдіс.
15.Біріншілікті морфологиялы элементтер.
16.Екіншілікті морфологиялы элементтер.
Дріс №2
1. Таырыбы:«Тері ауруларыны жіктелуі»
2. Максаты:Тері ауруларыны жіктелуіне тсінік беру, студенттерге этиологиялы жне патогенетикалы факторлары бойынша тері ауруларыны нозологиялы формаларына малматты растыру.
3. Дріс тезистері.Дерматология –тері аурулары туралы ылым.
Дерматология – тері аурулары туралы ылым. алыптыдаы жне патологиядаы теріні рылысы мен функциясын мегеру, организмні ртрлі патологиялы згерістеріні тері ауруларына сері, ртрлі ауруларды этиологиясы мен патологиясын тсіндіру, тері ауруларыны диагностикасын, терапиясы мен профилактикасын зерттейді.
Дерматология клиникалы медицинада венерологиямен тыыз байланыста, венерологиялы ауруларды клиникасын, емі мен профилактикасын мегереді, бл инфекциялы ауруларды негізгі берілу жолы- жыныс жолдары арылы берілуімен байланысты.
Тері ауруларыны этиологиясы мен патогенезі ртлі жне кп жадайда тсініксіз. Адам терісі ол мше, мір сруде патологиялы рдістерді дамуын дрыс тсінудегі маынаны ш негізгі аспектіге блуге болады:
-біріншіден,тері зіне ана тиесілі ызметті атарады, жеткілікті трде автономды баыланатын жне орындалатын,кейде организмні бтіндік тртібіне баынбайды: кератиноциттерді пролиферациясы мен дифференциясы, жасушааралы байланысты диссоциясы мен жаа тзілісі, меланогенез жне т.б.
-екіншіден, тері адам денесіні сырты жабындысы,сондытан немі сырты серлерге кп шырайды, оны айын себебі болып ауру саналады.
шіншіден, тері, организмні анатомо- физиологиялы блігі,барлы организмні бірге немесе бір блігі мен жйесіні аурулары кбінесе теріні патологиялы згерістерге шыратады.
Осыдан шыа отырып, тері заымдануын шартты келесі трге жіктейді:
1. Кп не аз за уаыт кезеінде дамитын тері аурулары, ал кейде мір бойы ауру адамда тек терісінде орналасады жне жарамсыздыты, физикалы жне психикалы дискомфортты негізгі себебі болып табылады. Бл ауруларды негізінде функциональді бзылыстар, абыну, дистрофия, даму ааулары, ісіктер жне т.б. жатыр.Бл ауруларды этиологиясы мен патогенезі ртрлі: генетикалы бейімділік, аутоиммунды аурулар жне т.б.
Бл дерматоздар теріні сол жне негізгі блімдеріні заымдануына байланысты жіктелуін сынады: эмпидермис, дерма, теріасты май абаты, талшытар, тері осымшалары. Эпидермиста патологиялы процесстен дамыан аурулара жатады: а. Дерматоз, эпидермальді кератиноциттерді пролиферациясы мен дифференциясыны бзылуы(псориаз, ызыл шашты теміреткі, ихтиозиформды дерматоз, порокератоз жне т.б.). б.дерматоз, негізінде эпидермисті жасуша араларыны байланысы бзылуы жатыр немесе эпидермо- дермальді зона шекарасыны бзылуы. Бл дерматоздар эпидермис жне дерманы арасында кпіршік аптауымен крінеді. Бл кпіршікті дамуыны механизмі бірнеше: пемфигуста жне буллезді пемфигоидте аутоиммунды; буллезді эпидермолиз жне Хейли- Хейли ауруында тымуалаушылы; кеш тері порфириінде токсикалы; кпформалы экссудативті эритема жне Лайел синдромы; стафиллокк токсині теріні жидітілген синдромында, дерматит Дюрингта глютенді жетіспеушілікте; в.меланогенезді бзылысына байланысты дамыан дерматит, тері пигментациясы, ісік дамуыны аауы, меланоманы оса;д. Белгісіз себептер патоморфологиялы негізінде эпидермис пен дерманы жоары блігіні заымдануы жатыр: ызыл жалпа теміреткі, жылтыра теміреткі, ызылт теміреткі, жне т.б; д. Дерманы ртрлі бліміні заымдануына байланысты тері аурулары: ртрлі гранулема, гангренозы пиодермия, гиперплазия жне ісік.
2. Теріге ртрлі экзогенді серінен дамитын аурулар. Бл ауруларды этиологиясы ртрлі. Дерматозды экзогенді себептеріне физикалы, химиялы агенттер, бактерия, виркс, саыраула, паразит жатады. Сырты факторлар, мысалы, кйік жне сік тері ауруыны негізгі жне бір ана себебі болуы ммкін.Экзогенді фактордан баса осымша себептер болуы ммкін, олар теріні ораныщш асиетіні бзылуы немесе организмні сезімталдыыны тмендеуі. Бл факторлар сырты(ластану, жоаыр терлегіштік, раты, майды кп блінуі, микротравма, теріні кйіп немесе сіп алуы), ішкі(стресс, иммуносупрессия, ішкі органдарды ауруы, эндокринді жйе жне т.б.)
