Таырыбы:Акне. Этиологияcы, патогенезі, клиникасы, диагностика, емі.
2. Масаты:акнедамуындаыэтиология, патогенезсратарынажауапберу, акнежіктелуі, емдеупринциптері
3. Дріс тезистері.Безеу (acne) – абыну сипатындаы теріні жайылан ауруы, шаш фолликуласымен оса май бездеріні жне шыарушы ттікті заымдануы.
Propionibacterium acnesадам тері микрофлорасыны анаэробты резиденті болып табылады жне арнайы жадайларда ана зіні патогенді рамын крсетеді. Май ышылдарын теріто майынан пайдаланады, ал шыаруын май ышылы деген ата ие метоболиттерден ндіреді. Бактериялар бензоилпероксид жне тетрациклинге сезімтал. Соы кезде тетрациклинрезистентті штамдар аныталды, тжірибеге макролидтер енді, мысалы, азитромицин. Сонымен оса фторхинолон атарындаы дрілер олдануда, мысалы, адифлоксацин.
Акне- шаш фолликуласыны жне май бездеріні полиморфты мультифакторлы ауруы, 80% жадайда жасспірімдер мен жас кездерінде кездеседі. ртлі клиникалы трлілігіне байланысты акнені вульгарлы безеу трі (acne vulgaris) кп кездеседі. Бл дерматозбен 35 % ер жасспірімдер жне 23% йелдер ауруда. Тек 24 жастан асанда бл крсеткіш 10% жне одан тмендеген. Emerson и Straus (1972), 15-18 жастаы 1000 студентті зерттеп, 80% ында акнені кездестігген, бір ызыы балдар да, ыздар да бірдей азап шеккен.
Патогенез
Акнені негізгі патогенетикалы факторы: фолликулярлы гиперкератоз, кератинизацияны бзылуы, липидтерді дисбалансы, Propionbacterium acne-ні патогендігіні суі жне май бездеріні белсенділігі, тым уалауа бейімділік жне гормонды дисбаланс. Безеу май- шаш аппаратымен байланысты кпфакторлы рдіс. Май бездеріні клемі генетикалы келісілген, андрогендерге орган-мишениямен ызмет етеді. Маызды болып генетикалы бейімділік, шаш фолликуласында жне май бездерініні анында андроген саныны кбеюі жне андроген айналымына жасуша- мишенияны сезімталдыыны кшеюі жатады. Май бездеріні гиперсекрециясыны негізгі факторы дигидротестостерон(ДТС) болып табылады. Айналма анда тестостерон май бездерімен сталынады жне 5-альфа- редуктаза ферментіні серінен 5- альфа- ДТС-а айналады. Соысы ДН-ны пролиферациялайды жне май бездеріні гиперплазиясына келеді. Сау адамдара араанда акнеде диагностикалы белгісі болып 5-альфа-ДТС 30 есе кбейеді.
Даму механизміне негізгі рл себорея, ол май безіні бактерицидті асиетін тмендетеді жне коккты флораны белсенуіне келеді.
Безеуауруында маызды механизі ол Propionibacterium acnes бактериясы жне оны міріндегі таамдар. Кдімгідей акне(жасспірімдік безеу, безеулік ауру) бозбала мен ыздарда жынысты жетілу кезінде пайда болып жне бірте- бірте 25-30 жаста жоалады. Акнені пайда болуына таы да менструация, стресс, ысты, ылалдылыты жоарылауы жне генетикалы факторлар жатады. Акне себебіне ланолин жне парафині бар косметикалы заттар жатады. Таы да безеу бртпесі кейбір дрілерді кері сері болуы ммкін.
Патоморфологияда себорея, май бездеріні гиперплазиясы, теріні май тондарыны гиперсекрециясы, гиперкератоз, ара нкте тріндегі камедон тзілуіне келетін-май бездері ттіктеріні жекелеп немесе толы бітелуі аныталады.