Тері ауруларыны дамуында ртрлі антропогенді экзогенді факторлар рл ойнайды, адам міріндегі ндірістік заттар, трмысты жне ндірістік жаа химиялы жне технологиялы процестерді, дрілер жне косметикалы заттарды енгізу. Бл факторлар ауруды сбебеіне жатады; олар клиникалы крінісін жне аымын згертуі, сонымен атар жаа крініс, самайтын, белгісіз синдром мен аурулар шаыруы ммкін. ртлі сырты себептер латентті тіп жатан дерматоздарды генетикалы, клиникалы манифесті формаа трансформациялануын шаыруы ммкін(псориаз, атопиялы дерматит).
Тері ауруларыны дамуына леуметтік- экономикалы факторлар(туберкулез, алапес, пиодермия, микоздар жне т.б.) маызды рл ойнайды: климат, ландшафт, соыс, ашты, таматануды бзылу.Кейбір дерматоздар балалы жне крілік кезде кездесіп, клиникалы ерекшелікке ие.
Дерматологияны негізгі блімі теріні физиологиялы жне патологиялы згерісі, кн сулесі жне жасанды ультраклгін сулелер серлері жатады. Бл сулелерді сері ртлі: фотожараатты, фотодинамикалы немесе фотоаллергиялы; олар канцерогенез жне тері артаюына маызды рл атарады.
3. Дерматоз, негізгі дамуындаы рл эндогенді факторлар,дерматоз пайда болуында теріні заымдануыны негізгі себебі болып табылады. Теріні заымдануы ішкі органдарды ауруларыны аымында асимптомды жне азсимптомды кріністе болып, кейін ол науасты негізгі шаымына айналуы ммкін. Сондытан дрігер дерматолог ішкі ауруларды жасырын аымын анытауа мн беру керек. Бл ауруларды мысалы, есекжем немесе ересектердегі строфулюс, асазан- ішек жолдарындаы ауруларыны жасырын аымына аллергиялы жне токсикалы крінісі. Кейбіреуінде науаса ішкі аурулары аныталан, жйке жне эндокринді аурулар, негізгі ауруды нтижесінде жне дрі- дрмектерді асынуы ретінде теріні заымдануы болады пайда болады. Кбінесе дерматологиялы проблемалар асазан-ішек жолдары, жрек- антамыр аурулары, кпе, бйрек, бауыр ауруларында кездеседі. Кейде теріні заымдануы жасырын фокальді инфекциялы ошата, миндалина, тіс, т жолдары ауруларында кездеседі.
Теріні згерісі ауруларды кп симптомыны бірі, таматануды бзылысына, зат алмасу, гипо- авитоминоза бзылысына келеді. Біріншілікті де, екіншілікті де гиповитаминоз теріні заымдануынан болады( А гиповитаминозы фринодермада, С жне Р витаминіні жетіспеушілігінде пурпура). Гиповитаминоз ртрлі тері аурулара келуі ммкін(С жне А витаминіні жетіспеушілігі, мысалы созылмалы фурункулезда). Теріні жне шырышты абаттарды ртрлі згерістері эндокринді ауруларды функциональді жне органикалы ауруларында дамиды: жктілік дерматозы, жынысты жетілу кезінде, Аддисон ауруындаы пигментация бзылысы, микседема жне т.б.
анайналым бзылысында теріні заымдануы функциональді(гипертониялы жара, Мартореля синдромы) немесе органикалы(варикозды симптомокомплекс, облитерацияланан атеросклерозда тері некрозы) болуы ммкін. анайналым бзылысындаы іркіліс болуы ртрлі дерматоз дамуына келеді: пиодермиттер, экзема, органикалы нейродерматит жне т.б.
Кейбір дерматоздар орталы жне шеткі жйке жйесіні функциональді жне органикалы заымдануында дамиды. Перифериялы жйке жйесіні заымдануы экзема, нейродерматит, трофикалы жараны себебінен болуы ммкін.
ртлі психопатиялар трихотилломания, онихофагия, патомимии кезіндегі себебі болуы ммкін.
ан жйесіні ауруларында тері заымданулары сирек. Эритропоэз бзылысы тері бояуыны, гиперпигментация, сараюа келуі ммкін. ан ю жйесіні бзылысынды пурпура пайда болуына келеді
Теріні жне шырышты абатты спецификалы жне спецификалы емес згеруі онкологиялы жне гемотологиялы ауруларды себебінен болады(гемодермия, паранеопластикалы дерматоз). Теріні заымдануы кейде мастоцитоз, саркоидоз, гистиоцит, днекер тініні диагностикасында шешуші рл ойнайды.
Тері аурулары тым уалайтын жне туа пайда болуы ммкін. Тым уалайтын дерматоздара ихтиоз, буллезді эпидермолиз, атопиялы дерматит, невус жатады. Туа пайда болан дерматоздар жатырішілік интоксикация, инфекция, анайналым бзылысынан, немесе патологиялы босанулар кезінде дамиды. Туа пайда болан дерматоздар тым уаламайды.
Кез- келген ауруды негізгі крінісі жекелеп немесе толы ебекке жарамсызды, физикалы жне психикалы дискомфорт, сырты ортаа ауіптілігі, сексуальді бзылыс, науасты жне оамны экономикалы шыынын жатады. Бл барлы белгілер тері ауруларыны тн. Медицина дстрлі трде ауру мен жараата,оны ауыр жадайа, мгедектікке немесе лімге мн береді. Сау оамда ауру мен жадай сау адамды мгедектік пен лімге келмеуге мн беру керек. Бларды ішінде тері аурулары маызды. ылыми зерттеу крсеткіші бойынша тері аурулары оама моральді жне материальді маызды.
йелдерге араанда ерлкр тері ауруларымен кп ауырады, біра йелдер кп аралады(52%). Ерлердегі негізгі дерматоз теріні микозы мен ісігі, ол гигиена мен ксіптік ызметіне байланысты.
5 жаса дейінгі балалар балалы экземамен; крі кісілер-тері артаюына байланысты ісікалды жне ісік дерматоздарымен ауырады.
Клиникалы дерматология соы онжылдыта медициналы институттар мен ауруханаларды негізгі блігіне айналды. Дерматологтар тері заымдануыны барлы жйелі ауруларыны диагностикасы мен емінде терапевт, хирургтармен жмыс істеседі.
Теріні биологиялы экспериментальді зерттеу нтижелері ртрлі мамандытара дерматологияны жаа фундаментальді тсініктерін енгізді, тері аурулары, жараны регенерациясы жне артаю, сонымен оса аллергия, абыну, зат алмасуды бзылуы, канцерогенез сияты жалпымедициналы сратара да байланысты екенін крсетті.
4. Иллюстрациялыматериалдар:слайдтар.
5. дебиет:
1. Малдыбаева Н.М., Сайлауова .С., Есенгараева З.Б. Тері аурулары жне венерология. - Алматы, 2006.
2. Сайлауова .С. Тері жне венерология аурулары – Алматы, 2007 - 128 бет
3. Малдыбаева Н.М., Теміралиев С.., Сайлауова .С., Дерматологияны кейбір сратары мен оан жауаптары. Алматы, 2005.
4. Скрипкин Ю.К. и др. Кожные и венерические болезни: Учебник – М., ГЭОТАР-Медиа, 2007, 544 с.
5. Уайт Г. Цветной атлас по дерматологии: руководство/пер. с англ. под ред. Н.Г. Кочергина. – М., 2008.
6. В.Соколовский «Дерматовенерология». М. 2005.
7. Бутов Ю.С. Кожные болезни и инфекции, передающиеся половым путем: учебное пособие. – М., Медицина, 2002. - 400 с.
8. Самцов А.В., Барбинов В.В. Кожные и венерические болезни. – СПб.: ЭЛБИ, 2002. – 314 с.
9. Ю.К.Скрипкин « Кожные и венерические болезни» - Учебник для студентов медицинских институтов – М. «Триада – Х, » 2000 М.
10. А.Н.Родионов « Грибковые заболевания кожи». Руководство для врачей, Петербург. 2000
11. Ф.А. Зверькова «Болезни кожи детей раннего возраста» С. 1994
12. Практикум по дерматовенерологии: Учебное пособие/ Л.Д. Тищенко, Г.К. Гагаев, А.В. Метельский, О.В. Алита. – М., Изд-во УДН, 1990. – 125 с., ил.
13. А.А. Студницина «Дифференциальная диагностика кожных болезней». 1989.
14. Ю.К.Скрипкин, Г.Я.Шарапова « Кожные и венерические болезни». 1987. Учебник для студентов педиатрического факультета.
15. Г.М.Цветкова, В.Н.Мордовцев « Патоморфологическая диагностика заболеваний кожи». 1986.
16. С.Т.Павлов, О.К.Шапошников, В.И.Самцов, И.И.Ильин « Кожные и венерические болезни». 1985. Учебник для студентов лечебного факультета.
17. Ю.К.Скрипкин, Шарапова Г.Я. « Кожные и венерические болезни». М. Медицина, 1979.
18. Г.Р. Батпенова, Т.В.Котлярова «Принципы наружной терапии в дерматологии». Астана. 2003. ( Учебно-методическое пособие).
6. орытынды сратары:
1. Эпидермальді кератиноциттер пролиферациясы мен дифференциясыны бзылуындаы дерматоздарды атаыз.
2. Эпидермисті жасуша аралы байланысыны бзылуы мен эпидермо- дермальді зонаны заымдануындаы дерматоздарды атаыз. Этиология, патогенез.
3. 3.Меланогенез бзылуындаы дерматоздар: тері пигментациясы, даму ааулары жне ісіктер.Этиология, патогенез.
4. 4.Тері ауруларыны экзогенді факторлары: вирус, саыраула, паразиттер.
5. Тері ауруларындаы антропогенді типті экзогенді факторларды (ксіптік аурулар)рлі
6. Тері ауруларындаы леуметтік факторларды рлі
Дріс № 3