Акне себептерін бледі:
· Тымуалаушылы
· Гормональді белсенділік(менструация, жынысты жетілу кезеі)
· тпелі кезе
· Стресс, бйрекстібезін белсендіретін
· Гиперактивті май бездері
· лі тері жасушаларды жиналуы
· Микроорганизм
· абынумен жретін тері заымдануы
· Аноболикалы стероидтарды олдану
· Галоген(фтор, хлор, бром, йод), литий жне барбитураттар препараттарын олдану
· Хлорды жоары млшерін олдану
· Темірлік безеу
Баста акнені негізгі себебі гормональді белсенділікті бзылуы болатын, кейін фолликулярлы каналды(гиперкератинизация) тарылуы жне теріні сйытыты стауы басты этиологиялы агент болды. Акнені кшейтетін гормондар, олар: тестостерон, дигидротестостерон, дегидроэпиандростерон, инсулинтектес 1-су факторы.
Акне постпубертатты кезеде аз кездеседі. Ол жмыртаны поликистоз синдромында жне кушинг синдромымен байланысты. Менопаузада акне эстродиол(acne climacterica) жетіспеушілігінен болады.
Жаында алымдар акнені ст таамдарын олданан болатынын айтты. Сиыр стінде жыныс гормоны мен инсулинтектес 1-су факторы бар деп есептейді.Теіз німдерінде йод бар, ол акнені дамуына келеді. Кмірсуа бай таамдар акнені пайда болдырады, кмірсу май ышылдарыны,тері то майын артуына келеді. Акне науастарында витамин А жне Е тмен дегейде
Клиника
Май ндіруді жоарылауы жне фолликулярлы гиперкератоз май бездері ттігіні мйізді тыынмен бітелуіне-комедон пайда болуына келеді. Propionbacterium асnе-ні блінуінен жне фолликула мен май бездеріні айналасында абынуынан абынулы элементтер (папула, пустула, тйін) пайда болады. Оларды жайылуынан жне дермаа тереге кетуінен ошатар тыыздалады, инфильтрациялануы немесе абсцестелуі ммкін, зіні соынан кгерген да, депигментациялы тыртытар немесе терідегі тыртыты кріксізденуі алады. Бртпені клиникалы формасына арай комедонды, паулезды немесе папулезді- пустулезді безеу, индуративті, флегманозды немесе абсцестелген жне конглобатты безеу деп блеміз. Конглобатты безеу- ауруды е ауыр трі.
Диагностика
Акне диагностикасында бетте, кеудеде, арада біркелкі(комедон, папула, пустула) брпелерді, ауыр жадайда- абсцесс, инфильтрат, келоидты тыртытарды аптауы.
Акнені лабораторлы зерттеу дістері. Флораа бакпосев жне антибиотиктерге сезімталды; гормональді жне биохимиялы зерттеу.
Акнені визуальді зерттеу дістері. Науасты арау, психологиялы статуса баа беру.
Акнені дифференциальді диагностикасы ызылт безеу, фолликулит, саркоидоз жне т.б.
Емі
Емі за жне ктуге тура келеді. Ол себореяны алдын алуа баытталан. Акнені ауыр трінде антибиотиктер таайындайды, азіргі кезде тиімсіз болып саналатын дрі атары: аутогемотерапия, антистафилококты гамма- глобулин, витамин А кніне 100000 МЕ 2 ай, эстроген(фолликулин, диэтилстильбэстрол). Жергілікті- срту 2-3% борлы ерітінді жне салицил ышылымен, УФ- суле, криотерапия,бртпе диатермокоагуляциясы. Комедон жояды, абсцестелген акнені шыарады. Дезинкрустация олданады- безеуді майлы зегін вакуум немесе гальванизация кмегімен алу. Жасспірімдік безеуді алдын алу себореяны емдеуден трады. Кнделікті мір ссалтын стану. Диета стау маызды. Цинк препараттарын олдану. Цинк май бездеріні белсенділігін тмендетеді жне абынуды басады, нейтрофилдерді фосфатазасыны белсенділігін тмендетеді. Акне емінде ауру формасына арай патогенетикалы, симптоматикалы ем олданады. Акнені емдегенде андрогендерді май бездеріне серін, тері тон майыны тзілуін, абынуды, Prropionbacterium acne-ні теріге жабысуын жне митотикалы белсенділігін тмендету керек.
Акнені емдеу ауруды формасына, ауырлыына, жайылуына байланысты.
Препараттар
Акнені емдеудегі негізгі препараттар: ретиноидтар- роаккутан, ретинол палмитат; гомондар(антиандроген жне эстроген)- андрокур, этинилэстрадиол, ципротерон ацетат- Диане- 35, спиронолактон жне т.б. антибиотик- доксициклин, эритомицин, тетрациклин, клацид, клиндамицин жне т.б.
Патогенетикалы емде В тобындаы витаминдер, сера, цинк, иммунды препараттар, сонымен оса стафилококкты вакцина олданады.
Физиотерапия
Физиотерапия лазер, дермабразия серінен трады. Сырты олданатын препараттар трансретиноидты ышыл- айрол(0,05% крем жне лосьон), локацид(0,05% крем жне 0,01% ласьон), ретин-А(0,05% крем), радевит жне т.б.Антибиотиктен тратын маздар: 1-5% эритромицинді мазь, 1-10% линкомицинді паста, эридерм, зинерит, бензамицин, далацин-Т, 1% клиндамицинді гель. Тиімді сер ететін заттарды бірі бензоил перекисі- бензакне, дисквам, экларан-5 жне экларан-10, окси-5 жне окси-10, бензамицин жне азелаинді ышыл(скинорен).
Диета
Акнеде кмірсуларды азайту, толыанды таматану керек.
Акне профилактикасы. Тері ктіміне емдік косметикалы заттарды олдану, уаытылы адекватты ем.
Акнені ммкін болатын асынуы . Акнені косметикалы жетіспеушілік ретінде арамау керек. Акне бетте жне денеде траты кріксіз тыртыты пайда болуына келеді, ол науаста салматы психологиялы проблема туызып, леуметтік дезориентация жадайын, келлоидты тыртыты пайда болызады.
4. Иллюстрациялыматериалдар:слайдтар
Дебиет
1. Малдыбаева Н.М., Сайлауова .С., Есенгараева З.Б. Тері аурулары жне венерология. - Алматы, 2006.
2. Сайлауова .С. Тері жне венерология аурулары – Алматы, 2007 - 128 бет
3. Малдыбаева Н.М., Теміралиев С.., Сайлауова .С., Дерматологияны кейбір сратары мен оан жауаптары. Алматы, 2005.
4. Скрипкин Ю.К. и др. Кожные и венерические болезни: Учебник – М., ГЭОТАР-Медиа, 2007, 544 с.
5. Уайт Г. Цветной атлас по дерматологии: руководство/пер. с англ. под ред. Н.Г. Кочергина. – М., 2008.
6. В.Соколовский «Дерматовенерология». М. 2005.
7. Бутов Ю.С. Кожные болезни и инфекции, передающиеся половым путем: учебное пособие. – М., Медицина, 2002. - 400 с.
8. Самцов А.В., Барбинов В.В. Кожные и венерические болезни. – СПб.: ЭЛБИ, 2002. – 314 с.
9. Ю.К.Скрипкин « Кожные и венерические болезни» - Учебник для студентов медицинских институтов – М. «Триада – Х, » 2000 М.
10. А.Н.Родионов « Грибковые заболевания кожи». Руководство для врачей, Петербург. 2000
11. Ф.А. Зверькова «Болезни кожи детей раннего возраста» С. 1994
12. Практикум по дерматовенерологии: Учебное пособие/ Л.Д. Тищенко, Г.К. Гагаев, А.В. Метельский, О.В. Алита. – М., Изд-во УДН, 1990. – 125 с., ил.
13. А.А. Студницина «Дифференциальная диагностика кожных болезней». 1989.
14. Ю.К.Скрипкин, Г.Я.Шарапова « Кожные и венерические болезни». 1987. Учебник для студентов педиатрического факультета.
15. Г.М.Цветкова, В.Н.Мордовцев « Патоморфологическая диагностика заболеваний кожи». 1986.
16. С.Т.Павлов, О.К.Шапошников, В.И.Самцов, И.И.Ильин « Кожные и венерические болезни». 1985. Учебник для студентов лечебного факультета.
17. Ю.К.Скрипкин, Шарапова Г.Я. « Кожные и венерические болезни». М. Медицина, 1979.
18. Г.Р. Батпенова, Т.В.Котлярова «Принципы наружной терапии в дерматологии». Астана. 2003. ( Учебно-методическое пособие).
6. орытынды сратры:
1. Акне. Этиология патогенез.
2. Акне жіктелуі.
3. Конглобаттыакне. Клиника. Емі.
4. Акне емдеудегі принциптер.
5. Акнені ауыр формаларын емдеудегі принциптер.
Дріс №4